7/24 doktorunuz telefonuzda
1
Giriş
Şişman bir anne-babanın şişman çocuğu olarak büyüdüm. Hayatım boyunca kilo vermeye ve iyi görünmeye uğraştım. Onlarca kez diyet yaptım, kilo verdim ama her defasında -bir çoğunuz gibi- fazlasıyla geri aldım. Açlık, halsizlik ve yorgunluk diyet yapanların en zor problemidir. Ne yaparsanız yapın, hiçbir diyeti bu nedenle 4 ila 6 aydan fazla sürdüremezsiniz. Çünkü açlık ve yorgunluk bedeninizi ve beyninizi yiyip bitirir. Dahası; beraberinde çoğu zaman spor da yaptığınızdan yorulup, halsiz düşersiniz. İnanır mısınız, kilo verip iyi görüneceğim diye iki kez maraton dahi koştum. Maraton koşusu fiziksel ve psikolojik açıdan bilinen en ağır sporlardandır. Tam bir dayanıklılık sporudur. Sorunsuz maraton koşusu için hazırlık koşuları yapmak gerekir ki bu hazırlık yılda 1000 km.’den fazladır. İlk maratonum; 2012’deki Avrasya maratonuydu. Bitirmem 4 saat 15 dk. sürdü. Peki kaç kilo verdim? 6 kilo. İlk koşu tabii ki beni kesmedi. 2013’de Berlin maratonunu 3 saat 58 dakikada koştum. Kaç kilo mu verdim? 2 kilo. Hiç yoktan iyidir. İki yıllık süre içerisinde topu topu 8 kilo verebilmiştim. O iki yılın yorgunluğunu hala atamadım desem yeridir. Maraton sonrası ne oldu derseniz. 1 yıl içinde tüm kilolar geri alındı (olacağı da buydu zaten).
Yaklaşık 22 yıldır aktif hekimlik yapmaktayım. Bu uzun zaman dilimi içerisinde on binlerce hastayı tedavi ettim. Hastalarım haklı olarak ne yiyip ne içeceklerini sorarlar ve bu soruyu da genellikle tam çıkarken 10-15 saniye içerisinde cevaplamamızı beklerler. “Spor yapalım mı? Bir daha kalp krizi geçirmemek için yeme içme işi ne olacak? Hocam nasıl kilo verebiliriz? Tuz yemeyeceğim değil mi?” derler. “Hocam kurban bayramında biraz et yiyebilir miyim?” derler. “Hocam tereyağı işi ne olacak?” derler. Eskiden benim klasik cevabım -genelde çoğu hekim gibi- şöyle olurdu; “az yağlı, az tuzlu sebze ve meyve ağırlıklı beslenin, haa bir de spor yapmayı ihmal etmeyin” derdim. Ne demek yahu bu? Neyi anlatıyor bu laf? Lütfen söyler misiniz; 15 dk.lık bir poliklinik ziyaretinde elinizdeki kitabın özetini nasıl anlatayım ki? Üstelik daha arkada saatine bakıp duran kaç hasta bekliyorken.
Bu arada ülkemizdeki yaygın bir kanıyı da sizinle paylaşmak istiyorum. Bizim ülkemizde hastalar hekimleri beslenme uzmanı zannederler. Poliklinikte hastalar; ‘’Hocam ben onla bunu karıştırıyorum, bir de limon sıkıp her sabah içiyorum, nasıl iyi yapıyor muyum?’’ diye sorup dururlar. Peki biz nasıl yanıt veririz? “Eeee, yap tabi, limondan ne zarar gelir ki.” Hastalara göre hekimler beslenme konusunda adeta bilgedirler. Oysa ülkemiz tıp fakültelerinde verilen onlarca ders arasında İngilizcede ‘Nutrition’’ olarak bilinen ‘’Beslenme Bilimi’’ okutulmamaktadır. Bu durum yurt dışında da aynen böyledir. Hem ABD’de ve hem de Avrupa’da tıp fakültelerinde profesyonel beslenme eğitimi verilmemektedir. Bence; sadece ülkemizin değil, tüm dünyanın en temel sorunlardan birisi de budur. Aslında hekimlik mesleği ‘’Nutrition’’ bilimine en yakın bilim dalıdır. Temel tıp bilimleri eğitimi içerisinde anatomi, fizyoloji, histoloji, biyokimya, genetik, farmakoloji, patoloji vs. gibi çok ağır derslerin yıllarca eğitimi verilir. Nitrisyon eğitimi de almalarında ne sakınca var ki? Böyle olsaydı pratikte hastaya verilen öğüt “az yağlı, az tuzlu diyet, acık da spor yap ha!’’ olmazdı.
Bugün Tıp Bilimi son 100 yılda, baş döndürücü bir hızla gelişme göstermiştir. Her yıl, on binlerce araştırma ve çalışma sonlandırılıp; tıp dergilerinde uzmanların ve kamunun bilgisine sunulmaktadır. Hekimlerin -bu bilgi bolluğu içerisinde- günlük hekimlik faaliyetini sürdürürken gelen bilgileri özümsemesi ve bu bilgileri önceki bilgilerle birleştirip sentezlemesi çok güçtür. Bu bilgi bombardımanı içerisinde önemli ipuçları -bir cinayet mahallindeki ayak ve tekerlek izlerinin bir yağmurla yıkanıp gitmesi gibi- zamanla kaybolup gidebilir. Hekimler yeni çıkan bilimsel makalelerin %1’inden azını ancak okuyabiliyorlar. Peki öyleyse; eski bilgileri yenileri ile birleştirme işi hayatın yoğun akışı içerisinde nasıl gerçekleştirilecek? Ve hangi zaman içerisinde? İnanın, elinizdeki bu kitabı yazarken dahi gecenin sakinliğinden yararlanmak istememe rağmen defalarca acile çağırıldım,
2
onlarca kez gece gece acil anjio yaptım. Bir başka mesele de bilgilerin doğruluğu ve güvenilirliği meselesi. Tıp dergileri bu konuda çok hassas davransa da yine de hilekârlar her zaman iş başında. İlaç firmalarının milyarlarca dolarlık kazanç elde etmek için nasıl yanlı çalışmalarla hekimleri manipüle ettiğini hekimlik hayatım boyunca hep gözlemledim. 2011 yılı verilerine göre ilaç endüstrisinin dünya genelindeki yıllık cirosu 880 milyar dolar seviyesine çıkmış. Öyle ki bu rakamın; 2025’de 1.3 trilyon dolar olması bekleniyor. İlaç firmalarının her zaman ve her konu hakkında fikir sahibi olan adeta ‘nöbetçi konuşmacı hekimleri’ vardır. Bu nedenden ötürü de elde edilen bilginin doğruluğu da çok önemlidir. Öylesine ki bir yandan hekimlik yaparken, bir yandan da “acaba kandırılıyor muyuz, manipüle ediliyor muyuz?” diye de sık sık sormak gerekiyor yani! Bütün bu karmaşık mekanizmalar; tıpkı düşüncenin parçalanması, aklın dağılması gibidir. Akıl var ama bir arada değil! Bu durumda tabi ki büyük hatalar da yapılabiliyor.
Son 40 yıldır hastalıklar korkunç bir hızla artma eğilimi göstermektedir. Bu; dünya nüfusunun artmasından kaynaklanmıyor. Artış yüzdesel oranlarla olmakta. Örneğin; 30 yıl önce Türk toplumunda şeker hastalığı yüzdesi toplumun %4’ü iken, 2012 verilerine göre %17 olduğu tahmin ediliyor. Örneğin; obezite, hipertansiyon, koroner arter hastalığı, inme (felç), diz protezleri, katarakt ameliyatları, diyaliz hastaları, astım, kanser ve daha birçokları o kadar çok arttı ki. Düşünün; 2.5 milyon yıldır var olan insan neslinin daha başında bu hastalıklar olsaydı, buraya kadar gelemezdik. Atalarımız hiç doktor olmayan yaşam koşullarında şeker hastalığına tutuluyorlar mıydı? Dizleri ağrıyor muydu? Katarakt oluyorlar mıydı? Sık sık kalp krizi geçiriyorlar mıydı? Hipertansiyonun o korkunç baş ağrılarını çekiyorlar mıydı? Apandisit oluyorlar mıydı? Safra taşı, böbrek taşı meselesi? Obez olup gece horlayıp, uyku apnesi oluyorlar mıydı? Polikistik over, adet düzensizliği var mıydı? Depresyona girecek fırsatları var mıydı? Peki ya Alzheimer? Bu hastalıklar medeniyetin getirdiği hastalıklardır. Bir çok çalışmada kırsal kesimde yaşayan izole toplumlarda bu medeniyet hastalıklarının hemen hemen hiçbirisi bildirilmemiştir. Örneğin; Kutuplardaki Eskimolar, Afrikadaki Masai’ler gibi. Bu hastalıklardan korunmanın Eskimoların veya Masai’lerin ırksal özelliğinden olmadığı artık kanıtlanmıştır. Hiç kalp krizi, kanser, apandisit olmayan kutup Eskimolarının kentlere göç eden akrabalarında Londra, İstanbul’daki insanlar kadar medeniyet hastalıklarına yakalandığı artık bilinen gerçeklerdendir.
Pasifik Okyanusunun tam ortasında, ana kıtalara binlerce mil uzaklarda Tokelau Adası vardır. Bu ada 1920’lerde Yeni Zelanda idaresine katıldığında, ada halkının başlıca beslenme biçimi; Hindistan cevizi yağı, balık, ada bitkileri, deniz kuşları ve kendi çiftlik hayvanlarından ibaretti. Yıllar içerisinde bu koloni adaları arasındaki denizcilik ulaşımı geliştirilir. Adaya, haftada bir dev bir kargo gemisi gelir ve medeniyetin tüm nimetlerini ve tabii tuzaklarını da beraberinde getirir. Bundan sonra adada her zaman; un, şeker, margarin, çikolata, ilaç, yem, maşallah vs. hiçbir şey eksik olmadı. 1960’da ada nüfusunun artması üzerine, Yeni Zelanda hükümeti nüfusu seyreltmek amacıyla bir kampanya başlatarak; ada halkının yarıya yakınını Yeni Zelanda ya göç etmeye ikna etti. Aradan 10 yıl geçtikten sonra; halk sağlığı uzmanları bu iki gurup akrabayı karşılaştırmak için bir çalışma yaptı. Bu çalışma literatüre TIMS (Tokelau Island Migration Study) olarak geçer. Sonuç şöyledir; göç eden akrabalarda ada halkına göre medeniyet hastalıkları açısından (Diyabet, hipertansiyon, apandisit, divertikulit, koroner arter hastalığı, felç ..vs) sadece hafif bir artış saptandı. Yani o kargo gemisi sayesinde ana kara insanları (medeniyet insanları) arasında aman aman bir fark yoktu. Ancak 1979’da çok ilginç bir gelişme olur. Adaya her hafta kargo getiren gemi şirketi iflas eder ve bir yıla yakın bir süre kargodan mahrum kalan ada halkı adeta medeniyet besinlerinden izole oldu. Tabii ki besin kaynaklarını tüketmediklerinden ataları gibi; Hindistan cevizi yağı, balık, ada yeşillikleri ve kuşlarla beslenmeye geri döndüler. Bu zaman içerisinde hızla kilo verdiler. Tansiyon, şeker, kalp hastalığı oranlarında ve hastane başvurularında anlamlı ölçüde azalmalar saptandı. Tokelau deneyimi ve çalışması, dünyaya önemli bir şeyler anlatmaya çalıştı. Ancak bu değerli bilgiler dünya bilimi tarafından maalesef görmezden gelindi. Zaman içerisinde de bu değerli mesajlar unutulup gitti.
3
Biraz tıp tarihi okursanız son 100 yılda insanlığa bir çok mesajın apaçık verildiğini görürsünüz. Sıkça bahsettiğim medeniyet hastalıkları (disease of civilization) nedir? Başlıcalarını aşağıda sıraladım;
1- Kalp damar hastalıkları,
2- Kanserlerin bir çoğu,
3- Şeker hastalığı ve komplikasyonları,
4- Hipertansiyon ve komplikasyonları,
5- Demans, Alzheimer,
6- Obezite,
7- Polikistik over ve kısırlık,
8- Karaciğer yağlanması,
9- Eklem hastalıkları,
10- Reflü, divertikülit, apandisit,
11- İnme (felç),
12- Astım,
13- Allerjik cilt hastalıkları,
14- Akne.
Bu liste o kadar çok uzayıp gidiyor ki! Bu gün ülkemizde herhangi bir şehirdeki 5 katlı bir apartmanın dairelerine dağılmış olarak yukarıdaki hastalıkların neredeyse tümü eksiksiz vardır. Bu hastalıklar karşısında biz hekimler ne yapıyoruz? Sadece sonuç tedavi ediyoruz. Kendi mesleğim için örnek verecek olursam; hastanın damarı tıkanırsa, stent takıyorum. Peki damarın tıkanmasını önlemek mümkün değil mi? Benim stent takarak yaptığım şey bataklığın kenarında elimde sinek ilacıyla dolaşmaya benziyor. Bataklığı kurutmaya çalışmak gerekmez mi? Peki; koruyucu hekimliğe ne oldu? Koruyucu hekimler de ellerinden geleni yapmak isterler ancak bilgi karmaşası var! İşte elinizdeki bu kitabın amacı sizi bu berbat medeniyet hastalıklarından korumaktır. Benim bu medeniyet hastalıklarının tamamının asıl nedeninin beslenme sorunu olduğu konusunda hiçbir kuşkum yok. Size beslenme ile başımıza gelen bu belalardan yine beslenme ile nasıl kurtulacağımızı anlatacağım. Bu beslenme tarzının adı; ‘’Ketojenik Diyet veya nam-ı diğer Ketojenik Beslenme’’dir.
Ketojenik Diyet yeni bir icat değildir. Temelde; -çok düşük karbonhidratlı, hafif protein ve yüksek yağlı- ‘’Beslenme Sanatıdır’’. 2.5 milyon yıldır atalarımız bu beslenme tarzı ile neslimizi bugünlere getirdiler. Ketojenik Diyet son 100 yılda tamamen unuttuğumuz yaşam tarzıdır. Bu beslenme tarzını yaşam biçimi haline getirirseniz; kilo vereceğim diye deli danalar gibi koşmak zorunda olmadığınız, her daim tok, zinde, bitmek bilmeyen bir enerji hissiniz olacak. Bağışıklık sisteminiz çok güçlenecek, gribe bile çok nadiren yakalanacaksınız. Migreniniz düzelecek. Düşününüz ki Tansiyon ve Tip II şeker hastalığını dahi bu beslenme tarzı ile yok edebilirsiniz. Cinsel fonksiyonlarınız düzelecek, uykularınız da. Üstelik bu güne kadar bildirilmiş ciddi sayılabilecek bir yan etkisi de yoktur. Kesinlikle güvenlidir. Burada hemen şunu belirtmeliyim ki Ketojenik Diyeti sadece kilo sorunu olan insanlara önermiyorum. Çocuklarımız ve yaşlılarımız da dahil olmak üzere; tüm insanlara medeniyet hastalıklarından korunmak için şiddetle öneriyorum. Bu diyet; Diyabet, hipertansiyon ve karaciğer yağlanmasını önler. Bu yaşam tarzı ile kanımızda oluşan ‘’keton cisimleri’’ (ki ileride daha detaylı anlatacağım) savunma sistemimizi o kadar güçlendirir ki hepimizin tir tir korktuğu kansere karşı önleyici bir savunma duvarı bile oluşturur. Şunu biliniz ki; Keton Cisimleri doğal bir kemoterapi ilacı etkisi gösterir. Demans ve Alzheimer’dan korunmak için şiddetle tavsiye ediyorum. Hepimizde oluşan kronik yorgunluk, dikkat ve konsantrasyon bozukluğundan (yaşlanma işaretleri) kurtulmanın neredeyse başka yolu yoktur. Ketojenik diyet son zamanlarda profesyonel spor yapan atletlere bile önerilmektedir. Keton cisimleri, yağların karaciğerde yakılması sonucu oluşur. Bu cisimcikler; küçük yapılı, zarlardan kolayca geçebilen enerji parçacıklarıdır. Diğer bir deyişle; yağlar ham petroldür, kullanımı zordur ve kullanabilmek için işlenmesi gerekir. İşte bu Keton Cisimleri de kullanıma hazır, işlenmiş benzin gibidir.
4
Ketojenik diyette; beslenirken alacağımız yağın miktarı fazladır. Ama merak etmeyin; yağ yiyerek kan kolesterolünü artırmanız neredeyse imkansızdır. Onca yıllık kardiyoloji hekimiyim, daha yağlı yemek yedi diye kalp krizi geçirenini görmedim. (Şahsen kendim iki yıldır ketojenik diyetteyim, yani bol yağlı besleniyorum. Son kan tablom şöyle; Kan şekerim 82, T.Kolesterol 190, LDL 112, HDL 56, Trigliserid 69). Tıp tarihi literatürlerine bakın; beslenmedeki yağın arttırılması ile kan kolesterolü zerre kadar artmaz. Bunu da Framingham ve Tecumseh çalışmaları olarak bilinen çok önemli çalışmalarıyla yıllar önce zaten kanıtlamışlardı. (Kardiyologlar bu çalışmaları çok sık duyarlar ama maalesef çarpıtılmış olarak). Yıllar içerisinde onlarca büyük bilimsel çalışma unutulup gitmiş. Son 30 yıldır beslenme içerisinde yediğimiz yağların; kan yağlarımızı arttırdığı, çeşitli ülkelerin sağlık bakanlıkları tarafından, adeta bir hurafe gibi toplumlarına sürekli olarak empoze edildi. Bu hurafeler, 1950-1985 arası yapılan bir çok bilimsel çalışmada çarpıtılarak toplumda bir ‘’yağ fobisi’’ oluşturuldu. Yani bugün dünyayı saran yağ fobisi, 40 yıllık bir zaman dilimi içerisinde aniden gelişti. Bu tarihler arasında HDL, LDL, Trigliserid gibi kavramlar zaten yoktu. Bütün bu çalışmalar total kolesterol üzerinden yürütüldü. Bu arada ilk kolesterol ilaçları, kolları sıvamaya başlayan İlaç endüstrisi tarafından 1984’de piyasaya sürülmeye başlanmıştı bile. Bugünkü yağ fobisinin bütün temeli total kolesterol üzerinden yapılan bu çalışmalara dayanmaktadır. Bugün polikliniklerde hasta değerlendirirken total kolesterol üzerinden herhangi bir değerlendirme yapmıyoruz. (Bir çok meslektaşım LDL değerleri üzerinde tedavi planlarken ben sadece Trigliserid ve HDL değerlerini kullanıyorum. Bunun nedenlerini de ileride anlatacağım). Bu yüzden bir sonraki bölümde bu çarpıtılmış bilimsel çalışmaların bazılarını etraflıca anlatmaya çalışacağım. Bunu özellikle anlatacağım ki; yağlara karşı nasıl düşman edildiğimizin ve toplumsal yağ fobimizin nasıl oluşturulduğunun kaynaklarına ulaşmanızı sağlayacağım. Aksi halde Ketojenik Diyeti yapmanız mümkün değildir. Çünkü Ketojenik Diyet; çok az karbonhidrat yenerek başarılabilecek bir diyet değildir. Yağ yemeyi de arttırmanız gerekir.
Yağ yiyeceğiz ama yağları yerken de çok dikkat edeceğiz. Yağların hazırlanışı, üretim koşulları, raf ömürleri, yağ çeşitleri, omega3/omega6 oranları, diğer yağ asitleri, pişirme dereceleri çok ama çok önemlidir. Daha şişelenmeden bozulmuş yağları yerseniz başınıza açacağınız dertler saymakla bitmez. Bunlara dikkat etmelisiniz. Gerçi merak etmeyin; ben sizi bu konuda da yalnız bırakmayacağım ve ilerleyen bölümlerde bu konulara da doyurucu açıklamalar getirerek sizleri bilgilendireceğim. Ancak; mutfaktaki yağları nasıl tüketeceğimiz konusuna geçmeden önce, dünyada yağ fobisinin (korkusu) nasıl doğduğuna gelin hep birlikte bir göz atalım.
5
‘’Fat Fobia’’ Yağ Fobisi Nasıl Doğdu?
Tıpta bilinenlerin % 50’si yanlıştır! Yirmi yıldan fazla bir süredir icra ettiğim hekimlik hayatımda geldiğim nokta işte bu. Durun bir dakika! Bu kitabı okuyan meslektaşlarımın büyük bir kızgınlıkla bana karşı kollarını sıvadığını hissedebiliyorum. Meslek hayatım boyunca onca yazı, makale ve kitap okudum; binlerce anjio ve stent taktım; on binlerce hasta muayene ettim, dertlerini dinledim. Sonunda geldiğim nokta ‘’Tıpta bilinenlerin %50’si yanlıştır’’ yüzleşmesidir. Meslektaşlarımı daha fazla kızdırmadan bu fikrin bana ait olmadığını, 2012 yılında JAMA’da (Journal of the American Medical Association) yayınlanan bir derleme yazıdan alıntı yaptığımı belirtmek istiyorum.
Peki kalan doğru %50’yi nasıl bulacağız? Oldukça zor bir soru. Tıp bilimi bizlerin bile hayal edemeyeceği kadar çok büyüdü. Hekimlik mesleği işte bu dev bilime dokunabilme sanatıdır. 20 yıllık deneyimim bana diyor ki; ‘’İyi bir hekim, sanatıyla doğru %50’ye sürekli dokunmaya çalışandır’’.
2001’de genç bir kardiyolog olarak mesleğe başladığımda bir çalışma yayınlandı. Çalışmaya göre acile başvuran kalp krizi şüphesi taşıyan hastalara daha acildeyken derhal Atorvastatin 80 mg (kolesterol düşürücü) verilmeliydi. Kendi kendime “yahu; adam zaten can çekişiyor, göğsü ağrıyor, terliyor, kusuyor, tansiyonu düşük veya yüksek olabilir. Adamın damarı tıkanmış arkadaş. Kolesterol ilacının yeri mi şimdi?” Diye sorardım. Neymiş efendim; “bu hastalara daha acildeyken ilk dakikalarda hemen kolesterol düşürücü ilaç verilirse, hastane içi ölümlerde ve ilk 6 aylık ölümlerde azalma sağlanıyormuş”. İşte daha o zamanlarda bile kendi kendime dedim ki; ‘’hadi leenn’’. Anladım ki birileri, güya bilimsel yayınlar ışığında bizi ve dolayısı ile hastaları ‘’keklemeye’’ çalışıyorlar. Böylece bu ilk şüphe ve karşı koyuşum dolayısıyla, yıllık 28 milyar dolarlık kolesterol düşürücü ilaç sektörü dünyası ile meslek yıllarımın ta başında tanışmış oldum.
Bugün ilaç endüstrisinin dünya genelinde yıllık milyarlarca dolarlık cirosu mevcut. Bu endüstrinin hepsine kötü demek tabii ki büyük haksızlık ve vicdansızlık olur. Ancak sektörde 20 yıldan fazla bir süredir çalışan uzman hekim olarak bir kısmına kesinlik şüpheyle bakıyorum. Bu konuda ayrıntılı bilgi almak isteyen okuyucularımın YouTube’dan Dr. Marcia Angell’ın vermiş olduğu konferansı (The Truth About the Drug Companies) sonuna kadar izlemelerini öneririm (ki kitabı da mevcuttur).
Bu gün geldiğim nokta şudur; kendi babama 3 adet stent taktım ve kesinlikle kolesterol düşürücü vermiyorum. Kitabın ilerleyen bölümlerinde yağlar meselesini ayrıntıları ile yeniden ele aldığımızda bu konulara tekrar döneceğiz.
Elinizdeki kitabı yazabilmek için binlerce sayfa doküman ve arşive ulaştım. ’’Fat Fobia’’ yani yağ fobisinin kaynaklarına ulaşmaya çalıştım ve olayların uzun bir derlemesini yaptım. Kitabımın ana konusu ‘’Ketojenik Diyet Prensipleri” olduğundan çok derin ayrıntıya girmeyeceğim. Ancak diyetsel yağa karşı nasıl düşmanlaştırıldığımızı da sizlere anlatmazsam ‘’Ketojenik Diyeti’’ sizlere öğretmenin de bir anlamı yoktur.
Resim-1: Dr. Nikolai Anichkov 1904.
6
Nikolai Anichkov isimli bir Rus bilim adamı, 1912 yıllında tavşanlar üzerinde bir deney yapar. Bu deneyde; tavşanlara kolesterol bakımından zengin gıdalar verildiğinde (deneyde yumurta sarısı, süt ve tereyağı verilmiş), tavşanlarda erken ateroskleroz (damar sertliği) ve bazı tavşanlarda da erken ölümler olduğu gözlemlenirken; yumurta sarısı verilmeyen tavşanlarda ise bu etkiler görülmemekteydi. Nikolai tavşanlara yaptığı otopsilerde, damar çeperlerinde kolesterol plaklarını görmüş ve ölümlere bu kolesterol plaklarının yol açtığını öne sürmüştür. Böylece kolesterolün kötü bir şey olduğunu, damarlarımızı tıkayabileceğine dair ilk çalışmayı da gerçekleştiren insan olarak tıp tarihine geçmiştir. Bu deneye dayanarak bu gün bile sürmekte olan; “yumurta yiyelim mi, yemeyelim mi?” tartışması bitmiş değildir. “Yumurtanın sarısını atın, beyazını yiyin” gibi saçmalıkların da kökeni, işte bu basit deneye dayanıyor. Bu gün bile bir çok hekim kolesterolün doğrudan damarımıza yapışıp, damarı tıkandığına inanmaktadır. Neyse, biz yine sevgili Nikolai’nin deneyinde şu an sizin de atladığınız küçük ayrıntıya dönelim. Ayrıntı şuydu; Nikolai deneyi tavşanlar üzerinde yapmıştı. Be kardeşim tavşanlar otobur hayvanlardır. Bu hayvana et-yumurta neden verirsin ki? Otobur bir hayvanın karaciğerinin kolesterolle baş etme yeteneği insanınki ile aynı olabilir mi? Peki otobur bir hayvana et, yumurta yedirtip bizim gibi 2.5 milyon yıldır et ve ot yiyebilmeye programlanmış ve genetik adaptasyonu bu doğrultuda gelişmiş bir canlıya nasıl bir çıkarım yapabiliyorsun kardeşim? İşte bu son sorduğum soru maalesef 100 yıl sonra sorulduğu için, bugün koskoca bir kolesterol sorunumuz var.
Daha sonraki 10 yılda tavşanlar ve kolesterol deneyimi üzerine sayısız çalışmalar yapılır. (Nedense o dönemlerde bu adamlar, bu zavallı tavşancıklara fena halde takık durumdalar. Aslında bu hayvancıklara bu yiyeceklerin nasıl yedirildiği de ayrı bir merak konusu! Önüne koysan zaten yemez. O zamanlar plastik icat edilmemişti ki boruyla midelerine indiresin. İlginç!) Bu çalışmalarda kolesterol plaklarının özellikle yaralanmış, hasar görmüş damarlarda daha çok biriktiği görülmüştür. Ve artık kolesterolün damarlarımızı tıkadığına dair kanı da giderek kesinleşmeye başlamıştır.
Gördüğünüz gibi; kolesterol mitolojisinin başlangıcı, bir dizi ‘’tavşan’’ deneyinden yola çıkılarak start almış ve bu tür deneyler 1950’li yıllara kadar da sürüp gitmiştir.
Ama aslında; damarlarımızda biriken kolesterol bir tamir malzemesi, bir dolgu malzemesi olmasın? Vücudumuz kolesterolü bir yara bandı misali çatlayan, berelenen damarlar yırtılıp kan kaybından ölmeyelim diye hasarlı bölgelerde kullanıyor olmasın? Vücudumuz; kolesterolden cinsiyet hormonları (östrojen, testosteron), D vitamini, 100 trilyon hücremizin zarını yaparken; bir yandan da damar içi çatlakların yırtılıp açılmasını önlemek amaçlı kullanıyor olmasın? İşte bu sorular hiç sorulmadı. Suçlu bulunmuştu çünkü; Kolesterol!
7
Resim-2 Ünlü Time dergisi 1961 ve 2014 sayıları. Ancel Keys’in ‘’doymuş (sature) yağların damarlarımızı tıkayıp kalp hastalığı yaptığı’’ iddiasını Time kapak yapmıştır. Aynı dergi 53 yıl sonra ‘’bilim adamları satüre yağlar konusunda yanılmıştır. Satüre yağlar artık kalp hastalığı yapmamaktadır’’.
1954’de sahneye bence tarihte çok önemli bir isim olan Minnesota Üniversitesi’nden “Ancel Keys” girer (Resim-2). Kendisi hekim değildir. Temel tıp bilim dalı olan Fizyoloji dalında uzmanlaşmıştır. II. dünya savaşında oluşan açlığın, insan vücudundaki etkileri (Starvasyon) ile ilgili birçok önemli çalışma yapmıştır. Ve bu çalışmalarıyla da alanında oldukça saygın bir konuma da gelmiştir. Çalışmaları; o dönemin tıp camiası tarafından da ilgiyle izlenmiş ve saygı toplamıştır. Savaştan sonra nasıl olduysa, henüz aslı astarı belli olmayan kolesterol meselesine merak sarar. Keys, oldukça nüfuzlu birisidir. Üstelik politik çevrelere de yakındır. Bu sayede, ana akım medyada kolayca ses bulur. Karısı ise kimyagerdir. Gittiği her ülkede katıldığı toplantılarda, karısı çevresindekilerin kolesterolünü beraberlerinde götürdükleri küçük laboratuarında ölçmektedir. Tahmin edebileceğiniz gibi; o yıllarda henüz LDL, HDL, Trigliserid kavramları bilinmiyordu. Tüm bilimsel çalışmalar ‘’Total Kolesterol’’ değerleri üzerinden sürdürülüyordu.
Bence; dünyanın -bu konudaki- kaderini en çok değiştiren kişi; bugün hiç tanınmayan ve çoğu hekimin bile ismini ilk kez burada duyacağı adam; Ancel Keys’dir. Keys Hipotezi olarak bilinen hipoteze göre ‘’Amerikan halkını diyetteki kolesterol öldürmekteydi ve bununla da savaşılmalıydı. ’’ Keys ve yandaşları 1986 da NIH (Ulusal Sağlık Enstitüsü), ünlü deklarasyonunu tartışmalı bir biçimde yayınlayana kadar, tam 30 yıl boyunca uyduruk, halk tabiriyle ‘’atmasyon’’ çalışmalarla dünyayı adeta aldatmıştır. Keys’in politik çevresi ve hırsı sayesinde yapmayacağı şey yoktur. Karşısındaki birçok bilim adamı kendisini acımazca eleştirip, yaptıkları çalışmalarla onun savlarının hatalı olduğunu kanıtladıkları halde, hem bilim medyasında ve hem de ulusal medyada Keys kadar ilgi görmüyorlardı.
Keys’in en çok bilinen ve dünyaya damga vurmuş olan(?) çalışması ‘’Seven Countries Study’’ dir. (Lütfen bu çalışmayı iyi anlamaya çalışın) İsminden de anlaşılacağı gibi; 7 Ülke Çalışması. Bu çalışma 1956’da başlatılır ve 1970’te de yayınlanır. Bu çalışmada Keys; düşük kolesterolle beslenen ülkelerde kalp hastalığı
8
riskinin az olduğu hipotezini kanıtlamaya çalışıyor. Seçtiği ülkeler; Yugoslavya, Finlandiya, Yunanistan’ın Girit ve Korfu Adaları, İtalya, Hollanda, Japonya ve ABD’dir. Bu çalışma; orta yaş gurubundan 13.000 ‘’erkek’’ denekle yapılır. (Böyle bir çalışmada, neden sadece erkek deneklerin kullanıldığı ve sanki kadınlar kalp hastası olmuyormuş gibi bir tavır alındığı da tam bir muammadır.) Gördüğünüz gibi beslenme biçimleri farklı ülkeler seçilmiştir. 14 yıl süren bu çalışmanın sonuçları şöyledir;
Her 10.000 erkekte 10 yıllık kalp hastalığından ölüm oranları: Girit: 10.000’de 9
Finlandiya: 10.000’de 992
Japonyada: 10.000’de 66
İtalya: 10.000’de 290 Yugoslavya: 10.000’de 230 ABD: 10.000’de 570 dir.
Keys çalışmayı şöyle yorumlar: Diyetsel kolesterol kalp hastalığı sıklığını artıran bağımsız faktördür. Kanıtı da Giritli erkeklerinin düşük kalp hastalığı sıklığıdır. İşte bu çalışmanın ardından ünlü ‘’Akdeniz Tipi Beslenme’’ yalanı (miti) doğmuştur ve dünya bu fikri, bu gün bile hala benimsemektedir. (Oysa Keys bu çalışmayı kendine göre dizayn etmiştir. Nasıl mı? Keys 1959’da New York Best Seller (çok satan kitaplar) listesine giren kitabı ‘’How to Eat Well and Stay Well the Maditerranean Way’’ (Akdenizlilerin yolu ile nasıl sağlıklı beslenilip sağlıklı kalınır?) isimli kitabını yayınlamıştır (resim-3). Be kardeşim “7 Ülke Çalışması“ başlayalı daha 3 yıl olmuştu (1956) ve sonuçlar da daha 11 yıl sonra, yani ta 1970’de yayınlanacaktı. On bir yıl sonra gelecek bilgiyi sen nereden aldın da, Akdeniz tipi beslenmenin iyi olduğuna karar verdin? Nitekim yıllar sonra bağımsız araştırmacılar bu çalışmanın verilerini yeniden analiz ettiğinde şok edici sonuçlara ulaşmışlardır. Yeniden hatırlayalım; Girit erkeklerinde kalp hastalığı oranı 10 yılda 10.000 erkete 9’du değil mi? Finlandiya erkeklerinde bu oran 10 yılda, 10.000 erkekte 992 idi. Her iki ülkenin erkeklerinin diyetsel yağ oranı Girit’te %40, Finlandiya erkeklerinde %39 olarak saptanmış. Yani her iki ülkenin erkekleri aynı miktarda yağ tüketiyorlardı (aslında doymuş ve tekli-doymamış yağ oranları farklıdır). Keys hipotezini desteklemek amacıyla bu önemli ayrıntıya değinmemiştir. Ayrıca; aynı çalışmada Japonlar Giritlilerden de daha az yağ tükettikleri halde, kalp hastalığı geçirme oranlarının neden yüksek olduğuna da hiç değinilmemiştir. Daha da utanç verici ve sonraki yıllarda ortaya çıkartılan bir başka konu da ne biliyor musunuz? Bu çalışma aslında 7 ülkede değil, tam 22 ülkede yapılmış ve Keys hipotezini desteklemek adına diğer 15 ülkenin verilerini görmezden gelmiştir. Neyse konuyu daha fazla uzatmanın da manası yoktur. Bu konuyla ilgili şahsi kanaatim şudur; Sevgili Ancel Keys, 1959’da çok satanlar arasına giren ‘’akdeniz tipi beslenme önerileri olan’’ kitabını desteklemek için -ünlü bioistatikçilerin dahi çözemediği saçma sapan bir çalışmayı- manipüle etmiş ve maalesef milyonlarca insanı da kandırmıştır.
9
Resim-3: Ancel Keys’in 1959 da basılan Akdeniz tipi beslenmeyi öneren kitabı.
Bu arada; bir Akdenizli olarak, Akdeniz tipi beslenmeye hiç de karşı olmamama rağmen Eskimoların hayatı boyunca dereotu, soğan sarımsak vs. ot ve zeytinyağı yemeden; sadece balık, et ve yağ ile beslenerek Akdenizlilerden daha sağlıklı, üstelik hiçbir şekilde mineral ve vitamin eksiliği yaşamadan ömürlerini sürdürdüklerini unutmamak gerekir. Bazı meslektaşlarımı kızdırabilirim ama Akdeniz tipi beslenme içinde bu kadar bol “karbonhidrat” varken, hiç de iyi bir beslenme tarzı değildir. Ülkemizde bu çok övülen muhteşem beslenme tarzı(?) ile beslenen milyonlar var. Bu beslenme tarzı; bizi kalp hastalıklarından, tansiyondan, diyabetten, kanserden korudu mu? Yoksa ülkemizde bu hastalıklar giderek artmakta mı? Bana kalırsa ancak “düşük karbonhidratlı” Akdeniz tipi beslenme mükemmel bir beslenme olabilir. Benim gördüğüm kadarıyla bol karbonhidratlı bu beslenme tarzı bizi giderek daha fazla öldürmektedir.
Her yılın mart ayında Çeşme Alaçatı’da ot festivali düzenlenir. Gidip görmenizi şiddetle tavsiye ederim. Ben 2015 yılında ziyaret ettiğimde o yıl 200 civarında yenilebilir ot toplandığını gördüm. Alaçatılı hanımlar da topladıkları bu otlardan yemekler yapıp, kurdukları stantlarda satmaktadırlar. Hanımların dış görünüşüne bakılırsa, aşırı kilolu hanımların sayısı belirgin derecede fazlaydı. Bunun nedeni ise doğanın bize muhteşem bir cömertlikle sunduğu o lezzetli otlar değildi tabii ki. Bu fazla kilolar; sofralardaki otlu börekler, otlu tatlıların çokluğundan kaynaklanıyordu. Enginarlı revani; icada bak! Şeker, un ve güzelim enginar. Sizce bunlardan hangisi bu hanımları şişmanlatıp, şeker ve tansiyon hastası yapıyor? Enginar mı? Akdeniz tipi beslenme içerisine un ve şeker girerse zaten olacağı da bu. Bu kitabın bir amacı da; Akdeniz ülkesi olan bu canım yurdun insanlarının, bu kadar ot bolluğunda bizi şeker hastalığında dünya üçüncüsü yapmasının nedenlerini ve çözümlerini ortaya koymaktır.
Konumuza yeniden dönecek olursak; size ünlü MONICA çalışmasından bahsetmeden geçemeyeceğim. Keys’in 7 ülke çalışmasının yayınlandığı 1970’de, Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) 21 ülkede 6 milyon ‘’kadın ve erkeği’’ kapsayan dev bir çalışma başlattı. Bu çalışma; Keys’in çalışmasının tıpatıp aynısı olup, devasa bir denek sayısını kapsamaktadır. Tabii önemli bir fark daha var ki bu çalışmanın başında Keys yoktur. MONICA (MONItoring CArdiovascular Disease) 1990 da yayınlandı. (Biraz geç kaldı çünkü maalesef 20 yıl önce Keys dünyayı yanıltmayı çoktan başarmıştı bile). MONICA çalışmasına göre; dünya genelinde kalp hastalığından ölümler azalmaktadır ancak bu azalma kolesterol seviyeleri ile ilişkili değildir. Bu, Keys’in çıkarımı ile hiçbir alakası olmayan bir sonuç. Fakat bu değerli çalışmanın bize sunduğu doneler, anlatmak istediği fikir ve sonuç da görmezden gelinmiştir (çalışma detayları için kaynak. www.who.org).
Keys ise hiç bıkmaz. 1980’de AHA’nın (Amerikan Kalp Cemiyeti), Amerikan halkına düşük kolesterollü beslenme konusunda tavsiye niteliğinde bir deklarasyon yayınlaması için çok çaba sarf eder. Ancak 1980’de cemiyet halka düşük yağlı beslenme konusunda bir tavsiye kararı almaz ve Keys; ‘’yeterli bilimsel verisi olmadığı’’ gerekçesiyle reddedilir. Ancak buna rağmen, Keys’in “düşük kolesterollü beslenme” konulu bir mektubunu da -artık nasıl olduysa- yayınlar. Bu yazıda hiçbir kaynakça ve referans göstermez. Bu yazı sadece Keys’in şahsi görüşüne dayanır. Böylece sanki AHA bir görüş beyan etmiş gibi bir hava oluşur. Meslektaşlarım da iyi bilirler ki AHA’nın resmi dergisinde; referans göstermeden bırakın yazı yazmayı size virgül bile attırmazlar.
Bu olaydan 6 yıl sonra yine Keys bir yolunu bulur ve 1986 NIH (National Instutut of Health- Ulusal Sağlık Enstitüsü) Amerikan halkına ‘’düşük yağlı, orta seviyeli protein ve bol karbonhidratlı’’ beslenme tavsiye eder. Bu bildirge Time Dergisinde kapak olur. New York Times, Washington Post ve pek çok medya kuruluşu aylarca, yıllarca bu konuyu işler. İşte tüm dünya bu olaydan sonra artık geri dönülmez bir şekilde beslenmesinden; et, tereyağı, yumurta vb. hayvansal gıda ve yağları çıkararak, bu olmazsa olmaz gıdalardan uzak durmaya gayret gösterdi ve bol tahıla yönlendi. Bunun sonucunda da dünyanın “ana gıda ürünlerini” (karbonhidrat, protein ve yağ) tüketme alışkanlığının geldiği nokta şekil 3’de gösterildiği gibi oldu.
10
Kilogram/yıl 50
40
30
Karbonhidrat
Protein
1990 2000
20 10
1950 1960 1970 1980
Şekil 1: 1980’den sonra gelişmiş ülkelerdeki karbonhidrat, yağ ve protein tüketimi.
Keys ve yandaşlarının daha birçok numaralarının detaylarını, tıbbi çalışmalar ve röportajlarda
uzmanlaşmış bir gazeteci olan Gary Taubes un 10 yıllık bir çalışma sonucu kaleme aldığı ‘’ Good Calories, Bad Calories’’ adlı baş yapıtında okumanızı şiddetle tavsiye ederim. Taubes, Keys ölmeden önce kendisiyle röportaj da yapma fırsatını da bulmuştur. Bu röportajda Keys kendisine bazı gerçekleri de itiraf edecektir.
Dünyanın bir tarafı kolesterol yesek mi yemesek mi diye tartışırken, dünyanın diğer tarafında Japonya’da ise (NIH 1986’da bu ünlü bildirgesini yayınlamadan 2 ay önce) Japon Sağlık Bakanlığı, Japon halkına ‘’kan kolesterol seviyesini artırmaları için yağdan zengin gıdaların yenilmesini’’ tavsiye etmiştir (Şaşırdınız değil mi?). Çünkü; Japonlarda beyin kanamasına bağlı ölümler diğer ülkelere nazaran daha fazla görülüyordu. Epidemiyolojik çalışmalarda kan kolesterolü azaldıkça beyin kanaması oranı artıyordu. Özellikle kan kolesterolü 160 mg/dl’nin altında olanlarda durum felaketti. Dikkatinizi çekerim; bu iki bildirge de aynı yıl yayınlanmıştır. Nitekim Japon Sağlık Bakanlığının bu tavsiyesi üzerine, kırsal bölgedeki Tanushimaru köyünde kontrollü bir çalışma başlatılmıştır. Çalışmaya göre köylüler et, balık, midye ve süt tüketiminin arttırılması konusunda cesaretlendirilmişlerdir. Yıllar içerisinde diyetsel kolesterol öncekine göre artırılmıştır (tüm kalorinin %22’si olmuştur). Sonuçta köyün ortalama kolesterol değerleri 150 mg/dl’den 190 mg/dl’ye yükseltilmiştir. Bunun karşılığında (30 yıl sonunda) beyin kanaması oranında çok ciddi azalma sağlanırken, kalp krizi oranında hiçbir artış olmamıştır.
Diyetsel yağın kalp hastalıkları yaptığı safsatası dışında, kanser de yaptığına dair son derece çelişkili iddialar da mevcuttur. Çok uzun yıllar boyunca, yenilen yağların insanları kanser yaptığına da inanılmaktaydı. Yani; yağ yeme kanser olursun deniliyordu. Eldeki kanıtlar yine atmasyon çalışmalarla güya destekleniyordu. Kafa karışıklıklarını gidermek için 1982’de NCI (Ulusal Cancer Institute- Ulusal Kanser Enstitüsü) kontrollü olarak ileriye dönük bir çalışma başlatır. Bu çalışma meme kanseri üzerinedir. Çalışmada; ABD genelinde çalışan 89.000 hemşirenin beslenme özelliklerinin meme kanseri üzerine etkisi araştırılmak istenmektedir. 1987’de dünyanın en saygın tıp dergilerinden biri olan The New England Journal of Medicine’de bu çalışmanın sonuçları yayınlandı. Hemşirelerde 4 yılda toplam 600 meme kanseri vakası bildirilmekte ve bunların da çoğunluğunu da ‘’az yağlı’’ beslenen hemşireler oluşturmaktaydı. 1992’de çalışmanın 10. yılına gelindiğinde 1100 meme kanseri bildirilmiş ve sonuç değişmemiştir (kanserli vakaların önemli bir kısmı yine ‘’az yağlı’’ beslenen guruptandı). Bu çalışma gibi daha onlarca çalışma olmasına rağmen Amerikan kanser derneği 2002 yılındaki kanser önleyici beslenme kılavuzunda ‘’yağsız et’’ yenilmesi gerektiğini ifade etmekteydi. Çok şükür ki aynı derneğin 2006 kılavuzunda ‘’diyetsel yağın kanser yaptığına dair yeterli veri olmadığını’’ ifadesi -nihayet- geçmektedir.
Yazımı burada bu konuyu betimleyen bir fıkra ile süsleyeyim. Sarhoşun teki gece yarısı sokak lambalarının altında bir şeyler aramaktadır. O sırada oradan geçen bir beyefendi sarhoşa sorar; “ne arıyorsun gece gece?” Sarhoş yanıtlar; “anahtarlarımı kaybettim de onu arıyorum.” Beyefendi yine sorar; “peki anahtarlarını bu sokak lambasının altında kaybettiğini nereden biliyorsun, belki diğerlerinin altındadır.”
Yağ
11
Sarhoş cevap verir; “iyi ama bir tek bu sokak lambası yanıyor, diğerlerinde ışık yok ki!” Bu fıkra misali; bilim 1900’lü yıllardan 2000’li yıllara kadar neredeyse 100 yıldır kolesterol meselesine yanıt arayıp durdu. Kanaatimce hep aynı lambanın altında kolesterol sorusuna yanıt aramakla beyhude yere vakit geçirdi. Bu 100 yıl içerisinde dünya genelinde kalp hastalığı oranı arttı, ki zaten hangisi azaldı ki? Diyabet mi, kanser mi, felçler mi, Alzheimer mı, protezler mi hangisi azaldı? Hastalarımıza habire statin denilen kolesterol düşürücü ilaçlar vermemizi tüm saygın kalp cemiyetleri önermektedir. Peki ne oldu da kalp hastalığı arttı da sadece ölümler hafif derecede azaldı? (Yani yola patlak lastikle devam ediyoruz). Hangi Kardiyolog statin vererek hastasının hayatını kurtarmıştır? Bunu kanıtlayabilecek somut kanıtı var mıdır? Hastalara yağ yemeyin deyip duruyorlar. Ne oldu; obezite ortadan mı kalktı yoksa patlama mı yaptı? Sonuçta; 1980’lerden sonra dünya nüfusunun yağ tüketimi azalırken, obezite inanılmaz derecede artmaktadır.
Dünyada son 100 yılda beslenme alanında son derece çarpıcı bir şekilde fark edilen ciddi bir beslenme sorunu var; aşırı karbonhidrat tüketimi. Karbonhidrat tüketimi artık dizginlenemiyor. Yukarıda konuyla ilgili birkaç çalışmadan bahsettim ve sizi yormamak adına onlarcasından, yüzlercesinden de hiç bahsetmedim. Bu çalışmaların hiç birinde beslenmedeki karbonhidratların etkisi araştırılmamıştır. Varsa yoksa kolesterol, az yağlı, bol karbonhidratlı beslenelim denilip durulmuştur. Endüstrinin de gelişmesiyle paralel işlenmiş (rafine) besinler çağımızın en büyük sorunu haline geldi. Büyük bir markete girdiğinizde içeriye girişten, çıkıştaki kasanın önüne kadar her yer tepeleme karbonhidrat. Tam bir illüzyon. Çikolatalar, cipsler, bisküviler, meyve suları, reçeller ve bal çeşitleri, gazlı içecekler, tahıllar, makarnalar, ekmekler, meyveler, dondurmalar… Aman Tanrım; ne kadar da çok karbonhidrat reyonu var. Bu ürünleri elinize alıp arkasını okuduğunuzda da “doğadan”, “doğal”, “sağlığınız için”, “çocuklarınızın sağlığı için”, “güvenli”… vb. gibi yazıları bulursunuz. Renkli renkli, süslü püslü. Bu reyonları kaldırırsanız geriye; et, yumurta, süt ürünleri, sebze ve yağ reyonları kalıyor. 1980’den önce böyle şeyler yoktu. Hatta süper marketler yoktu. İlerde karbonhidrat meselesine yine döneceğiz ama şimdi soframızdaki yağlara da biraz değinmek istiyorum.
Yağlar Hakkında Bilmemiz Gerekenler
Mutfaklarımızda kullandığımız yağlar aşağıdaki şekillerde sınıflandırılabilir; 1-Doymuş yağlar (sature),
2-Tekli doymamış (mono-ansatüre) yağlar,
3-Çoklu doymamış (poli-ansatüre) yağlar.
Yukarıdaki kimyasal sınıflandırmayı lütfen iyi öğrenmeye çalışın. Çünkü hayatınız boyunca bu bilgilere ihtiyaç duyacaksınız (ya da en azından genel kültür olsun). Markete gittiğinizde “bana biraz ‘’tekli doymuş yağ’’ verir misiniz?” derseniz size tuhaf tuhaf bakarlar tabii. Neredeyse tüm bitkisel ve hayvansal yağlar yukarıdaki üçlemeyi çeşitli oranlarda barındırırlar. Yani doğada saf tekli doymamış yağ veya saf doymuş yağ içeren bir yağ çeşidi yoktur. Örneğin sızma zeytinyağında %73 tekli doymamış, %14 doymuş ve %11 çoklu doymamış yağ vardır. Yani üç yağ çeşidini de aynı anda barındırıyor. Tablo-1 de soframızda kullandığımız yağların yağ oranlarını görmektesiniz. Sizi sıkmadan ama basitçe işin biraz da kimyasından bahsetmek istiyorum.
Yağ
Hindistan Cevizi Yağı Tereyağı
Doymuş Yağ
%92 %66
Tekli Doymamış Yağ
%6 %30
Çoklu Doymamış Yağ
%2 %4
12
Zeytin Yağı
Ayçiçeği Yağı
Avacado Yağı
Kanola Yağı Badem Yağı Fıstık Yağı Soya Yağı Mısır Yağı
%14 %73 %11
%9 %82 %9
%12 %74 %14
%6 %62 %32
%8 %66 %26 %18 %49 %33 %15 %24 %61 %13 %57 %29
Tablo-1: Mutfağımızda bulunan çeşitli yağların içerisindeki yağ asidi oranları. Altı çizili olanlar çoklu doymamış oranları en düşük ve dolayısı ile soframızdaki en sağlıklı yağlardır.
Doymuş Yağlar:
Doymuş yağlardan yana zengin olan yağlar; oda sıcaklığında katıdır. Örneğin; tereyağı, iç yağlar ve Hindistan cevizi yağları gibi. Bu yağların bileşimindeki karbon iskeletindeki tüm karbon atomları, hidrojenle bağlıdır (doyurulmuştur). Hidrojenle bağlanan yağ molekülündeki karbonların artık bağlanabilecek başka noktaları kalmamıştır (şekil-2). Bu yüzden bu molekül kimyasal olarak stabildir (yani kararlıdır). Yani çevresinde olup bitenlerden pek etkilenmez. Dayanıklılık kazanmıştır. Kendiliğinden kolay kolay oksitlenmezler. Demirin oksijenle temasına, demirin oksitlenmesi denir. Biz buna kısaca “pas” diyoruz. Pas, demiri bitirir. Çevremizde her zaman oksitleyici, bizim serbest radikal olarak adlandırdığımız çok kötü kimyasallar vardır. Bu kimyasallar; havada, suda, besinlerde olduğu gibi hücrelerimizin içerisinde de kimyasal reaksiyonlardan bir atık ürünü olarak oluşmaktadırlar. Bu hayatın doğal akışında vardır. İşte bu radikallerden (oksitler) korunmak için antioksidanlara (oksit önleyici) ihtiyacımız vardır. Yoksa demir benzetmesinde olduğu gibi paslanırız, yıpranırız, her türlü hastalığa açık hale geliriz. Doymuş yağlara geri dönecek olursak, bu yağlar moleküler yapısı avantajından yararlanarak etraftaki oksitlerden pek etkilenmezler. Hava ile temas, ısı ve ışık karşısında tekli ve çoklu doymamış yağlara göre de daha avantajlıdırlar.
Şekil-2: Sature (Doymuş) Yağ asidi molekülü. Molekül üzerindeki tüm karbon atomları hidrojen atomları ile bağlıdır (Karbon, C harfi ile gösterilmiştir). Bu nedenle satüre yağlar daha kararlı ve dış etkenlere karşı da daha dirençlidirler. Açıkta toksik (zararlı) maddelerin bağlanabileceği boşta karbon atomu yoktur. Ortamdaki zarar verici toksik maddeler yağların zayıf noktasına yapışarak tüm vücutta dolaşırlar. Doymuş yağlara bu zararlı maddelerin yapışması mümkün değildir. Bu nedenledir ki iddia edilenin aksine, doymuş yağdan yana zengin beslenmemiz lazım.
Türk sofrasında sıkça bulunan tereyağı, doymuş yağ oranı yüksek yağa tipik bir örnektir. Son elli yıldır tıp camiası tereyağını kötülemek için elinden geleni yapmıştır. Neymiş efendim satüre yağ içeriyormuş. Ee daha iyi ya işte! Bir besin ne kadar doymuş yağ içerirse, kimyasal olarak da o kadar korunaklı, dayanıklı demektir. Yeri gelmişken Anadolu’nun mert çiftçisine, ananelerimize, annelerimize bu yağ üretimini terk etmeyip; geleneklerine sıkıca sarılıp; sofralarımıza hala tereyağı sundukları için çok teşekkür ediyorum.
13
Ülkemizin doğu illerinde daha çok tüketilen iç yağı da satüre yağlara iyi bir örnektir. Oradaki ananelerimize ve annelerimize de çok teşekkür ediyorum ve ellerinden öpüyorum böyle bir geleneği tüm karşı propagandalara rağmen inatla sürdürdükleri için.
Doymuş yağlar meselesine girmişken “margarin”den de bahsetmemek olmaz. Margarin; doğada olmayan bir yağdır. Tamamıyla insan eseri bir üründür. Bitkisel yağları çok yüksek ısılarda hidrojen atomuna maruz bırakırsanız bu canım bitkisel yağ da doymuş yağa çevrilir (hidrojenize edilmiş). Margarin endüstrisi 1950’lerde gelişmeye başladığında propaganda makineleri ile yıllarca tereyağını kötülemişlerdi. Hatta 1960’ların başında Amerikan başkanı Eisenhower ilk kalp krizi geçirdiğinde adamcağıza doktorları tereyağını yasaklamış ölümüne kadar sadece margarin içeren yemekler verilmiştir. Üstelik Margarin Endüstrisi bu propaganda fırsatını hiç kaçırmamış ve reklamlarında başkanın ismini sıkça kullanmışlardır. Margarin ölü doğuma benzer. Trans yağdır. Evet; tüm karbon iskeleti hidrojen atomları ile doyurulmuştur ancak molekülün uzaydaki şeklinde, çok küçük bir değişiklik meydana gelmiştir. Önceleri CİS formundaydı şimdi Trans Yağ olmuştur. Bu evinizin anahtarındaki girinti ve çıkıntıların bir tanesinin değişmesi gibidir. Anahtar deliğe girer ancak çevrilemez. Bu yağlar hücre zarımızdaki deliklere girerler ancak işlem göremezler. Dahası o delikten de çıkmaz ve hücre zarını da kullanılmaz hale sokar. Hücre bu durumdan ağır yara alır ve fonksiyonları bozulur. Sürekli trans yağ gelmeye devam ederse en sonunda hücre ölmeye başlar. Margarin daha paketine girmeden önce çoktan bozulmuş ve kesinlikle yenmemesi gereken bir yağdır. Hemen her çeşit sıvı yağdan margarin yapılabilir. Ticari hileleri ise şöyledir; ürünü alırsınız, örneğin fıstık ezmesi kavanozunun arkasında “hidrojenize edilmiş bitkisel yağ içerir” yazar. Yapma yav! Dersiniz. “Bitkisel” kelimesi beyninizde sağlıkla ilgili çağrışımlar yapar ve ürünü sepete koyarsınız. Aslında biz bunu margarinle yaptık demek istiyor da lafı dolandırıyor. Ya da başka bir ürünü margarin reyonlarında sıklıkla görürsünüz. Ürünün üzerinde “zeytinyağından üretilmiştir” diye yazar. Ama kutunun içinde kaskatı duruyor yağ! Adam zeytinyağını hidrojenize etmiş (margarinleştirmiş) kutuya koymuş. Zeytinyağı sizin zihninizde sağlıkla ilgili şeyler çağrıştırır ve hoop sepete koyarsınız. Bu satırları okuyan okuyucularımın bazılarının “neyse ki bizim eve margarin hiç girmez” dediklerini duyar gibiyim. Sen öyle san! Peki bisküviler, çocukların pastaları, toplu yemeklerde yemekleri sızma zeytinyağı ile mi yapıyorlar sanıyorsunuz? Çoğunda margarin var maalesef. Bir keresinde çarşıda iyi bilinen bir esnaf lokantasında bamya yemeği yaparken aşçıyı izleme imkanım olmuştu. Aşçı; kocaman kepçesini yerdeki bir tenekenin içerisine daldırdı ve bir portakal büyüklüğündeki krem rengi yağı alıp, tenceresine koydu. Gözlerim korku filmi izlercesine açılmıştı. Aşçıya “yemeklerde margarin mi kullanıyorsunuz?” diye sordum. Aşçı çok rahat bir şekilde; “hocam, bu margarin değil, bitkisel yağ” diye yanıt verdi. Daha sonra bunu başka lokantalarda da maalesef gözlemledim. Hani çarşıda şu zeytinyağlı yemekler olarak önümüze konulan süslü püslü yemeklerin maalesef çoğu bu şekilde yapılmakta. Neden mi? Ee ucuz! Daha ne diyeyim ki? Çünkü; 4 kilo zeytinyağı yerine bu yağdan 25 kilo kadar alabiliyorsunuz.
Tekli Doymamış (Mono-ansatüre) Yağlar:
Tekli doymamış yağlarda, şekil-3’te de çok net bir şekilde görülebileceği üzere; yağ molekülünün karbon iskeleti üzerinde bir adet karbonun karşısında, hidrojen atomunun olmadığını göreceksiniz. Sırf bu özellik bile yağın oda sıcaklığında sıvı olarak kalmasına neden olur. Bu boştaki karbon molekülüne hidrojen bağlanabileceği gibi, serbest radikallerin bağlanması da mümkündür. Serbest radikaller neydi? Her türlü zehirli kimyasallar (sigara dumanı serbest radikal kaynıyor örneğin). Hava kirliliği, egzost atıkları, vb… Vücudumuzun normal kimyasal reaksiyonları sırasında bu radikaller endojen (içsel) olarak da oluşabilirler. İşte bu zehirler yağ molekülünün bu zayıf noktasına bağlandı mı bu yağın hiçbir değeri yoktur artık. Bu yağın kendisi, artık çok tehlikeli bir serbest radikale dönüşmüştür. Üstelik kan dolaşımı ile bu zararlı toksinleri tüm vücudumuza da bir güzel dağıtır. Tekli doymamış yağların avantajı; doymamış karbon atomları adedi sayısal olarak çok az. Yani zayıf noktası az olduğu için serbest radikallerin saldırısına uğrasa da hasar alma olasılığı düşüktür. Ancak tüm yağlarda olduğu gibi ısı, ışık, raf ömrü ve hava temasının fazlalığı bu durumu olumsuz yönde değiştirebilir. Tekli doymamış yağ içeriği en yüksek yağlardan birisi de sızma zeytinyağıdır. Ülke olarak çok şanslıyız ki iyi kalite zeytinyağı bulmak çok zor değil. Soğuk sızma/damla yöntemi ile üretilmiş olanını tüketmek kendiniz ve çocuklarınız için yapabileceğiniz en iyi şey olur. Sızma zeytinyağı da tabi ki makbuldür.
14
Riviera olarak bilinen zeytinyağında, durum farklıdır. Sofrada tüketime uygun olmayan kötü kokulu ve asit oranı yüksek zeytinyağları çöpe atılacak değil ya! Rafine edilir içerisine de bir miktar sızma zeytin yağ eklemek suretiyle “riviera” zeytinyağı yapılmış olunur. Adı zeytin yağı ancak “rafine”. Ben mutfağımda kullanmıyorum. Bu şekildeki bir üretimde zeytinyağının çok değerli E, A vitamini başta olmak üzere bir çok antioksidanın bozulmasına yol açar. Zeytinyağı tüketirken “raf ömrü” meselesine ayrıca dikkat edilmelidir. Zeytinyağının raf ömrü üretim koşullarına bağlı olarak 6 ay ile en iyi koşullarda dahi 12 ayı geçmez. Yani 1 yıl öncesinin yağı yenmemelidir. Zeytinyağı ışık almamalıdır. Havadaki oksijenle teması uzun olursa okside olabilir. Yağın teneke içerisinde kalmasında bir sakınca yoktur. Ancak teneke içerisindeki yağı boşatırken daha rahat aksın diye tenekenin bir tarafına da delik açılmamalıdır. O delik yağın hava ile temas edip oksitlenmesini kolaylaştırır. Yağ her zaman serin yerde saklanmalıdır. Isı oksitlenmeyi kolaylaştırır. Hani sağda solda “aaa ne güzel zeytinyağı şişesi olur!” dediğimiz şişelerden koyu renkli olanları ve ağzı sıkıca kapatılabilen şişeler makbuldür. Zeytinyağının tazesi Kasım-Ocak ayları sırasında üretilmektedir. Marketlerde; ekim, kasım, aralık aylarında zeytinyağında coşkulu kampanyalar görürsünüz. Bunun nedeni de size yeni mahsül vermek değil; geçen yılın zeytinyağını elden çıkartmak istemeleridir. Siz de ucuz diye teneke teneke alırsanız, aslında raf ömrünü tamamlamış bir ürüne aylarca ev sahipliği yapmış olursunuz. Ben şahsen üreticisini tanıdığım ve güvendiğim yerden daha üretim aşamasındayken alışveriş yapıyorum. Bunu herkes yapabilir ve hem de dolaşmış olursunuz. Çünkü; zeytinyağı ketojenik diyetin en önemli unsurlarından birisidir (hiç riske giremem valla). Tekli doymamış yağ içeriği fazla olan başlıca yağlar şunlardır;
Zeytinyağı (% 73’ü tekli doymamış yağdır), Avokado yağı (% 74’ü tekli doymamış yağdır), Ayçiçeği yağı (%82’si tekli doymamıştır).
Şekil 3: Monounsatüre (tekli doymamış) yağ asidi molekülü. Kırmızı oklarla işaret edilmiş yerde molekülün zayıf noktaları gösterilmiştir.
Çoklu Doymamış (poliansatüre) Yağlar
Aşağıdaki şekil-4’de de gösterildiği gibi bu yağların karbon iskeletinde çok fazla hidrojenize olmamış serbest karbon atomları mevcut. Molekülün bu özelliği; oda sıcaklığındaki yağa akışkanlık yani sıvı halde olması özelliğini sağlar. Buzdolabına koyarsanız donmazlar. Örneğin; zeytinyağı tekli doymamış yağ içeriği çok olduğundan dolapta hemen donar. Çoklu doymamış yağlar; olumsuz dış etkenlere karşı savunmasızdır. Bu yağlar 150-1600C gibi pişirme ısılarında kolayca bozulabilir. Molekül üzerinde çok fazla zayıf noktası olduğundan raf ömürleri de kısadır (2-4 ay). Çoklu doymamış yağ içeriği yüksek yağlara başlıca örnek;
Kanola Yağı (%32 çoklu doymamış yağ içerir) Soya Yağı (%61 çoklu doymamış yağ içerir) Susam Yağı (%43 çoklu doymamış yağ içerir) Pamuk Yağı (%50 doymamış yağ içerir)
15
Yerfıstığı Yağı (%33 doymamış yağ içerir)
Şekil-4: Poliunsatüre (çoklu doymamış) yağ asidi molekülü. Kırmızı ok molekülün zayıf noktalarını göstermektedir.
Yağların bu genel özelliklerine kabaca değindikten sonra çok önemli bir konuyu mutlaka bilmelisiniz. Zeytinyağı, tereyağı ve iç yağların dışında ülkemiz mutfaklarına giren çoğu sıvı yağlar rafine edildikten sonra soframızdaki yerini almaktadır. Peki rafinerizasyon nasıl yapılmaktadır? Kısaca özetlemek gerekirse; toplanan ürünün çekirdekleri, içindeki yağların ortaya çıkartılması için; preslenir, ısıtılır, yeniden preslenir ve son olarak da Hekzan tanklarında bekletilir. Hekzan; bir petrol ürünü olan solventten yapılır. Böylece elde edilen yağ tortudan ayrıştırılır. Bu tortu da insan için kullanılamayacak bir ürün olduğundan hayvanlara yem olsun diye yem fabrikalarına verilir (aslında bu yağ da, hayvanları yediğimiz için dolaylı olarak da olsa bize yeniden yedirilmektedir). Elde edilen yağ; kötü kokuludur ve rengi de bulanıktır. Bu haliyle hiç kimseye satamazsınız. Bundan sonra nötralizasyon, beyazlatma ve son olarak da deodorizasyon işleminden geçirilir (deodorizasyon mu?). Bu işlemler sırasında 260 derece üzerinde ısılara çıkılır ki yer yüzünde bu ısıya dayanabilen her hangi bir organik materyal yoktur. Yani kolayca anlayacağınız gibi bir yağın rafine edilmesi ile yağ yağlıktan çıkıp adeta “ölü doğum” misali şişelenip sofralarımıza konulmaktadır. Çünkü; bitki çekirdeğinde bulunan çok değerli besinler ve anti oksidanlar 260 derecede yok olup gider.
Ülkemizde, evlerimizde kızartma yapılırken kullanılan yağların büyük çoğunluğu; ayçiçeği yağı, mısırözü yağı, fındık yağı ve kanola yağı gibi yağlar olduğundan büyük hatalar yapmaktayız. Çünkü bu yağların önemli bir kısmı zaten önceden rafinerizasyon işlemi sırasında bozulmaya başlanmıştır. Siz de evde tencerenin verdiği ısı ile yeniden yüksek ısı uygulayarak yağı tekrar bozmuş olursunuz. Özelikle de çoklu doymamış yağlara; tarlada toplama ve ardından da fabrikada çoktan toksinler yapıştı bile. Sonra da afiyetle bu denatüre (bozulmuş) yağı yemektesiniz. “İyi de kardeşim kızartma yapmayacak mıyız?” dediğinizi duyar gibiyim! Ben yapıyorum valla! Nasıl mı? Kızartma işlemleri sırasında sadece ve sadece sızma zeytinyağı kullanıyorum. Pişirme işlemi sırasında da asla 1700C’yi geçirmiyorum çünkü zeytinyağı 1800C’nin üzerinde bozuluyor. Eğer siz de pişirme işlemi sırasında orta ateşi geçmezseniz 150-1700C’yi aşmamalısınız. Ben güvenlik için ısı ayarını 100C eksik tutarak çalışıyorum. Kızartma sırasında tavadan dumanlar (buhar değil) çıkıyorsa yağınız bozulmuştur size zarar verir unutmayın! İnternette çok kolayca bulabileceğiniz ucuz mutfak termometreleri var, bu termometrelerle bir iki hafta içerisinde elinizi 170-1800C’lere alıştırırsınız. Bu sayede çok lezzetli kızartmalar (sebze, köfte) yapabilirsiniz. “Ya hocam zeytinyağı çok pahalı, başka yağ olmaz mı?” derseniz, tereyağı da olabilir. Ancak şunu unutmayın tereyağı 1600C’de bozulur. Asla 140-1500C’yi geçmeyin. Yani tereyağını da kullanırken orta ateşi geçmeyin. Sonuç olarak çok açık bir şekilde zeytinyağı ve tereyağını kızartmada kullanmayacaksanız kesinlikle rafine yağ kullanmayın veya kızartma yapmayın kardeşim.
Susam yağı, ceviz yağı ve fıstık yağlarının raf ömürleri neredeyse 2-4 ay gibi çok kısadır ve ürünün arkasında yazan son kullanma tarihi ürünün geneli üzerine verilen son kullanma tarihidir, yağın bozulma tarihi ile bir alakası yoktur. Kahvaltılarda kullanılan tahin; susamın ezilmesinden elde edilir. Evinizde bulunan bir tahin kavanozu içerisindeki susam yağı çoktan bozulmuş bir yağ olabilir. Zaten susam yağında çoklu
16
doymamış yağ oranı yüksek olduğu için bozulmaya çok yatkındır. Raf ömrü kısa olan yağlardan birisi de ayçiçeği yağı olup yaklaşık 3 aydır. Ayçiçeği yağının tekli doymamış yağ oran zeytinyağından fazla olmasına rağmen soğuk damla üretimini bulmanız neredeyse imkansızdır. Ancak bazı yörelerde üreticiler kendi evlerinde kullanmak üzere kısıtlı miktarda üretmektedir. Rafine ayçiçeği yağının sorunlarından da yukarıda bahsetmiştik.
Omega-3 ve Omega 6 meselesi nedir?
Omega-3 ve omega-6 esansiyel (temel) yağ asitleri olup; vücudumuz için olmazsa olmazdır. Bu yağ asitlerini sentezleyemeyiz. Kolesterolü kendimiz yapabiliriz ancak Omega-3 ve Omega-6’yı dışarıdan almak mecburiyetindeyiz. Hücre duvarından tutun da savunma sistemimize kadar hemen her alanda kullanımı mevcuttur. Aşağıda, şekil-5’de Omega-3 ve Omega-6 molekül farkını görmektesiniz. Şekli iyice incelerseniz; Omega-3 molekülünün sağından (fizyologlar molekülün sağ yanından yani omega köşesinden okurlar, kimyagerler ise alfa yani sol köşesinden okuyarak isimlendirirler) her 3 karbon atomundan birisi serbestken Omega-6’da her 6 karbondan birisi serbesttir. Bu kimyasal özellik moleküllere yaşamsal özelliğini verir.
Şekil-5: Omega 3 ve Omega 6 arasındaki kimyasal fark.
Konumuz organik kimya değil ama bilmenizde çok fayda var. Omega-3,
1. 2. 3.
Alfa-linoleic-asit (ALA) Eicosapentaenoic asit (EPA) Decosahexaenoic asit (DHA)
olmak üzere 3 ana prekürsör (öncül) molekülden sentezlenir. Piyasada kolayca bulabileceğiniz balık yağı hapları kutularının arkasını çevirip okursanız ALA, DHA ve EPA kısaltmaları sıklıkla geçmektedir. DHA ve EPA balık yağında bolca bulunur. DHA ve EPA deniz dibinde ve soğukta yaşamaya adapte olmuş deniz bitkilerince sentezlenir. Soğuk denizlerde yaşayan balıklar (hamsi, sardalye, uskumru, somon, vs.) derinlerdeki bu soğuk ortam bitkilerinden yoğun olarak beslendiğinden DHA ve EPA yönünden çok zengin besinlerdir. Hani Aralık ve Ocak ayları gibi aylarda (kar düştüğünde) hamsinin lezzetinin artması bu nedenledir. Yine aynı şekilde besin zinciri gereği bu balıkların peşinde koşuşturan balıklar da (çinekop, lüfer, vs.) DHA ve EPA yönünden zengindir. Haplara dünya para vermenize hiç gerek yoktur (aslında o hapların içinde ne olduğu da belirsizdir ya!). Bu balıklar en ucuz ve gıda açısından da en değerli balıklardır. Hamsi Amerikaların elinde olsaydı emin olun kilosuna onlarca dolar para öderdik. ALA ise kara bitkilerinde (kültür olmayan) bulunur. Bu bitkilere ancak serbest otlayabilme olanağı olan hayvanlar ulaşabilir. Mera hayvancılığı bu yüzden çok önemlidir. Çiftliklerde hiç gün yüzü görmeyen zavallı hayvanlar kimyasıyla sürekli oynanan yemlerle beslendiğinden; ALA
17
ile hemen hiç karşılaşmamaktadırlar. Haliyle böyle beslenen hayvanların; etinde, sütünde, tereyağında Omega-3 neredeyse hiç görülmemektedir.
Omega-3’ün antienfilamatuar (iltihap önleci) etkilerinden dolayı, “kanser karşıtı” etkileri de vardır. Üstelik antitrombojeniktir yani pıhtı önleyicidir. Kanser hücrelerinin yoğun olarak bizim savunma hücrelerimize salgılattığı ‘’tümör nekrozis faktör’’ (TNF) karşıtı etkileri vardır. TNF; kanser sırasında zayıflayıp (kaşeksi), bitkin düşmemize yol açan önemli nedenlerden birisidir. Omega-3’ün kalp hastalıklarında ritim bozukluklarını önlemesi de bilinen etkilerindendir. Omega-3’ün yüksek trigliserid seviyelerine de olumlu etkileri vardır. Ayrıca hipertansiyon, diyabet, otoimmün hastalıklar, artrit olarak bilinen eklem hastalıklarından korunmada da çok etkili olan, doğal bir besindir. Bunlar çok güzel de; Omega-3 soflarımızda artık neredeyse hiç yok ki! Niye? Çünkü artık yolumuzu şaşırdık da ondan. Büyükbaş, küçükbaş hayvanlarımız; tavuklarımız ve yoğun olarak tüketmeye başladığımız “çiftlik” balıkları da doğal olmayan besinlerle beslenmekte. Aslında hayvana fırsat versek bize Omega-3 yapacak da biz izin vermiyoruz! (gerçekte hayvanlar da omega-3 yapamazlar, onlar bitkilerden toplayabilirler, e biz otlayamayacağımıza göre! Ancak otlayan hayvan yersek omega-3’e kavuşuruz). Tahılla beslemenin doğal olduğunu sanıyoruz. Alakası yok! Tahıl ağırlıklı beslenen hayvanların omega-3 oran çok düşük, omega-6 oranları maalesef çok yüksektir. Peki; Omega-3 içeren bitkileri biz yesek olmaz mı? Olur tabii de ancak kültür bitkileri de maalesef Omega-3 fakiri. Örneğin hemen her manavda bulabileceğimiz kültür semizotunun Omega-3 içeriği tarlada yabani yetişen semizotundan çok daha azdır. Aynı şey kültür mantarı için de geçerli. Aynı şey sera bitkileri için de geçerli. Bu örnekleri sayfalarca çoğaltabilirim. Şunu unutmayın ki bitkileri yıkarken elimize yağ bulaşmıyor diye onlarda yağ olmadığını sanmayın. Doğada her canlıda yağ olmazsa olmazdır. Her bitkide az ya da çok mutlaka yağ vardır. Yoksa o bitki yaşayamaz. Bu durumda Ege otlarının ve ülkemizin hemen her kırsal kesimlerinde toplanan yöre insanlarının iyi bildiği doğal otların ne kadar önemli olduğunu şimdi anladınız mı? Bulunduğunuz yörede yenilebilir yaban otları bulup tariflerine uygun yemenizi bu nedenle şiddetle tavsiye ediyorum. En basiti; hemen her tarla kenarında bulunan semizotu bile Omega-3 zenginidir. Keten tohumu da Omega-3 yönünden çok zengindir. Tanımlanmamış ve üzerinde yeterince araştırma yapılmamış daha yüzlerce yöresel ot çeşidi vardır. Bu otların içerisinde sadece omega-3 değil vitamin ve antioksidan içeriğinin de çok olduğunu unutmayalım lütfen.
Omega-6 Linoleik asit türevi olup, çok yararlı bir yağ asidi değildir. Hücre zarında yoğun bir şekilde yağ bulunmaktadır. Bu yağlarlardan ortamda Omega-3 varsa ilk tercih olarak kullanılmaktadır. Ancak Omega- 3 az, Omega-6 ise çok varsa yağ asidi olarak mecburen Omega-6 kullanılır. Bu durum tabii ki diğer kimyasal bileşenler için de geçerlidir. Omega-6 iltihabın temel bileşeni olan ‘’Araşidonik asit’’ öncüsüdür. Ortamda yoğun olarak Omega-6 varlığı demek yoğun iltihab ve pıhtı demektir. Çünkü araşidonik asit iltihap (enflamasyon) ve pıhtı (trombüs) oluşumunda temel öğelerinden birisidir. Kan pulcuklarının (trombositlerin) kümelenip pıhtı oluşumunu tetikler. Omega-6’nın bu etkisi bir iltihap ve pıhtı önleyici olan aspirin ile önlenebilir. Omega-6 vazospasm (damar spazmı) da yapar. Son yıllarda yapılan araştırmalar sonucunda; prostat, kolon ve meme kanseri ile ilişkisi de belirlenmiştir. Kısacası Omega-6’dan fakir beslenmede fayda vardır (şekil-6). Omega laflarına aldanmayın. Alışveriş yaparken aldığınız ürünlerde Omega-3 mü çok yoksa Omega-6 mı çok asıl bunu önemseyiniz lütfen.
OMEGA-3
OMEGA-6
18
İltihabın kontrolü ve azaltılması
Kan sulandırma (damar tıkanmasına karşı)
Hücre Çoğalması Kontrolü (kanserin önlenmesi)
İltahabın daha da artması
Pıhtılaşmanın artması
(damar tıkanmasına teşvik. Felç, kalp krizi..vs)
Hücre Çoğalması
(kanserleşmeye teşvik)
Şekil-5: Omega-3 ve Omega-‘ nın vücudumuz üzerindeki etkileri.
Hayvanların meralarda otlatılmayıp, giderek artan oranda kuru tahıl ve otlarla beslenmesi hayvansal gıdalarda maalesef Omega-3’ü azaltıp Omega-6 oranını arttırmaktadır. Tarım Bakanlığı verilerine göre ülkemizde yılda 3.5 milyon ton hayvansal yem tüketilmektedir. Bizim hayvansal yem üretimimiz yaklaşık olarak yıllık 1.5 milyon ton. Açığı kapatmak için yurtdışından her yıl 2 milyon ton yem ithal ediyoruz. Bu yemler; buğday, arpa, yulaf, küspe (pancar posası), melas (yine şeker fabrikalarının insan tüketimine uygun olmayan bir atık ürünü), mısır, soya ve daha onlarca malzemeden yapılıyor. Google’a girip basitçe araştırmanız halinde bu bilgilere rahatça ulaşabilirsiniz. Bu yemlerin hiç biri doğal besin değildir. Yabancı sermayelerin ülkemizdeki uzantıları bize yıllardır mera hayvanlarının meralarımızı mahvettiği yalanını söyleyip dururlar. Meralarda hayvan otlatmanın ne zararı var kardeşim. Hayvan toprağı da yiyecek değil ya. Çok şükür uçsuz bucaksız güzel bir ülkemiz var. Türkiye; toplam Avrupa kıtasından 5 kat daha fazla bitki çeşitliliğine sahiptir. Endemik bitkiler (Endemik bitki; bulunduğu bölgenin ekolojik şartlarından dolayı yalnızca belirli bölgede yetişebilen, dünyanın başka yerinde yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü bitki türüdür) açısından dünyada sayılı ülkeler arasındayız. Yunanistan Avrupa’da en çok endemik bitki çeşitliliğine sahiptir. Yaklaşık 800 civarında Yunanistan’a has bitki vardır. Türkiye’de endemik bitki sayı kaçtır biliyor musunuz? 3.000’in üzerinde. Güneşimiz bol, yağmur var, ot da yeniden biter kardeşim. Milyonlarca yıldır bu meralar yüz milyonlarca hayvanı besledi. Sonra hayvanlarımız o meralarda otlamayacak da sen mi otlayacaksın. Hayır öyle bir derdin de yok. Nedir durum öyleyse; yem satmak! İşte size çok basit bir kapitalizm örneği. Milletçe yukarıdaki tahterevallinin sağında otuyorsunuz yani. Omega-3/Omega-6 kimin umurunda kardeşim? Geçenlerde Mayıs ayında Eskişehir’den Marmaris’e seyahat ettim. Yol 600 km kadar. İnanır mısınız ki yol üzerinde 7-8 sürü dışında otlayan hiçbir şey yok. Ülkem adına, insanlarımız adına içimden birkaç damla göz yaşı döktüm. Bu kadar verimli topraklarımız bomboş yatıyor. 3.000’den biraz fazlası endemik olmak üzere 10.000’in üzerinde bitki çeşitliliği ile Omega-3’ler oracıkta yatıp duruyor. Bizlerse yemlenmiş hayvan yiyoruz ve Omega-3 tabletleri alarak arayı kapatmaya çalışıyoruz (akla bak! kapitalizmin bir başka versiyonu da burada hemen devreye sokuluyor).
Hayvanlarımızı da kendimize benzetme çabamız hiç bitmiyor. Sofralarımızda akşama kadar ekmek ve şeker hiç eksik olmaz. Peki beslediğimiz hayvanlarımız nasıl? Akşama kadar arpa, buğday, pancar ürünleri,
19
mısır, soya yediriyoruz. Açın belgeselleri; Afrika otlaklarında otlayan hayvanların arpa ve buğdayı bulma şansı var mı sizce? Belgesellerde hangi kuş; mısır, buğday, arpa, yulaf bulabilir söyler misiniz? Mümkün değil. Koyunlarımıza, ineklerimize, tavuklarımıza ve hatta evcil hayvanlarımıza; sabahtan akşama kadar tahıl veriyoruz (tabii bizler de tahıl yiyip duruyoruz). Balık çiftliklerinde yetiştirilen kültür balıkları da ağırlıklı olarak tahılla beslenmektedir. Balıklara protein kaynağı olarak tavuk tozları veriliyor, tavuklara da balık tozları. (Aslında sakıncası yok akıllıca bir uygulama ama, kültür hayvanına yine başka bir kültür hayvanı yediriliyor orası biraz garip). Haa, “protein proteindir ne fark eder?” diyebilirsiniz. Haklısınız da, ama bu hayvanlarda Omega-3 oranları yok denecek kadar azdır. Omega-3 yönünden fakir besleniyorlar. İşte sorun da budur. Bir başka deyişle gezen tavuktan alacağınız proteinle çiftliklerde yetiştirilen neredeyse ‘’pankreas kanseri’’ görünümlü ucube et tavuğundan alacağınız protein aynı. Bu durum gezen balık (hamsi, sardalye, uskumru, çinekop, lüfer vb.) için de geçerlidir. Gezen balık mı, çiftlik balığı mı? Tabii ki gezen balık. Protein proteindir, nereden aldığınız önemli değildir. Ancak yağ öyle değildir, üstelik gezen hayvanların Omega-3 oranları da oldukça yüksektir. Yaşamsal önemi olan yağların en iyi kaynağı da gezen hayvan etleri ve onların süt, yumurta gibi ürünlerindedir. Tahıl bu hayvanların hiç birinde doğal besin kaynağı değildir, insanın bile! 2.5 milyon yıldır atalarımız doğayla baş etmeyi öğrenmiştir. Ancak tahıl son on bin yıldır mevcuttur. Diğer bir deyişle 2.5 milyon yıldır ekmek nedir bilmeden buraya kadar gelmişiz. Yani tahıl, bizim ve hayvanlarımız için yaşamsal değildir.
Maalesef ülkemiz de dahil olmak üzere batı tipi beslenme tarzında Omega-3 yönünden fakir, Omega- 6 yönünden ise daha zengin bir beslenme sistemine girilmiştir. Modern tarım olarak bize yutturulmaya çalışılan tarımsal üretim teknikleri ile O-3/O-6 dengesi fena halde bozuldu. O-3/O-6 oranı beslenmemizde önemli yer tutar. Bu orantının pay lehine artmasında sayısız yarar vardır. Antropologlar atalarımızın sofralarındaki O-3/O-6 oranının yaklaşık 1/1 ila 1/4 arasında olduğunu tahmin etmektedirler. Günümüzde bu oran 1/20 ila 1/40 arasında değişmektedir (şekil-6 ve tablo-2). Tahıl dışı doğal besinlerle beslenen hayvanlarda bu oran 1/4 ve altındadır. Durum ne kadar vahim anladınız mı? Kanser niye artıyor, kalp hastalığı, otoimmün hastalıklar ve daha bir dizi hastalığın neden ha bire artış eğiliminde olduğunu anlıyor musunuz?
O3 1
Şekil-6: Modern tip beslenmede O3/O6 oranı 1/20 – 1/40 arasındadır.
O6 40
Tabloyu incelerseniz; dünyada tüketilen yağların çoğunda O-6 oranları yüksek seviyededir. O-6 en düşük yağlardan birisi de zeytinyağıdır (çok şükür). Üretim koşullarını bildiğiniz zeytinyağında Omega-3 oranı kabul edilebilir seviyededir. Tereyağını tabloya yazmadım çünkü tereyağı evden eve, üretimden üretime değişir. Tamamen otlayan yem verilmeyen hayvandan elde edilen tereyağının O-3/O-6 oranı tabi ki 1/4 ila 1/1 arasında olacaktır. Ha ne olduğu belirsiz bir tereyağının bırakın Omega oranlarını tereyağı olma olasılığı bile zayıftır. Maalesef tereyağında sahtecilik sıklıkla yapılmaktadır. Bir miktar tereyağını margarinle karıştırıp gıda boyası ve tereyağı esansları ile bu işi basitçe yapmaktadırlar. Aynı sahtecilik kaymakta da mümkün (Tanrım nasıl bir ülkede yaşıyoruz biz!). Kış aylarında sapsarı tereyağı görürseniz sahte olma olasılığı vardır. Çünkü sarı renk ancak otlayan hayvanlarda mümkündür (adam hayvanını yazın otlatmıyor ki kışın nerede
20
otlatacak). Çayırlarda çimenlerde bulunan çiçek ve bitkilerin renkleri süte rengini verir. Kışın üretilen tereyağı beyazımsı, krem rengi gibidir ki bu da ek bilgi olarak aklınızda olsun.
Aşağıdaki tablo-2 çeşitli yağların içerisindeki O-3 ve O-6 değerleri verilmiştir. Aklınızın bir köşesinde kalmasında yarar vardır.
Yağ Kaynağı
Keten Tohumu yağı Hindistan Cevizi yağı Zeytinyağı
Tereyağı
Avakado yağı Ayçiçeği Yağı Fındık Yağı Badem Yağı Kanola Yağı Fıstık Yağı Susam Yağı Soya Yağı
Omega-3 (gr)
54 0 0.8 1.2 1 0.2 0 0 9.1 0 0.3 7
Omega-(6 gr)
12.7 1.8 9.8 1.8 9.8 3.6 10.1 17.4* 19* 31* 41* 50*
Tablo-2: Çeşitli yağların 100 gramında bulunan O3/O6 seviyeleri. Keten tohumu içerisindeki Omega 3 oranın yüksekliği dikkat çekicidir. Ayrıca yıldızla işaretli yağların içerisindeki yüksek Omega-6 oranlarına da dikkat ediniz.
Sahtecilik konusunda kuşku duyduğunuz herhangi bir gıda numunesini Tarım Bakanlığının hemen her ilde bulunan laboratuarında inceletebilirsiniz. Numuneyi Ankara’daki gelişmiş merkez laboratuarına da gönderebilirsiniz. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Gıda Güvenliği Bilgi Sistemine mesaj atabilir veya doğrudan Alo 174 ile şahsen görüşebilirsiniz. Bunu çocuklarınız için ve insanlarınız için yapın. Bu laboratuarlarda ayrıca O-3,O-6, vitamin, karbonhidrat ve pek çok minarellere de bakılabilmektedir.
Kansere karşıtı ‘’Konjuge Linoleik Asit’’
Amerika’da 1980’lerde Wisconsin Üniversitesi kanser araştırma laboratuarında bilim adamları ilginç bir keşifte bulundular. Laboratuarın amacı fare deneylerinde kullanmak amacıyla kanserojen (kanser oluşumunu tetikleyen maddeler) üretmekti. Bunun için laboratuara getirilen etler yüksek ısılarda pişirilerek üzerlerinin kararması sağlanıyor ve bu sayede istedikleri gibi bir çok çeşit kanserojen madde elde ediyorlardı. Yapılan deneylerde; yağların simsiyah pişirilmesi ile elde edilen bir çok farklı maddeden özellikle bir tanesi oldukça farklı bir özellik gösteriyordu. Bu madde kanser yapmıyor; aksine deri kanseri olan farelerde belirgin bir iyileşme sağlıyordu. Daha sonra ileri biyokimyasal analizler sonucu elde ede edilen bu maddeye birçok alt
21
gurubunun (izomerlerinin) bulunması nedeniyle ‘’conjuge linoleik asit’’ (CLA) ismi konulmuştur. CLA hayvan yağlarında bulunan tek ‘’doğal trans yağdır’’ (doğal trans yağ mı?). Evet inanması oldukça zor! Düşünsenize; eti iyice yakacaksınız, sonuçta da elde ettiğiniz isli kurumuş et ve yağ parçasından da kanseri önleyen bir materyal çıkacak! Tabii ki bu işlem sırasında ortaya kanser yapıcı maddeler de çıkıyor. Bunları ancak özel laboratuarlarda ayrıştırırsanız CLA elde edersiniz. Ama siz sakın pişirdiğiniz etleri yakmaya kalkışmayın ha. CLA yukarıda bahsettiğim Omega-6’ya çok benzeyen ancak ondan çok daha yararlı ve farklı biyolojik aktiviteleri olan bir moleküldür.
Konjuge linoleik asit ağırlıklı olarak dana, koyun ve keçi etlerinde bulunmaktadır. Tabi bu hayvanların süt, kaymak ve tereyağında da bolca CLA bulunmaktadır. Kümes hayvanlarının etleri çok az (kümes hayvanları içerisinde en çok hindi etinde var) CLA içerirken, deniz ürünlerinde ve bitkilerde ise hemen hemen hiç yoktur. Neden mi? Epeyce bir araştırmadan sonra bunun nedeni de bulunmuş tabii. İnek, manda, koyun, keçi, geyik, kanguru gibi geviş getiren hayvanlar gün boyu otlanırlarken, otları kabaca çiğneyip midelerine gönderirler. Bu sırada da otlarla beraber bir kısım böcek, toprak, mantar ve sayısız bakteriyi de midelerine indirirler. Geviş getiren bu hayvanlar midelerindeki materyali gün boyunca bekletirler. Bu maddeler; mide (işkembe) bakterileri ve dışarıdan hayvanın yedikleri ile vücuda giren bakterilerin sayesinde fermantasyon (mayalanma) işlemine girer. İşte bu bakteriler; otlardaki yağların bir kısmını konjuge linoleik aside çevirirler. Akşam ve gece boyunca hayvan geviş getirir ve bu fermente besinleri defalarca çiğneyerek yutar. Sonuçta da CLA yönünden zengin bir posa oluşur ve bağırsaklara doğru ittirilir. CLA daha çok yağ dokusu olmak üzere bir çok dokuda birikir. Peki; besi çiftliklerinde yemle beslenen hayvanlar da geviş getirir mi? Tabii ki geviş getirir. Ancak bu hayvanların mide asidi doğal olmayan yemler sayesinde hafifçe asidiktir. Ayrıca dışarıdan otlarla beraber aldıkları bakteriler de görece daha fakirdir. Böyle olunca da işkembe içerisinde çok az bakteri kolonizasyonu oluşur. Bu da CLA oluşumunu oldukça azaltır. Gezen hayvanların CLA oranları sırf yemle beslenen hayvanlardan 8-10 kat fazladır. Yağı alınmış ‘’light’’ süt ve ürünlerinde CLA yoktur. Kesinlikle ‘’diyet’’ süt, yoğurt ve peynir ürünlerini evinize sokmayın. Gördüğünüz gibi CLA meselesinde de dönüyoruz dolaşıyoruz ve yine gezen hayvan meselesine geliyoruz. Aşağıdaki tablo-3 de çeşitli gıdalardaki CLA oranlarını görmektesiniz.
Konjuge linoleik asidin; meme, deri, kolon ve prostat kanserlerinin tedavisinde etkili olduğu ve hatta bu kanserlerin yayılmasını (anti-metastatik) önleyici özellikleri de tanımlanmıştır. Meme kanseri olmayan kadınların memelerinde daha çok CLA birikmiştir. Yani CLA, bir doğal kemoterapi ilacı gibi davranarak kadınların memelerinde toplanır (benden söylemesi). CLA’nın kanser koruyucu özellikleri dışındaki başlıca faydaları aşağıdaki gibidir;
Tereyağı Süt Yoğurt Kaşar Permesan Lor
Dana Eti Kuzu Eti Hindi
4.7 5.5 4.8 3.6 3 5.6 4.3 5.6 2.5
Kaynak
Konjuge Linoleik Asit (CLA) oranı (gr/kg yağ)
22
Tavuk 0.9 Somon 0.3 Karides 0.6 Zeytin Yağı 0.2
Tablo-4: Gıdalardaki konjuge linoleik asit (CLA) oranları. Değerler 1 kg. yağ içerisinde gram olarak verilmiştir. Yüksek CLA içeren gıdalar koyu harflerle yazılmıştır. Değerler gezen hayvanlar içindir. Çiftlik hayvanlarında bu oranlar 5 ila 7 kat daha azdır.
Konjuge linoleik asidin başlıca faydaları;
1- Antioksidan özelliği vardır. Bu özelliği; vücudun kanserle savaşına da katkı verir.
2- Anti-aterojenikdir (damar sertliğini önler). Bu özelliği; yağların oksitlenmesini önlemesinden kaynaklanır.
3- CLA; yağ hücresinin (adiposit) kitlesini küçültür. Yağ hücreleri aynen beyin ve kalp kası hücrelerinde olduğu gibi çoğalmazlar. Ancak; hacimsel olarak içerisinde devasa miktarlarda yağ biriktirebilirler. CLA bu yağ birikimini azaltarak milyarlarca yağ hücresinin daha ince bir forma dönüşmesini sağlar. Bu sayede kilo veririz ve formda görünürüz. Vücudunuza güzel bir form vermek istiyorsanız yaşamınız boyunca CLA içeriği yüksek gıdalar tüketmelisiniz.
4- CLA’nın bozulmuş glikoz intoleransına olumlu yönde etkileri olduğuna dair de çalışmalar mevcuttur.
Konjuge linoleik asiti günde ne kadar tüketmemiz gerektiği konusunda da çelişkili bilgiler mevcuttur. Genel olarak; erkeklerin günde 6 gr., kadınların ise 4 gr. tüketmesi gerektiğini açıklayanlar var. Atalarımız günde kaç gr. tüketmekteydi bu bilinmiyor. Ancak kanser önleyici etkilerinden faydalanmak için haftada en az 3 kez CLA alınması gerektiği önerilmektedir. Piyasada CLA tabletlerini bulabilirsiniz. Tabi ki ben bu tabletleri asla önermem (içinde ne olduğunu bilen yok, bu nedenle de asla güvenmem). Oğlak yiyin, kuzu yiyin, tereyağı-kaymak yerseniz yeterince CLA alıp kanserden korunursunuz. Lor en ucuz peynirdir ama CLA’sı çok yüksektir. Ben şahsen keçi lorunu tercih ediyorum. Çünkü keçiler Anadolu’da asla yemlenmez ve hemen her zaman dolaşan hayvanlardır ki bu bilgi de aklınızın bir köşesinde bulunsun. Yeterince hayvansal yağ tüketmeyen insanların kansere karşı fazla doğal savunması yoktur diyebiliriz. Ülkemizde CLA tüketim istatistikleri maalesef bilinmiyor ama; Kanadalılar günde 0.1 gr/gün, Amerikalılar 0.2 gr/gün, Almanlar ise 0.4 gr/gün CLA tüketiyorlar. CLA konusu yeni bir bilgi olduğundan, 1980 öncesi dönemde CLA tüketimi konusunda bir bilgi yok. İlerleyen yıllarda CLA konusunu epeyce sık duyacağımızı tahmin ediyorum.
Hormon İlaveleri
Yem içinde antibiotik
Yem içinde veya İlave Tahıl
Yem Ağırlıklı Çiftlik Hayvanı
Çoğunlukla vardır Çoğunlukla vardır Kesinlikle vardır
Gezen Hayvan
Yoktur Yoktur Yoktur
23
Omega-3
Omega-6
CLA (konjuge linoleik asit) A vitamini
E vitamini
0.1 1.22 3.1 1.0 0.2 1.5 10 52 1.3 5.3
Tablo-6: Gezen hayvan ve suni yem ile beslenme arasındaki farklar.
Yağları Yemekte kullanırken pişirme esasları nedir?
Yağların kullanımı sırasında yağların pişirme dereceleri özellikle çok önemlidir. Aşağıdaki tablo-7’de yağların en üst sıcaklık verileri yer almaktadır. Özellikle kızartma sırasında bu sıcaklıklar kolayca aşılabilir. Kritik sıcaklık eşiğini aşarsanız yağdan koyu renkli dumanların çıktığını görürsünüz. Bu noktaya “dumanlanma eşiği” denir. Dumanlanma eşiğinden 5-100C önce yağ hafifçe esmerleşmeye başlar. Pişirme sırasında esmerleşmeyle birlikte dumanı da görürseniz, bu yağ size çok zarar verebilir. Bu yağı derhal atmalısınız (tabii ki yer altı sularına zarar vermemek için lavaboya değil de özel atık çöpüne). Bu yanık yağdan çıkan duman dahi solunum yoluyla vücuda girerse zararlıdır. Yağ içerisinde bulunan giliserol isimli madde aşırı ısıda akrolein isimli maddeye dönüşür. Akrolein; sigara dumanı içerisinde akciğer kanseri yapan güçlü bir kanserojendir. Bazen dalgınlıkla yağ tavada yanıverir. Bu durumda yağı solumadan hemen ortamdan uzaklaştırın (örneğin balkona çıkartın). Çocukları ve hane halkını dumandan koruyun. Kapıyı pencereyi açın ve mutfak iyice havalanana kadar da içeriye girmeyin. Kızartma yağını yakmadan kullanmayı başarsanız dahi asla ve asla ikinci kez kullanmayın. Televizyonlarda yemek programlarında, bir çok saçma uygulamayı üzülerek izlemekteyim. Bunlardan birisi; görsel şölen olsun diye kızartma tavasının bir ucunu alevlendirme girişimidir. Bunu yapan aşçı, izleyen kişiyi ustalığı ile etkilediğini düşünüyor. Halbuki bu alevlendirme sırasında 4000C’ye yakın ısı oluşmakta ve güzelim zeytinyağı veya tereyağı toksinlerle bozulmaktadır. Gözlemlediğim diğer bir hata da şudur; tavaya yağı koymadan önce yani tava boşken, yüksek ısılarda önceden ısıtıyorlar ve yağı bu sıcak ve boş tavaya koyuyorlar. Bu işlem sırasında tava sıcaklığı 250-3000C’ye geldiği için daha yağı tavaya koyar koymaz, yağ dumanlaşmaya başlıyor. Maalesef yemek programlarında -sanki bir marifetmiş gibi- bunu sıkça yapıyorlar. Bu hareketlerin lezzetle uzaktan-yakından bir alakası yoktur. Yağı tavanızı veya tencerenizi daha ateşin üzerine oturtmadan önce yani pişirme kabınız henüz soğukken ta en başında koyun. Ve asla da dumanlaştırmayın.
Yağ Cinsi
Yağın Bozulma Derecesi 1900C
1650C
1600C
1600C
1900C
1750C
2100C
1750C
Sızma Zeytinyağı Tereyağı
Ceviz Yağı
Fıstık Yağı Kanola Yağı Soya Yağı Pamuk Yağı Susam Yağı
24
Badem Yağı 2100C Mısır Yağı 1750C
Tablo-7: Mutfaklarımızdaki yağların ısıya karşı dayanaklılık seviyeleri.
Kızartma denilince; fritöz yağından bahsetmezsem bu konu çok eksik kalacak. Bu konu bence ülkemiz insanlarının, özellikle de gençlerimizin en önemli sorunudur. Maalesef hiç kimse bu konuyla ilgilenmiyor. Fritöz yağı diye bir şey geliştirmişler. Piyasada epeyce bir marka da var. Üzerinde “bitkisel yağdan elde edilmiştir” diye bir ibare bulunuyor ancak hangi bitkiden yapıldığı tabii ki de yazmıyor. Bu yağ; ilk kullanımdan önce oda sıcaklığında katı halde bulunuyor. Ancak bir kez kullanıldıktan sonra da hep sıvı halde kalıyor. (Allah aşkına siz böyle bir yağ çeşidi biliyor musunuz? Şahsen ben bilmiyorum). Dikkat ederseniz “bir kez kullanıldıktan sonra” dedim. Üstelik bu yağ aylarca da kullanılabiliyor. Bu acayip yağ fritözden günlerce hatta bazen haftalarca hiç çıkartılmıyor. Elbette restoranların tümünü kast etmiyorum ama önemli bir kısmı maalesef bunu böyle yapıyor. Nereden mi biliyorum? Restoranlarda, cafelerde ve otellerde çalışan mutfak personeliyle fırsat buldukça daima sohbet ediyorum da oradan biliyorum. Bir mutfak personeli ile aramızda şöyle bir diyalog geçti; “Hocam; biz bu yağı 3-4 ay kullanıyoruz sadece her gün üzerine 3-4 kaşık fritöz yağı ilave yapıyoruz. Öyle ki sonunda bu yağ artık zift gibi oluyor ancak kızarttığımız patatesler yine de altın sarısı çıkıyor. Biz bile her gün ağzımıza 3-5 adet atıyoruz, bunun bize bir zararı var mıdır?” diye sordu. O an aklıma iki küçük kızım geldi ve inanın içim ürperdi. Lütfen ama lütfen bu olayı salt patates kızartması olarak da düşünmeyin. Dışarıda yediğimiz; kalamar, midye tava, balık , Arnavut ciğeri, vb. yiyeceklerin büyük bir kısmı maalesef ki bu şekilde pişirilmektedir.
Uzatmaya gerek yoktur! Kızartma meselesini toparlayacak olursak bir kardiyolog olarak şunu belirtmek isterim; kendi evimde yukarıda bahsettiğim pişirme koşullarına dikkat ederek kızartma yaparım. Balığımı tavada yaparım, sebze kızartması da (patates hariç) yaparım. Ancak dışarıda asla ve asla kızartma, tava gibi pişirme koşulları belirsiz bir şeyi yemem. Diğer bir deyişle; evde kızartma yapmaya ve yemeye varım ancak dışarıda asla.
Bizzat kendim yemek yapmayı, yemek yemeyi ve dostlarıma yemek yedirmeyi de seven birisiyim. Mutfakta da oldukça çok zaman geçiririm. Kendi mutfağımda ise sadece sızma zeytinyağı ve tereyağı kullanırım. Bu iki yağ; mutfağımın başrol oyuncularıdır. Bunun dışında nadiren Hindistan cevizi yağı (salatalarda güzel olur, doymuş yağ oranı en yüksek yağdır, biraz pahalıdır ama çok iyidir) ve nadiren de avakado yağı kullanırım. Avakado yağının özellikleri zeytinyağına çok benzer. Asla ve kat’a rafine yağ kullanmam. Tereyağının raf ömrü 1 aydan azdır. Az alın, henüz tazeyken tüketin, sonra yeniden alın. Zeytinyağının raf ömrü ise 6 ila 12 aydır. Ben zeytinyağımı; zeytin hasatı zamanı (Ekim-Ocak ayları arasında) özel üreticimden temin ederim. Serin, karanlık ve hava almayacak şekilde de saklarım. Daha çok çiğ tüketirim ancak yemeklerde kullanacaksam da pişirme ısısını asla 1800C’nin üzerine çıkarmam. Tereyağı ve zeytinyağı ağırlıklı yağ tüketimime hayvansal yağları da eklerseniz, kendi mutfağımda doymuş yağ ve tekli doymuş yağ tüketim yüzdem oldukça yüksektir. Çoklu doymamış yağ tüketimim ise çok az ve çoktan bozulmuş yağları (margarin, rafine yağ) hiç bir şekilde tüketmem. Doymuş yağ oranı yüksek olduğu için sakatat yemeyi ihmal etmem. Ülkemiz koşullarında bu şekilde yağ tüketimini beyninize oturtursanız artık ketojenik diyete güvenle başlayabilirsiniz. Güvenle diyorum çünkü ketojenik diyette diğer diyetlerden farklı olarak yağ tüketimi fazladır. Zira yediğimiz yağların sağlığımıza zararlı yağlar olmamasına da çok dikkat etmeliyiz. Zararlı yağlarla yola çıkarak ketojenik diyet yapmanız da zaten çok manasızdır.
Yağlar meselesinin sonuna gelmişken şu önemli konuya da değinmek isterim; ateroskleroz (damar sertliği) nasıl oluşuyor ve yağların buradaki rolü nedir? Yağlar gerçekten damar tıkanmasının sebebi midir?
Konuyu şöyle açıklayayım; tek bir adet sigara içerek vücudunuza zarar veremezsiniz. Ancak yıllar yılı yoğun bir şekilde sigara tüketirseniz iş değişir. Yağlar da öyledir; tek bir sefer kötü yağlı bir şey yerseniz o an bir şey olmaz ama yıllarca bu beslenme biçimi böyle devam ederse işte o zaman durum başka. Lütfen dikkat ediniz; kötü yani bozulmuş yağlardan bahsediyorum. Kronik enflamatuvar (iltihabi) hastalıklara artık zemin
25
doğmuştur. Bu yağlar güçlü bir şekilde ateroskleroz’un yani damar sertliğinin tetikçisidir. Okside olmuş (bozulmuş) yağlar, türbülansın yoğun olduğu damar çeperlerinde birikirler. Bu birikinti damara zarar vereceği için savunma sistemimiz bu bölgeye -başta makrofajlar olmak üzere- hemen özel güvenlik birimlerini gönderir. Makrofajlar bu yağ birikintilerini sindirme yoluyla ortadan kaldırmaya çalışır. Çoğu zaman bu zavallı savunma hücrelerimiz okside yağları sindiremeyip kendileri de oracıkta ölürler ve hasarlı bölgedeki iltihap çamurunun bir parçası olurlar. Zamanla bu iltihaplı bölgeye yoğun kolesterol gönderilir. Şunu da biliniz ki kolesterolün bu bölgede yoğunlaşmasının amacı, bu damarı tıkamak değildir. Kolesterol bu hasarlı bölgenin tamirine yardım etmek için adeta bir yara bandı vazifesi görmektedir. Evimizin duvarında meydana gelen çatlağı tamir etmek için ne yaparız? Bir dolgu malzemesi alırız ve o çatlağı güzelce tamir edip, duvarı da sıvarız değil mi? Peki duvardaki çatlağın oluşma sebebi bizim dolgu malzemesi mi? Tabii ki de hayır. Tam tersine o dolgu malzemesi (yani; kolesterol) bizim tamir harcımız. Çatlağın neden oluştuğu konusunu da zaten araştırmamız gerekir. Bilim adamları son 60 yıldır damar duvarındaki çatlakların içerisinde mikroskobik olarak yoğun kolesterol gördüklerinden, bu çatlakları kolesterol yaptı sandılar ve bunu da adeta bir saplantı haline getirdiler. Bilimsel hipotezler hep bunun üzerinden yürütüldü. Oysa vücudumuz damar duvarı yırtılmasın diye kolesterolü kullanarak, çatlakları yumuşak bir battaniye gibi doldurmaya çalışıyor. Yani; kolesterol örtüsü ile çatlak içerisindeki aniden pıhtılaşabilecek trombojenitesi yüksek materyal altta hapsedilip, kanla teması kesilmektedir. İşte kolesterol vücudun sağlığı için çok önemli bu görevini yapmaya çalışıyor. Yıllar boyunca, damar içerisinde tıpkı çaydanlık dibindekine benzer küçük sert plaklar oluşmaya başlar (bu yüzden damar sertliği deniyor). Bu plaklar zaman içerisinde büyür, damarın çatlamasına yol açan nedenler de devam ederse; bir gün bu kolesterol battaniyesi en ince yerinden yırtılır ve alttaki pıhtı yapıcı çok tehlikeli yapılar açığa çıkar. Damar saniyeler içerisinde pıhtı ile tıkanır. Bahsettiğim bu olay eğer kalp damarlarında olursa, kalp krizi geçirirsiniz; beyin damarlarında oluşursa da felç geçirirsiniz. Olay bu kadar basittir. Diğer taraftan okside yağlar; iltihabi (enflamatuar) eklem rahatsızlıkları, iltihabi mide-bağırsak hastalıkları, mutajenite ve genotoksisite olarak isimlendirdiğimiz kanser tetikleyici ve doğumsal bozukluk yapıcı özelliğini de ara vermeden sürdürmektedirler. İşte bu da karaciğer hücresinde ve lenfosit olarak isimlendirdiğimiz vücudun savunma sisteminde bozulmalara yol açar. Okside yağlarla savunma sistemimiz uzun süre meşgul edilirse artık işlev göremez hale gelir ve bu sayede kanser de bakteri de çoğalmak için ortam bulur. Artık bu noktadan sonra hastalıklar da ardı ardına gelir.
Gelin şimdi, biraz da hücreyi inceleyelim; Vücudumuzda yaklaşık 100 trilyon hücre vardır. Hücrenin en dışında bir duvar vardır (evin duvarı gibi). Bu duvar tamamen kolesterol, fosfolipit, sfingolipit vd. gibi yağ bileşenlerinden yapılmıştır. Bu yağ karışımı, hücreyi bulunduğu ortamdan ayırmaya ve içerisinde bağımsız bir dünya oluşturabilmesine yarar. Hücrenin içerisinde tıpkı evimizin iç duvarları gibi birbirinden bağımsız alt odalar da vardır. Bu odalar da yağ duvarları ile ayrılmıştır. Hücre içerisinde enerji santralleri (mitokondri), protein sentezlenme (endoplazmik retikulum) üniteleri, DNA’nın saklandığı bir çekirdek (nukleos) ve daha sayısız alt odacıklar vardır. İşte bu odacıkların hepsi ama hepsi bir yağ mantosu ile hücre içerisindeki sıvıdan ayrılmaktadır. Buna yağların kompartmantasyon görevi denir. Kompartmantasyon; bölmelere ayırmak demektir. Odacık içerisindeki kimyasal reaksiyonlar ancak bu sayede sağlıklı bir şekilde yürütülebilir. Aksi halde kaos olur. Düşünün ki yağlar olmasaydı yaşamın olması mümkün değildir. İşte kolesterol bu yapı duvarlarının baş kahramanıdır. Kolesterole nasıl kötü denilebilir, hakikaten anlayamıyorum. Neyse ki vücudumuz bu kadar değerli bir hammaddeyi dışarıdan almasa da olur. Doktorlar istediği kadar kolesterol yemeyin desin; karaciğerimiz inadına bu değerli maddeyi, günde 0.5 gr. İla 1 gr. arasında sentezlemeye devam eder. Eğer ilaç firmalarının doktorları yıllarca manipüle ederek reçetelere yazdırdığı kolesterol sentezini önleyen ilaçlar gerçekten de kolesterol sentezini bloke etseydi ve dışarıdan da kolesterol alamasaydık emin olunuz ki birkaç gün içerisinde ölürdük.
Kadını zarif ve güzel yapan, erkeğin ise güçlü ve kaslı bir vücuda sahip olmasını sağlayan şey nedir? Östrojen ve testosteron değil mi? İşte bu iki hormon da kolesterolden yapılmaktadır. Yani kolesterol olmasaydı kadın-erkek diye bir şey olmazdı. Kısır olurduk ve soyumuz da milyonlarca yıl önce tükenirdi. Eski çağlarda, av zamanı bir araya geldiğimizde, ortama büyük bir stres ve heyecan hakim olurdu. Bu korku, stres ve heyecan dolu anda bize güçlü bir stres hormonu olan kortizon lazım. Bu hormon hemen oracıkta, tam avın
26
ortasında, böbrek üstü bezimiz tarafından ve kolesterol kullanılarak saniyeler ve hatta milisaniyeler içinde sentezleniverir. Peki, bu avı sevk ve idare edecek olan beyinde kolesterol yok mu? Tabii ki var. Beyin dokusunun da önemli bir kısmı kolesterol ve diğer yağlardan oluşur. Kemik sağlığımız için gerekli D vitamini dahi kolesterolden sentezlenir. Kolesterol olmasaydı bu avı başaramazdık ve yine milyonlarca yıl önce yok olurduk.
Yukarıda anlattıklarımı kısaca toparlarsak;
1. Eğer; üretim, saklama ve pişirme koşullarına dikkat ederseniz, yağ tüketmenizde hiçbir sakınca yoktur. Yağlar sağlığınız için çok ama çok faydalıdır.
2. Üretim, saklama ve pişirme kurallarına dikkate edilmeden tüketilen yağlar size kesinlikle zarar verir.
3. Asıl tehlike okside (bozulmuş) yağlardadır.
4. Okside (bozulmuş) yağlarla piyasada karşılaşma oranınız çok yüksektir.
5. Yağların doymuş ve doymamışlık oranlarının iyi bilinmesinde fayda vardır.
6. Doymuş yağ içeriği yüksek yağlar dış etkenlere karşı daha dayanıklıdır.
7. Doymuş yağlar bu sebepten ötürü, söylenenin aksine size zarar değil yarar verir.
8. Zeytinyağı gibi tekli doymamış yağlar da çok yararlıdır.
9. Tüm yağların ısıya karşı bozulma derecesi bellidir. Bu dereceleri akılda tutmaya çalışın.
10. Zeytinyağının raf ömrü 6 ila 12 aydır. İyi kalite sızma zeytinyağı 1800C’ye kadar dayanabilir.
11. Tereyağının raf ömrü 1 aydan azdır. İyi kalite tereyağı 160-1700C’ye kadar dayanır.
12. Zeytinyağı ve tereyağını yemeklerde kullanırken orta ateşi geçirmeyin, pişirme süresini uzatırsanız yağı bozmadan mükemmel yemek yapabilirsiniz.
13. Yağlar sadece ısı ile bozulmaz, hava ve ışık da yağları bozabilir. Mutfakta kullandığınız yağları ışıksız ve havasız bir ortamda saklayın.
14. Evde kızartma yapılabilir ancak dışarıda kesinlikle kızartma yemeyin.
15. Fritöz yağından da kaçınmanın yollarını bulmalısınız. Dışarıda; patates tava, kalamar vb. yemeyin.
16. Margarinin yanından dahi geçmeyin. Piyasada hidrojenize bitkisel yağı olarak da geçebileceğini aklınızda tutun. İçerisinde margarin olma olasılığı en yüksek besinler; Pasta, kek, kurabiye, tost, bisküvi, waffle vb.’dir.
17. Pişirme sırasında tava, tencere, fırın veya mangal olsun 170-1800C’yi geçmeyin ki bunu yapmak sandığınız kadar da zor değildir.
18. Bir kardiyolog olarak mutfağımda sadece zeytinyağı ve tereyağı kullanmaktayım. Bu iki yağ ile evinizde Anadolulun binlerce yemek çeşidini yapabilirsiniz.
19. Gıdalardaki Omega-3/Omega-6 oranlarını akılda tutmaya çalışın. Omega-3 çok yararlıdır. Omega-6 çok yararlı değildir ve hatta zararlıdır. Omega-6 yönünden zengin gıdalardan kaçının.
20. Omega-3 doğal beslenen gezen hayvanlar ve gezen balıklarda bolca bulunur. Doğada bir çok bitki Omega-3 içerir.
27
21. Konjuge linoleik asit (CLA) doğal bir trans yağ olmasına rağmen sayısız faydaları vardır. Doğal beslenen geviş getirenlerde bolca bulunur.
22. Konjuge linoleik asit güçlü bir anti oksidandır ve kansere karşı koruyucu etkileri vardır.
23. Proteini birçok kaynaktan elde edebiliriz ancak kıymetli yağlar ancak gezen hayvanlardan ve kültür olmayan doğal ürünlerden elde edilebilinir.
Karbonhidrat Meselesi
Dünya Sağlık Teşkilatı verilerine göre dünyada 1 milyar insan aşırı kilolu, 300 milyon insan da klinik obez. Türk Kardiyoloji Derneği TEK HARF çalışması verilerine göre; Türkiye’de toplumun %52’sinde Metabolik sendrom (Göbek çevresi erkeklerde 94 cm.’nin, kadınlarda da 80 cm.’nin üstü, hipertansiyon, diyabet, Trigliserid yüksekliği, düşük HDL) vardır. Yani toplumda sağlıklı insan azınlığa düştü (haydi geçmiş olsun). Artık her evde bir adet kanserlimiz var. Diz kalça protezi olmayan anane kalmadı. Hastalar ikişer-üçer kez anjiyo oluyor. Katarakt olmayan kaldı mı? Ya felçler. Ülkemizde 8 milyon insan antideprasan kullanıyor. Herkes
28
Alzheimer olmaktan korkmuyor mu? Ben Tıp Fakültesini 1994 de bitirdiğimde Türkiyede diyabet %4-5 civarındayken bugün %17, inanabiliyor musunuz? Türkiye Şeker Hastalığında dünyada 3. sırada yer alıyor. Bu ülke bir çok alanda olduğu gibi sağlık alanında da hızla bir felakete gidiyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2012 verilerine göre karbonhidrat tüketimimiz şöyledir. Kişi başı yılda 228 kg. buğday tüketiyoruz. Yine kişi başı yıllık; 17 kg. mısır, 55 kg. patates ve 30 kg. da şeker tüketiyoruz. Kişi başı yıllık çerez tüketimimiz ise 6.5 kg. (dünya beşincisiyiz). Yukarıdaki rakamları toplarsak, kişi başı karbonhidrat tüketimimiz yılda ortalama 395 kg. yapıyor ki bu rakamlara bakliyat tüketimi dahil edilmemiştir. Bu hesaplamalar toplam nüfus göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Yani hesaplamaya küçücük bebekler de dahil edilmiştir. Bu verileri 15 yaş üstü olarak düşünürseniz erişkin nüfusta kişi başı karbonhidrat tüketimi 450 kg.’ı yani yaklaşık yarım tonu bulabilir. İleride daha detaylı anlatacağım ama yeri gelmişken ketojenik diyette günde 20 gr. karbonhidrat tüketmeyi hedefliyoruz. Bu da yıllık 7 kg. karbonhidrat demektir. Yarım ton nerede, yıllık 7 kg. nerede?
Anne ve babalarımızın gençlik fotoğraflarına bakarken hayrete düşeriz. 1950’ler, 1960’larda erkeklerin neredeyse tamamının bel çevresi 80 cm.’nin altında; kadınlarımızın belleri ise 70 cm.’nin altında idi. Filinta gibiydiler. Erkeklerin kiloları 65-75 kg. arasında, kadınlarınki ise 48-55 kg. civarındaydı. Açın bakın evlerinizdeki fotoğraflara. Tombul çocuk fotoğrafı yok denecek kadar azdır. Sofralar sade ve gösterişten uzaktır. 1910’larda New York’ta pizza ve makarna sadece İtalyan asıllı Amerikalıların tükettiği egzotik bir yemekti. Diğer ülkeler pizza nedir bilmemekteydi. Dünyanın en büyük pizza restoran zinciri sahibi Pizza Hut ilk restoranını 1958’de açacaktı. O yıllarda ülkemizde halkımızın gidebileceği küçük esnaf lokantaları dışında dışarıda yaygın olarak gidilecek pek fazla yer yoktu. AVM’lerin ne olduğunu bilen-duyan ise hiç yoktu.
Son 60 yılda beslenme sistemimizde inanılmaz bir sapma meydana geldi. Özellikle de 1980’lerden sonra tahıl tüketiminin arttırılması birçok saygın bilimsel kuruluşlarca da maalesef destek gördü. Tahıl tüketmek sürekli teşvik edildi. “Kesinlikle yağ yemeyin ve hatta aman eti de az tüketin” deniliyordu. “Yumurtayı ise haftada bir-iki tane tüketin ve hatta sarısını da atın” deniliyordu. Bugün dahi bu söylem yine maalesef hala geçerlidir. Son 30 yıldır hep yağ tüketiminden kaçınmamız önerilirken, tahıl ve şeker tüketimi ise adeta desteklendi. Türkiye’nin herhangi bir şehrinin hangi çarşısında yürürseniz yürüyün, hemen her 20 metrede bir karbonhidrat ‘’istasyonu’’ görebilirsiniz. Eskiden bir mahallede tek bir fırın olurdu. Şimdi bir cadde üzerinde dahi 3-4 tane fırın olabiliyor. Fırından az ileride börekçi, yanında baklavacı, ilerde bir simitçi- poğaçacı, yanında çerezci, az ileride tostçu, hemen yanında yufkacı, çiğköfteci, kumpirci, meyve sucu, dondurmacı, pastane, çiğ börekçi, boyozcu, bozacı, limonatacı, tulumba tatlıcı, çikolatacı, şekerleme satıcısı, helvacı, lokumcu vb… Hepsinin önünden teker teker geçeriz ve bütçeye göre illa birine takılıp karbonhidratımızı alırız. Haa çarşıya uğramayıp kestirmeden süper markete giderseniz de değişen hiçbir şey olmaz. Karbonhidrat tuzakları orada da mutlaka yakanıza yapışır ve tıpkı uyuşturucu bağımlıları gibi karbonhidrat ‘’dozunuzu’’ alırsınız. Bu doz sizi ancak 90 ila 120 dakika arasında idare eder. Sonra tekrar acıkır tekrar dozunuzu alırsınız ve yatmadan son bir kez daha buzdolabını şöyle bir gözden geçirir; ufak tefek birkaç doz daha alıp yatarsınız. Bazılarınız da gece açlıkla uyanıp bir doz daha alırsınız. Yıllar yılı bu böyle devam eder. Yavaş yavaş belinizin etrafında bir türlü saklayamadığınız çirkin bir yağ birikintisi oluşur. Karnınızı içinize çekersiniz ancak bu bir işe yaramaz. Bu yağ birikintisi -vücut yapısına göre- bel dışında; popoda, bacak üst bölgede, göğüslerde, ensede ve hatta ayak sırtında, burunda, gıdıda ve ensenizde birikmeye başlar. Erkeklerin memeleri çıkmaya başlar. Bu aşamada erkeklerin bel çevresi sıklıkla 95 cm.’yi geçer. Kadınlarda üst sınır olan 80 cm.’yi geçer. Vücudunuzda insülin direncinin ilk fiziksel işaretleri belirmeye başlamıştır. Daha sonra; hipertansiyon, kalp krizi, şeker hastalığı, felç, kanser, Alzheimer, bunama, akne, artrit, otoimmün hastalıklar, ülseratif kolit, apandisit vb. birer ikişer gelmeye başlar.
Son 60 yıldır araştırmaların büyük bir kısmı az yağ yemenin faziletleri üzerine yapıldı. Karbonhidratların sağlığımız üzerine etkisi uzun süre ihmal edildi. Hatta bu konu üzerine ileriye dönük epidemiyolojik doğru düzgün bir çalışma bile yapılmadı. Özellikle de 1980’den sonra Amerikan Kalp Cemiyeti, Avrupa Kardiyoloji Derneği gibi saygın bilimsel kuruluşlarının da desteği ile karbonhidrat tüketimi günlük
29
kalorinin % 50’sinin üzerine çıkartıldı. Aşağıdaki şekilde-7’de İngiltere’den alınan bir veri mevcut. 1700 yıllarından başlanarak İngiliz halkının şeker tüketimi mükemmel bir şekilde arşivlenmiş. Grafiği iyice incelerseniz 1900 yılına kadar şeker tüketimi oldukça kontrollü ve az seviyedeyken 1900 yılından başlanarak giderek artmaktadır. Grafikte iki tane ani düşüş dikkati çekmektedir ki bu; I. ve II. Dünya Savaşlarına denk gelmektedir. Grafikte aynı zamanda İngiliz halkındaki obezite verileri de var. 1980’lerden sonra ani bir obezite artışı dikkati çekmektedir. Şeker tüketiminin patlaması ile obezitenin artması aynı anda olmaktadır..
Şekil-8: İngiliz halkının 1700 yıllardan itibariyle şeker tüketimi ve obezite ilişkisini gösteren grafik.
Karbonhidrat tüketimini azaltmadan toplumların kilo ve obeziteyle mücadelesi ve medeniyet hastalıklarıyla savaşı sadece sonucun tedavisi üzerine olur. Örneğin sigara tüketimini yok etmezseniz akciğer kanseri tedavisi üzerine kendinizi geliştirirsiniz. Yani; sonucu tedavi edersiniz. Tansiyonu şeker hastalığını ortadan kaldırmazsanız bu hastalıkları tedavi eden ilaçları geliştirirsiniz, yeni hastaneler açarsınız, sağlık personelinin sayısını artırırsınız. Çünkü sadece sonucu tedavi ediyorsunuz. Evde doğal gaz kaçağı var sürekli yangın çıkıyor. Biz ne yapıyor itfaiyeye güveniyoruz. Her yangın çıktığında itfaiyeyi bir daha çağırıyoruz. Her mahalleye itfaiye istasyonları açarak yola devam etmeye çalışıyoruz. E Be Kardeşim, yangına neden olan doğal gaz problemini ortadan kaldırsana!
Gerçi böyle demesi kolay da; devletlerin, hükümetlerin işleri de o kadar kolay değil. Endüstri o kadar çok büyüdü ki; karbonhidrat endüstrisinin cirosu dünya genelinde trilyonlarca doları buldu. Ülkemizde dahi tarımsal üretimden sanayiye kadar milyonlarca insan bu sektörlerde çalışmakta. Teknik olarak hiç kimseyi 100 yıl öncesine dönmeye ikna edemezsiniz. Sohbetlerim sırasında bana meslektaşlarım “Etin kilosunun 15-20 dolar olduğu bir ülkede, asgari ücret 350 dolarsa sen insanlara nasıl tahıl yeme diyebilirsin?” diye soruyorlar. Kesinlik haklılar. Ama ben bir hekimim, tarımsal politika geliştirme uzmanı değilim. Komşumuz Yunanistan’da etin kilosu 3.5-7 Euro arasında. Peki bizde niye bu kadar yüksek? Bunun nedenlerine de ilgili uzmanlar oturup konuşacak ve bir çözüm bulacaklar. Aksi halde ülkemizin para kaynaklarını medeniyet hastalıklarının tedavisine harcayacaklar. TUİK verilerine göre Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Sağlık Yatırım ve Harcamalarına; 2009’da 57 milyar dolar, 2010’da 61 milyar dolar, 2011’de 68 milyar dolar ve 2012’de 76 milyar dolar para yatırdı. Bunun dışında; hane başına toplam hane gelirinin %15’i civarında parayı da cebimizden sağlığa ödüyoruz. Ben bu durumu saptayıp; hiç olmasa kendini, aynı sofrada oturduğu ailesini ve o sofraya davet
30
ettiği dostlarını kurtarmak isteyenlere yol göstermeye çalışıyorum. Karbonhidrat konusu bittikten sonra ketojenik diyet esaslarına girdiğimizde göreceksiniz ki size “et yiyin, aman et yiyin” demeyeceğim. Karbonhidrat yemeyin; “yağ yiyin! yağ yiyin!” diyeceğim. Beslenmede sağlıklı yağ yemeye çalışmak çok maliyetli de değildir. Yağ etten çok daha ucuzdur. Uzun süre tok kalacağınızdan, ikide bir atıştırmalar yapmazsınız. Bu da beslenmenizin maliyetini epeyce düşürür. İleride anlatacağım beslenme sistemini-rejimini uygularsanız emin olunuz cebinizde para bile kalacak, üstelik de gayet sağlıklı yaşayacak, sorunsuz ve güzel bir hayat sürdüreceksiniz. Bu nedenle, bundan önceki bölümlerde sağlıklı yağların nasıl tüketileceğini uzun uzun anlattım. Hadi şimdi Karbonhidrat meselesinin ayrıntılarına biraz daha girelim.
Gıdalardaki Karbonhidratların çeşitleri
Karbonhidratlar basitçe şekil-9’da da gösterildiği gibi 3 gurupta toplanabilir. Daha bir çok karbonhidrat çeşidi olmasına karşın burada belli başlıları üzerinde duracağım.
Şekil-9- Karbonhidratların sınıflandırması.
Biyokimyacılar karbonhidratları molekül özelliklerine göre 3 ana grupta toplarlar. Sindirimle alınan karbonhidratlar bağırsakta parçalandığında, monosakkaritlere bölünürler. Monosakkaritlerden glikoz; kan şekeri olarak tanımladığımız en temel şekerdir. Fruktoz; meyvelerde yoğun olarak bulunan şekerdir. Galaktoz; süt şekeri olarak da bilinen laktozun bağırsaklarda parçalanmasından sonra oluşur. Sükroz sofra şekeridir. Yani bildiğiniz küp şeker veya toz şekerdir. Nişasta; buğday ürünlerinde, mısırda, pirinçte ve patateste bulunan büyük bir moleküldür. Nişasta karbonhidratları; amilopektin-A, amilopektin-B ve amilopektin-C olarak üç alt guruba ayrılır. Bu amilopektinlerin sindirimi farklı olduğundan bilinmesinde fayda var. Selüloz; bitkilerin şeklini veren ve bitkiye adeta iskelet gibi sertlik kazandıran bir karbonhidrat türüdür. İnsanda selülaz enzimi olmadığından insanlar selülozu sindiremezler. Karbonhidratların memelilerde vücut içerisindeki depo şekli ise Glikojen’dir.
Yeri gelmişken, vücudumuzdaki enerji kaynaklarının dağılımını gözden geçirmekte de fayda vardır. Hani karbonhidratlar enerji kaynağı olarak bilinir ya, hadi bu duruma biraz daha yakından bakalım. 31
Karbonhidratların vücuttaki depo miktarı türden türe değişir ancak 70 kilo ağırlığındaki bir erkeğin vücudunda; kas hücresinde yaklaşık 120 gr., karaciğer hücresinde ise 70 gr. depo glikojen vardır. Aşağıdaki tablo-8’de, 70 kilo ağırlığındaki bir erkek vücudundaki enerjinin depo şeklini görebilirsiniz.
1- Yağ dokusunda Trigliserid 2- Kas Proteini
3- Karbonhidrat deposu
-Kas Glikojeni
-Karaciğer Glikojeni -Dolaşımda bulunan kan şekeri
Tablo-10. 70 kg ağırlığındaki bir insanın enerji depoları.
15.000 gr. 6.000 gr.
120 gr. 70 gr. 5 gr.
135.000 kalori 24.000 kalori
480 kalori 280 kalori 80 kalori
Şu tabloyu uzaktan şöyle bir bakın ve gelin birlikte yorumlar ve fikirler üretelim.
1- Vücudumuzda 3 adet yakıt deposu olduğu anlaşılıyor.
2- En önemli yakıt deposu yağlardır. 135.000 kalorilik yağ depomuz var (su ve mineral almak kaydıyla bu enerji ile hiç beslenmeden İstanbul Münih arasını yürüyebilirsiniz).
3- Diğer önemli yakıt deposu proteinlerdir. 24.000 kalorilik protein depomuz var.
4- Karbonhidrat deposu yağ ve protein deposunun yanında lafı bile edilmeyecek düzeyde az olup 840 kalori değerindedir (1000 kalori bile değil).
5- Milyonlarca yıl içerisinde vücudumuz doğaya bu depo şekliyle adapte olmuştur yani bunun bir anlamı olması lazım.
6- Doğayla baş edebilmek için vücudumuz yakıt sistemi olarak yağa karbonhidratlardan daha çok güvenmektedir. Öyle ki depo oranları belirgin derecede farklıdır. Yağ depolamayı biliyorsak, yağ yakmayı da biliyoruz demektir. Yani vücudumuz yağ yakmaya zaten adapte olmuş durumda.
7- Kas hücresi glikojeni başkasıyla paylaşmayı sevmez ve acil durumlar için kendisine saklar (aniden bir stresle karşılaşırsak hızlıca yakıt kullanıma sunmak için).
8- Karaciğer hücresi 70 gr.lık bir depo kapasitesiyle daha paylaşımcıdır ve vücudun ihtiyacına göre şekeri kontrollü olarak salar. Bu şeker de sanıldığının aksine beyine değil, kandaki alyuvarlara yani eritrositlere besin sağlamak için gereklidir. Eritrositlerin çekirdekleri olmadığından ince kılcal damarlardan hücre zarı yırtılmadan kolayca geçebilirler. Aslında bir kese gibi hemen her şekle girebilirler. Alyuvarlarda bir enerji santrali olan mitokondri de yoktur. Bu yüzden yağ yakamazlar çünkü yağlar ancak mitokondride yakılabilirler. Alyuvarlar kandaki glikozu hücre içine alıp, hücre içi sıvıda (sitoplazma) kısmen enerji yapmaya yetecek kadar organize olmuşlardır. Alyuvarlar glikozu içeri alırken insuline de ihtiyaç duymazlar çünkü farklı mekanizmaları vardır. İşte bu yüzden eritrositler yakıt olarak sadece glikozu kullanabilirler. Diğer bir deyişle kanımızda bulunan 5 gr. şeker, eritrositlerin hakkı. Beyin hariç vücudumuzdaki diğer trilyonlarca hücremiz yakıt olarak serbest yağ asidi ve bir yağ yakım ürünü olan keton cisimlerini de kullanabilirler. Beyin dokusu hücresi ve alyuvarlar hariç tüm organlarımız, yağ asidini yakıt olarak kullanabilirler. “Kan Beyin Bariyeri” olarak isimlendirdiğimiz oldukça sıkı bir bariyer yağ asitlerinin beyine geçmesini engeller. Ancak karaciğerde yağların yakılması ile açığa çıkan keton cisimleri çok küçük yapılı
32
olduklarından bu bariyeri kolayca aşar ve yakıt olarak beyinde kullanılabilir. Keton; beynin glikozdan daha çok severek tükettiği bir yakıt sistemidir (ilerleyen bölümlerde bu konu daha başka boyutları ile yeniden işlenecektir).
9- Yukarıdaki tabloyu şöyle de okuyabiliriz. Karbonhidratlar çok zararlı ki vücudumuz bu yakıt sistemini pek tercih etmiyor ve yağlara çeviriyor. Yani vücudumuz yağlara daha çok güveniyor. Yağlar kötü, karbonhidratlar da iyi olsaydı, doğa vücudumuzun depolama şeklini; 15 kg. glikojen, 70 gr. yağ olarak yapmaz mıydı?
10- Dolaşımda bulunan anlık kan şekerine dikkat ettiniz mi? Sadece 5 gr. Bu 5 gr.’ın ne demek olduğunu gelin sizinle bir hesap-kitap yaparak çözümleyelim. Kan tahlili yaptırdınız; kan şekeriniz de 100 mg/dl çıktı. Bunun anlamı nedir? 100 mililitre kanda 100 mg. şeker var demektir. Bu durumda 1000 mililitrede (=1 lt.) ne kadar şeker var 1000 mg (= 1 gr.) şeker var demektir Şekil- 10.
Şekil 10: Kan şekerinin okunması.
İnsan vücudunda 5 litre kan olduğundan, 5 lt.’de 5 gr. şeker var demektir. Beş litrelik bir suya 5 gr. şeker atarsanız tadını bile alamazsınız. Bu gün Dahiliyeciler kan şekeri 125 mg/dl üzeri çıkarsa size şeker hastalığı tanısı koyuyorlar. Az önceki hesaba göre 5 lt. kanda 6 grama isabet eder. Yani açken toplam kanınızdaki şeker 5 gr.dan 6 gr.a yükselirse (1 gr. artış ile) şeker hastası oluyorsunuz. Vücudumuz şekeri toksik (zehirli) olarak kabul ediyor ve derhal uzaklaştırmaya çalışıyor. Uzaklaştırırken de depo şeklini karbonhidrat olarak değil yağ olarak belirliyor. Bu işi de insülin sevk ve koordine ediyor.
11- Yukarıdaki tabloya göre açlık ve kıtlık ortamında yeterince su, mineral ve vitamin alırsak mevcut yağ depomuzla bir aydan daha fazla hiçbir sıkıntı olmadan yaşabiliriz.
12- Bu kadar yağ deposunun anlamı şu olabilir; yine eski çağlardaki atalarımızı düşünelim. Her avlanmaya çıktığımızda evimize avla dönemeyebiliriz. Günlerce ve hatta haftalarca bizim tıp dilinde ‘’starvasyon’’ (şiddetli açlık) olarak tanımladığımız tablolara sürekli girmişlerdir (kendisi, çoluğu, çocuğu hepsi stravasyonda). Sadece su içerek ve belki bulabilirlerse bir-iki zehirsiz bitki kökü, tek tük yabani meyve veya yenebilir bitki yaprakları ile beslenerek bir çeşit zorunlu oruç tutmak zorunda kalmışlardır. Bu zorunlu oruç sırasında depolanmış kalorilere ihtiyaç duyacaklardır. Stravasyon ile ilgili bilimsel araştırmalarda; 48 saat sonra organizmanın bu zorunlu açlığa hızla adapte olduğu (keton cisimleri sayesinde) ve vücudun fazla sıkıntı çekmeden haftalarca dayanabildiğini göstermiştir. Yani şiddetli açlığın ilk 48 saati zordur. Daha sonrası çok sıkıntılı değildir. Bunları yazarak amacım sizi starvasyona özendirmek değil, Starvasyonu anlamanızı sağlamak. İnsanoğlu; 2.5 milyon yıllık evrimsel sürecinde vücudunu yağ yakma sistemine göre adapte etmiştir. Çünkü ortamda bu kadar bol karbonhidrat yoktu. Aslında hepimiz mükemmel bir yağ yakma makinesiyiz. Ancak maalesef son 100 yıldır bu makinenin yakıt takına sürekli karbonhidrat atıp duruyoruz, bu makineyi sürekli hastalandırıyoruz ve milyarlarca dolar verip tamir ettirmeye çalışıyoruz.
Karbonhidratların sindirimi
33
Karbonhidratları; monosakkarit, disakkarit ve polisakkarit olarak üç ana başlığa ayırmıştık. Gıdalarla alınan bu karbonhidratlar daha ağzımızdayken sindirim işlemi başlar, mide asidiyle yoğrulduktan sonra bağırsaklarımıza geçer, burada pankreas enzimleriyle karşılaşır ve parçalanmanın can alıcı olan son kısmı gerçekleşir. Tahılların (buğday, arpa, yulaf, çavdar vd.) çekirdeğindeki karbonhidratın %75’i amilopektin-A dır ve kalan %25 amiloz’dan ibarettir. Amiloz çok az parçalanabilir. Amilopektin-A moleküler olarak bir ağaç dalına benzer. Karmaşık görünmesine karşın parçalanması ve sindirimi çok kolaydır. Bağırsak lümeni içerisinde Amilopektin-A; enzimatik reaksiyonlarla monosakkarit ve disakkaritlere ayrıştırılır. Bu parçalar da bağırsak duvarındaki hücrelerin içerisinde doğrudan glikoza dönüştürülür ve hemen hemen tamamı kana salınır. Amilopektin-A’nın bu kolay parçalanır özelliğinden ötürü bağırsaklarımızın ilk 60 ila 90 cm.sinde neredeyse tamamı emilir. Demek ki ekmek demek; amilopektin-A demek ve o da şeker (glikoz) demekmiş. Vücudumuz işte bu sistemle bütün karbonhidratları şekere çevirir. Sütün laktozunu önce galaktoza, sonra da bağırsak hücresi içerisinde glikoza çevirir. Sofra şekeri olan Sükrozu da bağırsak lümeni içerisindeki enzimlerle 1 glikoz + 1 früktoza çevirir. Glikoz hemen kana karışır, früktoz ise karaciğere gönderilir (früktoz meselesi çok önemlidir ve bu nedenle ileride ayrıca anlatılacaktır). Şeker tıpkı uluslararası para birimi olan Dolar gibidir. Dünyada hemen her ülke Doları tanır ve kendine göre alır, stoklar veya kullanır. Glikoz da öyledir.
Başka yiyeceklerde de amilopektin vardır. Örneğin patateste, muzda, havuçta amilopektin-B vardır. Amilopektin-B de kolay parçalanır ama amilopektin-A’ya göre biraz daha dirençlidir. Bir kısmı sindirilmeden atılabilir. Ancak kan şekerini amilopektin-A kadar yükseltmez. Nohut, kuru fasulye, barbunya, börülce mercimek gibi bakliyatlarda ise amilopektin-C bulunur. Bu karbonhidratların parçalanması ve sindirimi biraz daha zordur. İnce bağırsakların son kısmına kadar parçalanma henüz bitmemiştir. Buraya ulaştıklarında bakterilerle karşılaşırlar. Bağırsak bakterileri amilopektin-C’yi afiyetle bir güzel yiyip nitrojen ve hidrojen gibi gazlara dönüştürürler. İşte bu yüzden fasulye yediğimizde karnımızda gaz oluşur. Diğer bir deyişle kuru fasulye, nohut, mercimek gibi kuru bakliyat içerisindeki karbonhidratların sindirimi zor olduğundan bu gıdalar bağırsak bakterilerine yaramakta. Bu sayede kanımıza ekmekte olduğu gibi aşırı glikoz girmemiş oluyor. Çok insülin salgılanmamış oluyor. Bundan en çok bağırsak bakterileri faydalanmış oluyor. Bu ortak yaşama (simbiyoz) güzel bir örnektir. Aslında bakliyat tüketerek biz sadece kendimizi değil, içimizde ortak yaşam süren bize yararlı bakterileri de beslemiş oluyoruz. Daha somut bir örnek verecek olursak; 100 gr. ekmekte, 53 gr. karbonhidrat (amilopektin-A) mevcut. Yine 100 gr. nohutta, 52 gr. karbonhidrat (amilopektin- C)mevcut. Ekmeğin karbonhidratlarının tümü emildiği için glisemik indeksi (kan şekerini yükseltme -insülin salgılatma- potansiyeli) 73’dür, yani yüksektir. Oysa nohudun içerisindeki karbonhidratın sindirimi zor olduğundan, ince bağırsağın son kısımlarındaki bakterilere kadar ulaşır. Onlar da bu karbonhidratı tükettiklerinden ötürü sindirimden açığa çıkan glikoz daha az oranda kana karışır. Bu yüzden nohudun glisemik indeksi 47’dir, yani düşüktür.
Karbonhidratlar ve insülin
Evet a dostlar; karbonhidratları yedik ve glikoz olarak kana karıştırdık. Bundan sonra ne olur bir de ona bakalım. Örneğin; diyelim ki iki dilim ekmek yedik. Bu ekmeğin içindeki amilopektin-A’dan yaklaşık iki çorba kaşığı şeker çıkar (bir çok yerde una bir çeşit polisakkarit olan dekstroz ve şeker de ekleniyor). Bu da yediğimiz ekmek diliminin büyüklüğüne göre 20 ila 30 gr. arasında saf glikoz demektir. Yukarıda; aç bir insanın 5 lt. kanında, sadece 5 g.r glikoz olduğunu anlatmıştık. Daha fazla şekerin derhal yok edilmesi lazım. Vücudumuz bu işlem için çok önemli bir hormon olan insülini devreye sokar. Pankreas içerisindeki beta hücreleri saniye saniye kan şekerini kontrol eder. Hiçbir şeyi tesadüfe bırakmaz. İnsülin hormonu sayesinde, bünyeye misafir gelen bol glikoza bir yer aranır. Hücre içerisine glikoz öyle rastgele giremez çünkü. Aracı olarak insüline ihtiyaç vardır. Ancak stok yerleri sınırlıdır. Önce karaciğere ve sonra da kas hücresine başvurulur; “şeker lazım mı?” diye sorulur. Bahsettiğimiz gibi bu iki organda da şeker deposu; glikojen vardır. Ama tabii stokların da bir kapasitesi vardır. Karaciğerde zaten 70 g.r glikojen varsa stok olarak şekeri kabul
34
etmez. Eğer kaslarımızdaki stoklar da doluysa bu şekeri ne yapmalı? Herhangi bir hücrenin içerisine zorla sokulamaz ki? Her hücrenin bir enerji düzeni var. İnsülin aracılığı ile başta karaciğere yeniden başvurulur. İnsülin ayrıca böbrek, beyin, akciğer ve yağ dokusuna ‘’lipogenezis-yağ sentezi’’ yapması konusunda emirler yağdırır. Lipogenezis glikozdan yağ sentezleyin komutudur. Glikoz hücre içerisindeki mitokondriler sayesinde bir dizi reaksiyonla serbest ‘’asetil-CoA’’ya, oradan da yağ asitlerine dönüştürülür. Bir gliserol köküne 3 adet serbest yağ asidi bağlanınca bunun adı artık ‘’Trigliserid’dir. Kanda trigliseritler hızla artar. Karaciğer glikojen stokları dolu olduğu için ve glikozun bu yüksek seviyeleri vücut için kabul edilemez olduğundan ‘’lipogenezis’’ aracılığı ile bir gliserol molekülüne üç adet yağ asidi bağlayarak trigliserit oluşturur ve kana geri gönderir. Trigliserid’in asıl depo yeri yağ hücresidir ve depolanmak üzere büyük bir çoğunluğu yağ dokusuna gönderilir. Aşırı Trigliserid üretimi yıllar yılı sürdürülürse; yağ dokusuna ilave olarak hem karaciğer ve hem de pankreas yağ depolayabilir ki böylece karaciğer yağlanması ve pankreas yağlanması da maalesef gerçekleşmiş olur Şekil-11.
Gıdalarla gelen ‘’Glikoz’’ Gıdalarla gelen Proteinler ‘’Amino asit’’
Karaciğer, böbrek, beyin, akciğer ve yağ dokusu hücresi içerisinde ‘’Asetil-CoA’’ oluşumu
+
İnsülin
Gıdalarla gelen yağlar +
Sadece karaciğerde Keton cisimleri
ve iç yağlarımız
Yağ zincirleri
Trigliserid sentezi
Trigliseridler başta göbek çevresinde olmak üzere
bir çok dokuda enerji stok malzemesi olarak depolanır
Şekil-11: Gıdaların hücre içerisindeki işlenişi.
Şekil-11’i dikkatli incelerseniz karbonhidratların yıkım ürünü olan glikozdan ve proteinlerin yıkım ürünü olan amino asitlerden, insülin sayesinde yağ sentezi gerçekleşir. Diğer bir deyişle; ne kadar çok karbonhidrat o kadar insülin ve yağ asidi sentezi ve en nihayetinde o kadar da çok trigliserid sentezi gerçekleşir. Haliyle Trigliseridler de sağımızda solumuzda ve en çok da göbeğimizde çirkin bir birikinti olarak depolanır (hani lazım olur diyerek zamanında aldığımız ve sonra kullanmayarak depoya attığımız eşyalar gibi hiç kullanılmadan yıllarca oracıkta durur). Oysa insülin salgılattırmayacak miktarda çok az karbonhidrat alırsak (20 gr./gün altında) ve protein alımını da abartmazsak (60-100 gr./gün altında), sağlıklı yağlardan da bolca tüketirsek yukarıdaki denklem keton cisimlerine doğru kayar ve bu sayede trigliserid sentezlememiş oluruz. Bu sayede insülin hormonuna neredeyse hiç ihtiyaç duymadan beslenmiş oluruz. Ketojenik diyet dediğimiz de işte budur. Böylece kanınızdaki trigliserid değerleriniz düşer ve iyi koleterol olan HDL yükselir; göbek çevrenizde anlamsız bir birikinti oluşmaz ve var olan yağlar da hızla erimeye başlar. Bir sonraki bölümde de anlatacağımız gibi tansiyonunuz düzelir ve hatta şeker hastalığınız dahi ortadan kalkabilir.
35
İnsülin direnci Nedir?
Sık sık duyarsınız; insülin direnci! insülin direnci! Nedir Allah aşkına bu insülin direnci? Modern Anadolu insanının sofrasında ekmek ve çeşitleri hiç eksik olmaz. Kahvaltıyı millet olarak önemseriz; kuvvetli yemeye gayret gösteririz. Zeytinyağının hasını almışsınızdır; ekmeğinizi bandırır bandırır yersiniz. Tereyağını da önemseyip onun da hasını almışınızdır; ekmeğinize sürer sürer yersiniz. Hastalarıma hep sorarım da oradan bilirim. En çok ekmek kahvaltıda yeniyor. “Ekmek yeme” dediğim zaman “kahvaltıda da mı?” diye cevap verirler. “Reçel, bal da mı yasak hocam ya?” diye oturdukları koltuktan düşecekmişçesine homurdanırlar. Bazıları gerçekten öfkelenirler de ha. “Ne var bir simitte, hocam” derler. “Bir simit yiyorduk onu da siz yasakladınız, hocam!” derler (sanki yiyecek başka bir şey yok! Simit 1.5 lira. Bu 3 yumurta parası demek. Simit yerine 3 yumurta ye kardeşim. Hem sağlıklı beslenir ve hem de acayip doyarsın ve uzun süre de tok kalırsın). Kahvaltıda final son bir dilim ekmekle ve tabii ki reçel, bal veya pekmezle yapılır. Böyle bir kahvaltıdan sonra acıkmamız saat 11.00 sularında başlar. Bu saatlerde hafif gergin ve sinirli oluruz. İkide bir saate bakarız ama nafile! 12’ye daha bir saat vardır. Eğer çalışansanız bilirsiniz; pazartesi günleri işyerlerinin öğlen menü klasiği; pirinç pilavı, kuru fasulye, turşu, yoğurt ve tabii ki bir-iki dilim daha ekmek (bizim hastanede pazartesi öğlen klasiği budur ama araştırdığım kadarıyla okullar da dahil bir çok işyerinde de bu menü aynen böyle. Nedenini inanın öğrenemedim). Öğleden sonra saat 15.00 civarında biraz bisküvi, çubuk kraker falan, yaz aylarında ise bir dondurma veya soğuk bir karpuz yeriz. Derken akşam olur. Saat 17.00 – 18.00 civarında açlıktan kıvranır, eve kendimizi zor atarız. Akşam da evde ne pişmişse öğlen yediğimizden biraz daha fazlasını yeriz ve bazılarımız bir kadeh de şarap veya rakı içer. Arkasından da; tatlı, meyve veya ikisi birden iyi gider. Genellikle bu arada çay da demlenir. Onun yanında dünden kalma küçük bir kurabiye filan derken atıştırma devam eder. Yatmadan önce buzdolabı son bir kez daha gözden geçirilir. Hazır dolap kapağını açmışken oracıkta akşamdan kalan yemeklerden de birer-ikişer lokma daha atıştırırız. Eşimiz bizim mutfakta olduğumuzu ekmek torbasını açarken çıkarttığımız hışırtıdan anlar. Gece yatarken göbeğimizin şişliğinden sağa-sola dönemediğimizden uyku da hemen tutmaz. İçsel dünyamızda düşüncelere dalarız. Aç insanların geceyi nasıl geçirdiklerini düşünür ve belki onlar adına üzülürüz. Bize karşı cömert davrandığı ve bu kadar bol yiyecek verdiği için Tanrıya şükrederiz. Öyle kırba gibi yatarken kendimizi şanslı bile sayabiliriz. Bazen de bu kadar çok ve oburca yediğimiz için kendimizden utanırız, kendimize lanet bile okuruz. Uykuya dalarız, horlarız, nefesimiz zaman zaman durur, “uyku apnesi” nöbetleri geçiririz, eşimiz bizi sağ ya da sol tarafımızdaki bacağımızdan dürter durur. Bazılarımız gece yarısı ansızın uyanır, açlıktan karnı guruldayarak gider dolabın kapısına yapışır ve can havliyle son bir lokma için biraz daha çaba sarf eder. Sonra yeniden horlamaya dalarız. Sabah kalktığımızda sonucu zaten tahmin ettiğimizden kantara da uzun zamandır çıkmayız zaten. İşe giderken ayakkabılarımızın bağını bağlarken nefes nefese kalırız. “Bir doktora gitsem iyi olur!” falan deriz. Bir hastalık çıkar diye de doktora gitmeye korkarız (suçlu olduğumuzu zaten kabul eder doktorun da ne diyeceğini adımız gibi biliriz). Bütün bu film; az biraz değişikliklerle hemen her gün aynen yeniden başa döner. Haftalarca, aylarca, yıllarca bu devinim böyle devam eder durur. Sonunda vücudumuzun ortasında araba tekerleği kıvamında kocaman bir simit oluşur. Gıdımız çıkar, ensemizde yağlar birikir. Aynada suratımız her geçen gün daha da büyür, kendimizi çirkin buluruz. Vücut direncimiz düşmüştür; sık sık hastalanırız, burnumuz haftalarca akıp durur. “Şu mendebur Gribi bir türlü atlatamadım” deriz. Yorgunuzdur, okuduğumuzu anlamaktan acizizdir, televizyonda bir haberi seyrederken bile konsantrasyon zorluğu çekeriz. Keyifsiz ve hatta içine kapanık bir ruh haliyle depresyondayızdır. Hep tatil ve dinlenme ve hatta emeklilik özlemi çekeriz. Unutkanlık başlar. Erkeklerin memeleri genç kızlarınki gibi büyümüştür (jinekomasti). Gardırobumuzu sürekli olarak daha bol kıyafetlerle yeniler, doldururuz. Gömleklerimizi pantolonumuzun içine sokmamaya başlarız. İçine siyah tişört giyip, moda böyle diye gezmeye başlarız. Kadınların basenleri inatla giderek genişler. Adetleri düzensizleşir. “Menopoz mu!” diye korkmaya başlarız. Eklemlerimizde hafif ağrılar başlar. Baş ağrıları, boyun ve sırt ağrıları çekeriz. Cildimizde kendimizce nedensiz yere ufak tefek döküntüler görürüz. Cinsel isteksizlik ve erkeklerde erektil disfonksiyon başlamıştır. Arada bir tansiyon falan
36
ölçtürürüz; büyük tansiyonumuz 140 – 150 çıkar. Kan şekerimiz 110-130 çıkmaya başlar. Etrafınızdaki insanlar bir kardiyologa görünseniz iyi olur telkininde bulunurlar. İşte; “İnsülin Direnci” dediğimiz şey de tam anlamıyla budur. Yukarıda anlattıklarımın azı ya da çoğu sizde olabilir. Bu davranışların hepsi insülin direncinin başladığının göstergesidir. Bu noktadan sonra artık medeniyet hastalıkları kapınıza dayanmıştır ve sırayla içeriye girmeye çalışacaklardır. Kimi insanda ilk hastalık tansiyondur, kimisinde şeker, kimisinde ani kalp durması, kimisinde ise memede kitle ve kanser… Şansınıza artık, hangisi sizin payınıza isabet ederse!..
Bütün bu davranışları neden yapıyoruz hiç düşündünüz mü? Gelin yukarıda anlattığım insülin direnci bulgularının vücudumuzdaki kimyasal yansımasına bir başka bakış açısından bakalım; Sabah saat 08:00 civarlarında yaptığımız kahvaltıda; yoğun ekmek, bal, reçel, pekmez veya çay şekerleri tüketiyoruz değil mi? Buğday ürünlerinden amilopektin-A; reçel ve çay şekerinden, sükroz; bal ve pekmezden ise yoğun früktoz ve Sükroz alıyoruz. Bu şekerleri daha ağzımızda çiğnemeye başlarken kanda hafif hafif insülin belirmeye başlıyor. Kahvaltıdan 30 ila 60 dakika sonra kan şekerimiz yoğun karbonhidrattan dolayı hızla 150-180 mg/dl civarına yükselir. Bu yüksek kan şekeri değeri, vücut tarafından panik değer olarak algılanır ve insülin salgısı daha da kamçılanır. İnsülin var gücüyle bu toksik değerlerdeki glikozu kandan yok etmeye çalışır. Yukarıdaki tabloda da gösterildiği gibi depolarda boş yer arar. Karaciğer ve kas depoları dolu olduğundan, glikozun vücut açısından fazlası yağ asitlerine dönüştürülüp göbekteki yağ deposuna gönderilir. Bu sayede vücudumuz kan şekerini yavaş yavaş normal seviyelere indirmeye başlar. Ancak kandaki insülin değerleri hala yüksektir. Zamanla insülin de normal değerlere döner ancak kan şekeri düşürücü etkisi hala bir miktar daha devam eder. Bu da kahvaltının 120 ila 150.nci dakikasına denk düşer. İnsülin oranı normal seviyelerine gelmeye yaklaşmışken kan şekeriniz düşmeye başlar. İnsülin; açlık hissi veren çok güçlü bir hormondur. Bu arada saat 11:00 civarlarındadır. Bu sırada hafifçe sinirli ve öfkelisinizdir, vücudunuzda veya avuçlarınızda terleme olabilir. Eğer öğlen yemeğine dışarı giderseniz bu yüzden garsonlara çatabilirsiniz (garsonlar da bunu iyi bildiğinden siz gelir gelmez önünüze bir sepet ekmek, biraz yeşillik falan koyarlar). Öğlen yine yoğun bir şekilde bünyenizi Amilopektin -A (yani buğday unu) bombardımanına tutar, yanında da eğer varsa tatlı veya meyve alırsınız. Bu bilinçsiz beslenme de insülinde yeniden bir patlamaya yol açar. Saat 15:00 civarı fazla insülinden kan şekeri yeniden düşer ve yeniden açlıktan kıvranırsınız. Kraker bisküvi, dondurma, kola vesaire derken bir insülin patlaması daha yaşarsınız. Bunun da hipoglisemik (kan şekeri düşmesi) evresi saat 17:00 ila 18:00 sularına denk düşer. Bir de akşam yemeği yer; tatlıydı pastaydı; meyveydi çerezdi derken vücut habire insülin salgılamaya devam eder. Siz şeker verirsiniz, karşılığında insülin salgılanır. Saat 23:00 civarı kan şekeriniz yeniden düşmeye başlar ve kendinizi buzdolabının karşısında bulursunuz. Biraz daha bir şeyler atıştırır ve yatarsınız. Saat 02:00 ila 03:00 civarlarında, uykudayken büyük bir açlıkla yeniden uyanır ve yeniden bir şeyler daha yersiniz. Her şeker yükselmesine, vücut insülinle karşılık verir. Tenis maçı gibi bir taraf şeker, diğer taraf insülin. Her insülin salgılanışında şeker daha önceden anlattığımız gibi trigliseride çevirilip sağda-solda depolanır. Bu haftalarca, aylarca, yıllarca böyle süregelirken; vücudumuz daha fazla insüline ihtiyaç duymaya başlar. Diskolarda çalışanlar yüksek volümlü müzik ve gürültü yüzünden işitme problemi yaşar; biraz da alışkanlıkla yüksek sesle konuşurlar ve bağırarak konuşmazsanız sizi duymazlar. Bizim insülin direncimiz de aynı şekilde gelişir. Eskiden bu şeker bombardımanını 10 birim insülinle bertaraf ederken artık 20 birim insülin gereklidir. Daha sonra 30 birim, 40 birim… vs. insülin gerekir. Bu sayede kan şekeri hala 100 mg/dl nin altında tutulmaya çalışılır. Ancak bu pankreasın daha da yoğun insülin salgılaması ile gerçekleşebilir. İşte bu noktaya insülin direnci diyoruz. Bu noktadan sonra pankreas yorulmaya başlar, vücut da salgıladığı yoğun insülinden eskisi kadar verim alamaz. Vücut insülini duymaz olur. Üstelik vücudumuzda şekeri düşürebilecek başka da hormon yoktur. Son olarak açlık kan şekeriniz yavaş yavaş yükselmeye başlar, tokluk kan şekeriniz daha da çıldırır. Açlık kan şekeriniz önce 100 – 125 mg/dl seviyelerinde seyreder. Biz buna bozulmuş (impaired) açlık glikozu diyoruz (prediabetik evre). Kan yağlarınızdan trigliserit 150’nin üzerinde ve hatta sıklıkla da 200’ün üzerindedir. İyi kolesterol değerleriniz 40’ın altına düşer. Sonraki dönemlerde açlık kan şekeriniz yavaş yavaş 125-200 mg/dl’ye çıkar. Hayırlı olsun; bu noktadan sonra artık maalesef şeker hastasısınız. Böbreğiniz fazla şekeri artık tutamaz, sık sık idrara çıkarsınız ve idrarınız her geçen gün daha tatlı olmaya başlar. Yunanlı doktor Aretaeus yüzyıllar önce bu gizemli hastalığa sık sık idrara çıkmak anlamına gelen ‘’diyabet’’ ismini koydu. Ondan yüzyıllar sonra da Dr. Thomas Willis idrarın tadına
37
bakıp şekerli olduğunu anlayınca da şekerli anlamında ‘’mellitus’’ ismini eklemiştir. Hastalığın bugünkü tıbbi ismi de sık tatlı idrar yapan anlamında ‘’diabetes mellitus’’dur. Bazı araştırmalarda yukarıda bahsettiğim sürecin ortalama 15 ila 20 yıl olduğu tahmin ediliyor. Bu durum tıp dilinde ‘’tip II diyabetin enkübasyon peryodu’’ olarak isimlendirilmektedir. “15-20 yıl da çok uzun bir zaman dilimi canım” demeyin, çünkü; yıllar çok hızlı geçiyor.
Özetle İnsülin direncinin (‘’metabolik sendrom’’ da denilmektedir) bileşenleri aşağıdaki gibidir;
1. Açlık kan şekerinin 100 mg/dl üzerinde olması,
2. Trigliserid seviyesinin 150 mg/dl üzerinde olması,
3. HDL seviyesinin 40 mg/dl’nin altında olması,
4. Tansiyonun 140/90 mmHg’nın üzerinde olması,
5. Erkekte bel çevresinin 95 cm, kadında 80 cm’nin üzerinde olması.
Hiperinsülinizim (aşırı insülin salgılanması) hipertansiyonun önemli nedenlerinden birisidir. Nedeni çok basittir. İnsülin böbrekten aşırı miktarda tuz geri emilimine neden olur. Bu 1980’den beri bilinmektedir. Tuz geri emilirse su da onu takip eder ve dolaşımda hem tuz hem de fazla su vardır. Doktorlarınız size istediği kadar tuz yeme dese de insülin sayesinde yediğiniz azıcık tuzu bile böbrekleriniz idrardan geri çeker (tuz konusunu ilerde tekrar inceleyeceğiz). Tuzu kesmek çok saçmadır. Hâlbuki karbonhidratları tamamen dışlarsanız haftalar içerisinde tansiyonunuzda belirgin düzelmeler görürsünüz. İnsülinin tuttuğu sular idrarla geri atılır. Hatta o kadar idrar yaparsınız ki ilk iki haftada 3-4 kilo verebilirsiniz. Bu kilolar yağ erimesinden değil su kaybından verilir. Metabolik sendromlu hastalarda hipertansiyon görülmesinin en önemli sebebi budur. Şeker hastalarının neredeyse %60’ında birlikte hipertansiyonun da olması bu nedenledir. Sanıldığı gibi şeker hastalarında insülin yok değil aksine çoktur. İnsüline karşı dirençten dolayı içerdeki insülin yetersiz kalıyor ve biz dışarıdan insülin iğnesi ile daha da takviye yapıyoruz. Vücut ancak bu şekilde söz dinliyor. Bu kadar bol insülin tabi ki tuz ve su tutar sonuç hipertansiyondur.
Teşhis için yukarıdaki beş maddenin birden hastada olması gerekmez. İki ve daha fazlası tanı, teşhis için yeterlidir. Polikliniklerde beş tanı kriterine birden sahip hasta sayısı oldukça fazladır. Bazı araştırmacılar sadece bel çevresine bakılmasının tanı için yeterli olduğunu ileri sürerler.
Türkiye’nin Buğday Meselesine Kısa Bir Bakış
Önceki bölümlerde Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerini aktarmıştım. Yıllık kişi başı nerdeyse yarım ton (450 kg) karbonhidrat tüketmekteyiz. Toplam karbonhidrat tüketiminin yarısı (228 kg) tek başına buğdaydan gelmektedir. Bu kadar yoğun buğday tüketmemizin zaruri bir nedeni var mıdır acaba?
Bütün meslektaşlarım bilir; Polikliniklerde gün boyu ekmek meselesi hastalar tarafından sürekli sorulur; “Hocam, ne kadar ekmek yiyeceğiz; bir dilim mi, iki dilim mi, tam tahıl mı, Çavdar mı? Nee! Köy ekmeği de mi olmaz?‘’ “Ama hocam ohooo… Siz de adamı açlıktan öldürdünüz be!’’ diye çıkışırlar. Uzun süredir takip ettiğim eski bir hastam, bir gün bana şöyle demişti; ‘’Hocam sigarayı bırak dedin; bıraktım, alkolü bırak dedin; bıraktım ama hocam şu ekmeği bir türlü bırakamıyorum yahu! Yemediğim zaman elim ayağım titriyor, aklımdan hiç çıkmıyor.’’ Ne dersiniz; acaba buğdayın bağımlılık yapıcı etkisi gerçekten de var mı?
Ekmek; mutfağımızdan hiç eksiltmediğimiz, her öğünde en vazgeçilmezimiz olan efsane besin. Bir düşünsenize; caddede yürürken önünden geçtiğimiz ekmek fırınından sızan taze ekmeğin buğulu kokusu hepimizde keyifli bir gülümsemeye yol açar. Gözlerimizi hafifçe yumar, çoğu zaman özlemle derin bir nefes
38
alırız. Çocukluğumuzda fırından aldığımız sıcacık ekmeğin köşesini ya da kabuğunu daha eve gitmeden, yolda koparıp yediğimiz günleri özleriz. Bu yüzden evde büyüklerimizden yediğimiz azarları özleriz. Ailemizle, dostlarımızla oturduğumuz pazar sabahı kahvaltılarının, brunchlarının büyüleyici ekmek kokuları ile donanmış sofralarını herkes neden sever? Ya en sıkışık zamanlarda bile atıştırabildiğimiz bol susamlı bir simidin gevrek tadı?
Buğdayın diğer gıdalardan farklı olarak bağımlılık yapıcı etkisi konusunda tıbbi literatürde gerçekten çok ilginç sonuçlar var. Aslında “ekmek düşkünlüğü” irade zayıflığından daha ileridir ve madde bağımlılığına çok benzemektedir. Burada; “Ekmek Düşkünlüğü” sözcüğünü sembolik anlamda kullanıyorum. Ekmekten kastım tüm buğday ürünleridir. Poliklinikte “ekmek yeme!” dedikçe bazı hastalar; “Simit de mi yemeyelim sayın hocam, poğaça da mı yemeyelim? Ya tam tahıllı ekmek? Börek de mi yasak hocam; makarna, mantı da mı yasak sevgili hocam?” diye karşı sorular yöneltiyorlar. “Evet” diyorum ve ekliyorum; “Ekmek derken demek istediğim ve kastettiğim şey; tüm buğday ürünleri yasak!”
Bazı insanlar ekmek bağımlılığını adeta itiraf ediyorlar. Buğday sizin beslenme saatlerinizi hatta yemek seçiminizi dahi etkileyebilir. “Ekmeği kestim hocam” diyen hastalarımı, perhizin ikinci-üçüncü haftalarında ekmek krizi tutmaktadır. “Dayanamayıp bir dilim yedim hocam, çok güzel kokuyordu!” derler.
Bir çalışmada buğday ürünlerini tamamen dışlayan hastalarda %30 oranında “yoksunluk sendromu” benzeri bulgular gözlenmiştir. Yoksunluk sendromu; eroin, kokain gibi opiat bağımlılarında görülen ‘doz’ bulamama krizidir.
Psikiatrist Dr. F.Curtis Dophan; II.nci Dünya Savaşı’ndan sonra önemli bir gözlem yaptı. Norveç, İsveç, Kanada ve ABD’de kıtlık yüzünden hastaneye başvuran şizofren vakalarının azaldığını, ancak savaştan sonra hastaneye başvuran şizofren vakalarının yeniden arttığını gözlemledi. Dr. Dohan araştırmalarına Yeni Gine yerlileri üzerinde devam etti. Bölgede eski insanlar gibi avlayıcı-toplayıcı tarzında yaşam süren yerlilerde şizofreni sıklığına baktı. 65.000 yerlide bu oran sadece iki olarak saptandı. İlerleyen yıllarda bu yerlilerin bir kısmı medeniyet olanaklarıyla tanıştılar ve buğdaya, bir buğday ürünü olan biraya alıştılar. İstatistiki verilere göre; kentsel yaşama alışan yerlilerde şizofreni olgularının eskisinin 65 katına çıktığı gözlemlenmiştir. Dr. Dophan bununla da yetinmedi; 1960’larda Philadelhia’daki bir hastanede yatan şizofreni hastalarının beslenmesindeki tüm buğday ürünlerini hastaların haberi olmadan menüden çıkarttılar. Dört hafta sonra gördüler ki şizofreninin tipik bulguları olan sanrılar (sanrı = halüsinasyon, örneğin; “içimde beni ısıran bir kedi var” gibi düşünceler) ve sosyal ilgisizlik büyük ölçüde gerilemişti. Buğdayın yeniden diyete eklenmesi ile halüsinasyonlar artmış ve sosyal ilgisizlik bulguları tekrar belirmişti. Bu çalışmaların başka benzerleri de olmuştur. Buradan buğdayın şizofreni yaptığı sonucu kesinlikle çıkmaz. Ancak buğdayın beyinde ruhsal durumumuzu etkileyen bir şeyler yaptığı söylenebilir.
Buğdayın proteininin adı ‘’glüten’’ dir. Günümüzün buğdayları atalarımızın yediği buğdaydan çok farklıdır. Bugün binin üzerinde glüten proteini tanımlanmıştır. Glüten midemize indiğinde mide asidi ile karşılaşır ve hafif parçalanır. Bağırsağa doğru ilerledikçe biraz daha parçalanarak ‘polipeptit’ denilen alt zincirlere dönüşür. Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda kısmen parçalanmış olan bu glüten proteinlerinin kan beyin bariyerini aşabildiği gözlemlenmiştir. Kan beyin bariyerini aşmak Almanya’ya vize almaktan daha zordur. O bariyerden kolayca geçemezsiniz. Çünkü beyin en ufak yabancı madden etkilenebilir. Fakat bu glüten proteinlerinin bir kısmı, bir şekilde bu bariyeri aşıp beynimizin amigdala, hipokampus, serebral korteks dediğimiz bazı bölümlerine gidebilir. Dr. Zioudrou ve arkadaşları bu polipeptitlere (kısmen sindirilmiş glüten parçaları) endojen morfin benzeri etki yarattıkları için ‘’glutomorfin’’ ismini koymuşlardır. “Endomorfin” (endorfin); vücudumuzda salgılanan bir mutluluk hormonudur. Endomorfini iyi biliriz aslında; iyi bir yemekten sonra duyduğumuz haz endomorfin etkisidir. Cinsel ilişkiden alınan haz, duyulan mutluluk ve sonrasındaki doyum da endomorfin etkisidir. Morfin bağımlıları morfin bulamayıp krize girerek hastanenin acil servisine bizim “morfin krizi” dediğimiz tabloyla geldiklerinde, krizi gidermek için hastalara acil serviste damardan ‘’naloxan’’ isimli ilaç verilir. Bu ilaç beyinde morfin reseptörlerine bağlanır ve geçici bir rahatlama sağlar. Ancak morfin gibi bir etkisi yoktur. Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda glutomorfin’lerin beyinde yaptığı
39
etki naloxan ile engellenebilmiştir. Ekmeksiz yaşam sürdürmeye çalışan insanlar ilk başlarda yemeği ekmeksiz yiyerek doysalar da ağızlarına bir dilim ekmek olsun atma güdüleri bundandır. Konuyla ilgili başka bir çalışma da Güney Carolina Üniversitesi Psikiyatri bölümünde yapıldı. Yapılan bu çalışmada denekler iki gruba ayrıldı. Her iki grup da farklı evlere yerleştirildi ve diledikleri kadar yiyecek tüketebilecekleri söylendi. Deneklere kendilerine ne zerkedildiğini söylemeden damardan sıvı verildi. Bir gruba düzenli aralıklarla damardan ilaçsız sıvı (placebo), diğer gruba ise yine damardan naloxan verildi. Deney sonunda; naloxan verilen grubun diğer gruba kıyasla günde kişi başı ortalama 400 kalorilik daha az yiyecek tükettikleri gözlemlendi.
Bütün bu çalışmalar da gösteriyor ki; ekmek diğer bütün gıdalardan farklı olarak beyinde bazı merkezlerle ilişkilidir. Ekmeğe bağımlı olmamızın nedeni budur. Neyse ki bu bağımlılık morfin bağımlılığı kadar ağır değildir. Bu bilgileri özellikle veriyorum ki buğdayı hayatınızdan dışlamaya başladığınızda ilk haftalarda hafif de olsa bazı sıkıntılar çekebileceğinizi bilesiniz. Ama üzülmeyin kendi hastalarımdan gözlemlediğim kadarıyla bu sıkıntıların çoğu birkaç hafta içerisinde atlatılmaktadır. Buğday ürünlerini bırakırken sabırlı olun, en geç bir ay sonra bana hak vereceksiniz.
Kendim çok uzun bir süredir ekmek tüketmiyorum. Bunu paylaştığım hastalarım bana “beslenme eksikliği, vitamin eksikliği olmuyor mu? Lif’ten yana fakir beslenmiyor musunuz?” diye soruyorlar. “Bari tam tahıllı ekmek yeseydiniz!” diyorlar. Gerçek şu ki tam tahıl, yulaf, çavdarlı -adını ne koyarsanız koyun- tüm buğday türleri ve bunların ürünleri vücudunuzda aynı etkiyi yaratır. “Tam tahıl tüketin” telkini endüstrinin bize yutturmaya çalıştığı zırvalıktan başka bir şey değildir. Asla itibar etmiyorum. Sofranızda çocuklarınız da dahil tahıllardan istisnasız kurtulmanız gerekir. Tahıllarda bulunun vitaminlerin tamamı ette, yumurtada, zeytinyağında da var. Hatta bir avuç içi fındık, fıstık, badem, ceviz gibi kuru yemiş karışımında bir tabak makarnadan daha fazla vitamin, mineral ve lif vardır. Früktoz içerdiğinden ötürü, bilinçli olarak meyve de tüketmiyorum. Kendi kan tabloma her 3 ayda bir düzenli olarak bakarım. Hiçbir vitamin eksikliğim yok, kansızlığım yok, yüksek şekerim yok. Kan kolesterolüm de beni gayet memnun ediyor. Hormonlarım, proteinlerim normal sınırlarda. Tansiyonum da yok. Çok şükür Rabbime, daha ne isteyebilirim ki?
“Hocam; sabahları bir dilim ekmek yesem gerçekten her şey berbat olur mu?” diye soran çok. Alkolizmden muzdarip bir insana “Günde bir duble içebilirsin.” demek saçma değil mi sizce de? Anadolu sofra geleneğinde; sabah kahvaltısı ekmeğin en yoğun tüketildiği ve hastalarıma bıraktırmakta en zorlandığım öğündür. Ketojenik diyetin işte bu konuda size çok yardımı olacaktır. Çünkü bu diyette; kahvaltıda alınan yağ oranı oldukça yüksektir. Yağ sizi çok hızlı doyurur ve uzun süre de tok kalırsınız. Zamanla en yakın dostlarınızı bile şaşırtıp; kahvaltıda tereyağını, kaymağı ve zeytinyağını ekmeksiz de tüketebilme alışkanlığını kazanıp, ekmek bağımlılığından tamamen kurtulacaksınız.
Glisemik İndeks, Sofra Şekeri ‘’Sükroz’’ ve Meyve Şekeri ‘’Fruktoz’’ İlişkisi
TUİK verilerine göre; ortalama kişi başı yıllık 30 kg. sofra şekeri tüketmekteyiz. Bu sadece sofra şekeri tüketimimiz. Meyve şekeri tüketimi konusunda net bir veri yoktur. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre 1900’lü yılların başında Amerikalılar günde ortalama 14 gr. früktoz tüketirken, bugün 73 gr./gün civarında tüketimleri mevcuttur. Şekil-12’de Dünya Sağlık Teşkilatı verilerine göre; yaklaşık 100 yıl önce kişi başı ortalama; 4-5 kg. olan yıllık şeker tüketimi, 2000’li yıllara gelindiğinde kişi başı ortalama; 55 kg.’a kadar çıkmaktadır.
İnsülin; 1921’de ilk kez elde edildikten sonra, 1923’de satışa sunulmuştur. O tarihten bu yana insülin- glikoz ilişkisi doğru temellere oturtulmuştur. Ancak, çeşitli gıdaların kan şekeri ve insülin salgılanması üzerine olan etkileri ise bir türlü doğru bir standarta oturtulamamıştı. 1970’de Dr. Jenkins, Oxford Üniversitesinde önemli bir çalışma başlattı. Çalışmaya göre; sık kullanılan 62 adet gıda, sağlıklı insanlara verilip 2 saat
40
içerisindeki kan şekeri ve insülin değerleri bakılacaktı. Deneklere verilen 50 gr. saf glikozun, kan şekeri ve insülin salgılatma kapasitesine 100 puan verildi. Diğer gıdaların kan şekerine olan etkisi bununla kıyaslanacaktı. İşte bu çalışma sonucunda; ‘’glisemik İndeks’’ kavramı doğdu. Ben, glisemik indeksi hastalarıma şöyle anlatıyorum; “Karbonhidratlı bir besinin, yenildikten belirli bir süre sonra, kan şekerinin yükseltilebilirliğine glisemik indeks denir.” Bu yetenek 100 üzerinden puanlandırılır. Besinlerin glisemik indeks değeri, o yiyeceğin tüketilmesinden sonra kan şekerini yavaş mı, yoksa hızlı mı yükselttiğini de ifade eder. 50 gr. glikozun kan şekerini yükseltme kapasitesine 100 puan verildiğini söylemiştik. Beyaz ekmeğin kan şekerini yükseltme endeksi (glisemik indeksi) 69, pirincin 72, mısırın 80, elmanın 39, dondurmanın ise 36’dır. Bu sınıflandırma başlangıçta pek ilgi uyandırmadı ise de; daha sonra geniş tıp çevreleri tarafından rağbet gördü. Bugün birçok diyet kitabında, besinlerin “glisemik indeks” değerleri yer almaktadır.
Şekil-12: WHO verilerine göre dünya şeker tüketimi.
Size glisemik indeks tablosunu uzun uzun anlatmayacağım. Çünkü; bu tabloda çok fazla problem görüyorum ki birazdan bunları size anlatacağım. Örneğin; ketojenik diyet yaparken gıdaların glisemik indeksini bilmenize gerek yoktur. Bu diyet, daha pratik ve daha nettir. Örneğin; aldığımız bir ürünün arkasını okuduğunuzda karbonhidrat miktarı 100 gr.’da diyelim ki 30 gr. olsun. Bu şu demektir; o ürünün içindeki glikoz+ früktoz +maltoz + laktoz varsa nişastanın toplamı 30 gr. demektir. Ketojenik diyette bir gıdanın 100 gr.’ında ne kadar karbonhidrat olduğunu bilmeniz yeterlidir. Çünkü hedefimiz; günde 20 gr.’dan az karbonhidrat tüketmektir.
Asıl Gizli Şeker; “Früktoz’dur”
Früktoz; tüm toplumlar için ciddi bir beslenme sorunudur ve maalesef bu konunun önemi hekimler de dahil olmak üzere yeterince anlaşılmış değildir. Bildiğiniz gibi früktoz meyve şekeridir ve bu yüzden de masum olarak algılanmaktadır. Früktoz metabolizması kısaca aşağıdaki gibidir. Şekil-13’bakınız.
1. Gıdalarla gelen früktoz, bağırsaklarda hızla emilir ve doğruca karaciğere gönderilir.
2. Çünkü; karaciğerden başka hiçbir yerde kullanılamaz. Sadece karaciğerin bu konuda yeterli enzimleri vardır.
3. Bu tekelci yapısı yüzünden karaciğere her gün ve yoğun miktarda früktoz gelirse bu durum karaciğerde ciddi sorunlara yol açar.
4. Früktoz karaciğere girince doğrudan kullanılamaz. Önce fosfat ile aktiflenmesi gerekir. Fosfor kaynağı hücre içi enerji topu olan ATP’den gelir (ATP “adenozin tri Fosfat (P)”; Hücre içinde bulunan, çok işlevli bir nükleotitdir. En önemli işlevi; hücre içi biyokimyasal reaksiyonlar için gerekli olan kimyasal enerjiyi taşımaktır). Hücre içinde ne kadar ATP varsa bünyesindeki fosfat atomunu früktoza verir ve bu sayede früktoz artık işlenebilir hale gelir.
5. ATP’ler fosfatını kaybedince ADP’ye (adenozin di fosfat) dönüşür. Hücre içi ADP konsantrasyonu tehlikeli seviyelere çıkar. Karaciğer tehlikeyi önlemek için ADP’leri işler ve bu kimyasal reaksiyon sonrasında ortaya bolca ürik asit çıkar. Ürik asit de iyi bir molekül değildir. Eklemlerde birikip artrit yapar. Ürik asit en çok ayak baş parmağı ekleminde toplanır ve oldukça ağrılı bir hastalığa neden olur. Bu hastalığı da “Gut hastalığı” denir.
6. Ürik asit bununla da yetinmez; damarlarımızı genişletip tansiyonumuzu düşürerek doğal tansiyon ilacı gibi davranan ‘’nitrik oksit’’ seviyesini azaltır ve tansiyon hafifçe çıkmaya başlar. Buna “früktozun tetiklediği hipertansiyon” diyoruz.
41
7. Gelen früktozu sadece karaciğer tükettiğinden, elindeki avucundaki tüm ATP’lerini kaybeder. Bu da karaciğer hücrelerinde enerji krizine yol açar. Karaciğer hücresi çok yeteneklidir ve amino asit, yağ gibi şeker olmayan maddelerden derhal şeker yapar (glikoneogenezis). Ürettiği şekerin bir kısmını yeniden ATP yapımında kullanır. Fazlasını da kana salar. Yediğimiz gıdalarda, früktozla beraber çoğu zaman glikoz da aldığımız için hali hazırda zaten yüksek olan kan şekerimiz karaciğerin bu panik atağı sırasında biraz daha da yükselir. Arkasından da insülin salgılanmasını biraz daha arttırır.
8. Früktozun herhangi bir depo şekli yoktur. Karaciğer bu kadar fazla früktozu depolayamadığı için -çok da yetenekli olduğundan- bari yağa çevireyim deyip “depo trigliserid” üretir. Bunun büyük bir kısmını da kana salar. Kan trigliseridiniz artar. Salınan trigliserit de gidip, göbek yağlarınıza yapışır. Karaciğer; kana salmadığı trigliseridi de kendine saklar ve işte karaciğer yağlanması böyle olur.
Özetle; früktoz yaşamsal bir karbonhidrat değildir. Olmasa da olur. Karaciğerimizin adeta baş belasıdır; kan şekerini ve insülini yükseltir, tansiyonumuzu yükseltir, ürik asidi yükseltir ve böylece ağrılı Gut krizlerine yol açar. Aşırı früktoz tüketimi alkolik olmayan karaciğer yağlanmasının en sık sebebidir.
Durun! Bir yere gitmeyin lütfen. Früktozla ilgili anlatacaklarım bundan ibaret değil, daha bitmedi. Buraya kadar früktozun bedenimizde neler yaptığını konuştuk sadece. (Früktoz meselesi ketojenik diyetle ilgilenin ya da ilgilenmeyin tüm ailelerin meselesidir, iyi okuyup akılda tutmanızda fayda vardır.) Şimdi de früktoz kaynaklarına bir göz atalım.
Diyetle alınan Früktoz
Karaciğer hücresi
Früktoz
ATP (Bu kimyasal reaksiyon için hücre içi ATP kaynakları tükenir)
ADP
Karaciğer AMP yağlanması
nı artırır!
Früktozun deposu yoktur. Hemen Trigliseride dönüştürülür.
Früktoz-1-P (kullanıma hazır)
-Ürik asit seviyesi artar
Gut yapar!
-Nitrik oksit seviyesi azalır. Hipertansiyon yapar!
Kan Trigliserid değeri artar. İnsülin trigliseritleri depolara gönderir
Şekil-13: Früktoz metabolizmasının bir kısmı
Früktoz, meyve şekeri olarak bilindiğinden hep ihmal edildi hafife alındı. Ancak günümüzde früktozu daha çok meyveden değil ‘’HFCS 55’’ den alıyoruz. HFCS ‘’high fructose corn syrup’’ bizim halk arasında
-Hücre içi ATP hızla tükenirse karaciğer panik halde enerji kıtlığı sıkıntısını başka maddelerden şeker yaparak gidermeye çalışır.
(Glikoneogenezis)
-Bu sayede kan şekeri daha da artar, insülin salgılanmasına neden olur!
42
‘’glikoz şurubu’’ veya ‘’nişasta bazlı mısır şurubu’’ olarak bildiğimiz sıvıdır. 1978’den beri de piyasadadır. Amerika’da satışı sınırlandırılmıştır. Mısırdan elde edilir hem de GDO’lu mısırdan. Mısır taneleri büyük bir tankta ezilir; üzerine bazı enzimler ve mayalar dökülür ve bu karışımın içerisindeki bakteriler mısırın nişastasını früktoza çevirir. Bu früktoz çözeltiden ayrıştırılır ve %55 birim früktoza, %45 birim glikoz ilave edilerek “HFCS-55” yaratılmış olur (Bu sihirli karışım oranı sayesinde damağımız HFCS-55’i, sofra şekerinden ayırt edemez). Bu haliyle artık piyasaya sürülmeye hazırdır. Sıvı ve homojen olduğu için raf ömrü uzun, ister sanayide ve istenirse de küçük işletmelerde kullanıma son derece uygundur. HFCS-55’in kullanım alanları çok geniştir; bisküvide, gofretde, çikolatada, pastanelerde, hazır meyve sularında, kolada vb. aklınıza gelen tüm şekerli yiyecek ve içeceklerde kullanımı mümkündür. Sahte bal yapımı için bile çok elverişlidir. İş yerindeki yemeklerle, çocuklarımıza okulda verilen yemeklerdeki tatlıların önemli bir kısmı bu üründen yapılır. Sofra şekerinden daha ucuzdur çünkü.
Türkiye için HFCS üretmek şeker pancarına göre ton başına 300 dolar daha ucuza geliyor. Üstelik çiftçinin mısır dikmesine de gerek yoktur. GDO’lu mısırları ithal etsen yetiyor. Örneğin; 2010’da 500 bin ton ithal etmişiz. Pancarla uğraşmaya ne gerek var (zavallı çiftçi ne yapsın? Bir zamanlar pancar üretiminde dünya dördüncüsüydük). Avrupa Birliği genelinde 18 milyon ton HFCS üretimi vardır. Ancak AB kendi kullanımı konusunda kota koymuştur. Bu kotaya göre Avrupa birliğinde yılda en fazla 330.000 ton (üç yüz otuz bin ton) kullanımı söz konusudur (%2). Diğer bir deyişle 17.7 milyon tonunu (on yedi milyon yedi yüz bin tonunu) diğer ülkelere satıyorlar (kendileri dışındaki dünyayı zehirliyorlar yani). HFCS’nin; İngiltere, Fransa ve Hollanda da tüketimi kesinlikle yasaklanmıştır (ama üretmeye devam ediyorlar). Dünyanın en büyük HFCS üreticisi ABD bile üretim kotasını %10’dan %2’ye kadar düşürmüştür. Peki, bu sırada biz ne yaptık dersiniz? Kullanım oranımızı %10’dan %15’e yükselttik ve ardından her ne olduysa Haziran 2015’te de aniden %30’a yükselttik. Ama burası Türkiye! Kota mı, halkın sağlığı mı? O da neymiş efendim? Boşver, sen onu., bir kalem geç. Üstelik bir de merdiven altı üretim diye de bir şey var. Basından izlediğim kadarıyla mevcut kotanın daha da yükseltilmesi konusunda uğraşlar olduğunu da duyuyorum.Allah bu ülkeye, bu halka, özellikle gençlerimize ve çocuklarımıza yardım etsin, daha ne diyeyim.
Bu kadar moral bozduktan sonra bir de kısaca sofra şekeri olan ‘’sükroz’’ dan bahsetmek istiyorum size. Gıdalardaki sükroz bağırsaklarımıza ulaşınca aşağıdaki Şekil-14’de gösterildiği gibi bir reaksiyona giriyor.
Şekil-14. Sofra şekerinin sindirimi.
Yukarıdaki şekilden de anlaşılacağı üzere sofra şekeri (küp şeker veya toz şeker) sindiriminden 1 adet glikoz bir adet früktoz oluşmakta. Yani früktozdan yine kurtuluş yok. Size bir şey söyleyeyim mi früktoz bizi öldürene kadar bu böyle devam eder. Kurtuluş mu? Ketojenik diyet tabi. Tüm karbonhidratları top yekün reddetmek, sofralamızdan ihraç etmek. Hem bu kadar biyokimya öğrenmenize de hiç gerek kalmaz.
Öğrenciliğimde tıp fakültesinde okurken hiç duymadığım hastalıklar türedi son yıllarda. Bunlardan bazıları; çocukluk çağı karaciğer yağlanması ve yine çocukluk çağı Tip 2 diyabettir. İlk duyduğumda şok olmuştum. Karaciğer yağlanmasının bu kadar erken yaşta ne işi vardı. Tip 2 diyabet bize erişkinlerde görülen diyabet diye okutuldu. Tip 1 diyabet; çocukluk çağında ansızın gelişen ve bugün bile gizemini koruyan bir nedenle, pankreasın insülin yapan beta hücrelerinin fonksiyonunu yerine getirmemesi ile karakterize bir durumdur. Hapla falan kurtaramazsınız, hastaya insülin vermek zorundasınız. Çocuğunuza sabah akşam karnından iğne yapmak zorundasınız ve bu bir ömür boyu sürer. Erişkin çağında görülen diyabetin nedenini (yıllarca yoğun karbonhidrat tüketmek) yukarıdaki bölümlerde etraflıca anlatmıştım. Bu şeker hastalığına da (erişkin tipi diyabet) Tip 2 diyabet deniyor. Çocuklarda da erişkin tipi diyabet görülmeye başlandı. Niye mi?
Sükroz 1 Glikoz + 1 Früktoz
43
Sabahtan akşama kadar şeker yiyorlar da ondan. Ekmek, simit, dondurma, çikolata, pizza, makarna, bal, reçel, tost, hamburger, patates, cips, patlamış mısır, bardakta mısır, her forma girmiş on bin çeşit bisküvi o kadar bol ki. İmparator Sezar’ın sofrasında bile olmayan çeşitler. “Aman kızım çilek ye, muz ye, elma ye, vs…” diye diye, çocuk vitamin alsın diye, biz de ekstradan ilave früktoz veririz. Meyve suyu, bilmem ne tea, kola, karışık meyve suyu, alış veriş merkezinde meyveye batırılmış çikolata, pamuk şekeri ve daha neler neler. Çocuk da olsa küçücük karaciğerinde şekil-13 de anlattığım mekanizmalar aynen çalışır. Çocuğun karaciğeri yağlanır; metabolik sendrom kaçınılmaz olur; yavrucağın hormonları alt üst olur; sabah yataktan yorgun-bitkin kalkar; kolay yorulur; konsantre olamaz. Çünkü; karbonhidrat sindirimi minicik bedenini yorar. Büyük şehirlerin yol yorgunu servis çocuklarıdır zaten hepsi. Yoğun karbonhidrat yükü altında, sınav stresini daha da yoğun yaşarlar. TV ve bilgisayar ayrıca yorar. Göbeğinde sizinkine benzer; tuhaf, sıkınca altta yağ olduğu çok belli, yakışıksız, bir tuhaf görüntü olur. Siz de kendinizi rahatlatmak için “aman efendim, zamane çocuklarının hepsi böyle iri yapılı işte” dersiniz. Çocuğunuz 8 yaşındadır ama siz ona kıyafet alırken 10-11 yaş bedenini ancak giydirebilirsiniz. Ancak bu belirtiler maalesef şu anlama gelir; çocuğunuzda da aşırı karbonhidrat tüketimi sonucu -eskiden erişkin çağına has olan- “Metabolik Sendrom” gelişmiş demektir. Bazı çocuklarda daha kilo almaya başlamadan çok daha önce hipertansiyon başlar. Bana başvuran bu tür çocuklarda beslenme bozukluğunun en ağır şekillerini birkaç basit soruyla ortaya çıkartabiliyorum. Bazı çocuklar yıllardır tansiyon düşürücü kullandıkları halde aileye ve çocuğa basit bir beslenme eğitimi vererek, ilaçları kontrollü bir şekilde ve tümüyle, tedaviden kaldırabiliyoruz. Bu durumu birçok çocuk hastada deneyimledim (ilaç kesme işini her zaman uzmanına bırakın, sakın siz kendi kendinize yapmayın. çünkü hipertansiyonun başka çeşitleri de vardır). Aynı şey çocukluk çağı Tip 2 diyabeti için de geçerlidir.
Früktoz ve Sükroz konularını yukarıda verdiğim bilgilerle biraz açıkladığımıza göre, artık yeniden “glisemik indeks” meselesine dönmek istiyorum. Aşağıdaki tablo-11’de; Dr. Jenkins’in 1970’de Oxford Üniversitesi’nde bulduğu sonuçların bir kısmını yukarıdaki bilgilerin ışığında tekrar inceleyelim isterim. Glikoz zaten glikozdur, yani kan şekerini en çok yükselten saf besindir. Beyaz ekmek, pirinç ve mısır amilopektin-A içeriyordu ve dolayısı ile bağırsakta yoğun olarak glikoz ortaya çıktığından ötürü kan şekeri hızla artıyordu. Bu tamam. Ancak dondurmada sizce de bir sorun yok mu? (Tabloya bakınız). Dondurma; oldukça yoğun şeker ihtiva eder, bunu hepimiz biliyoruz. Ancak dondurmanın glisemik indeksi neden 36? Bu pirincin yarısı değerdedir. Çünkü; dondurmaya da sofra şekeri olan sükroz katılıyor (bu gün artık çoğu yerde; HFCS-55). Sükroz 1 adet glikoz artı 1 adet früktozdan oluşuyor (%50-%50). Yukarıda da anlattım; früktoz insülinden bağımsız bir mekanizma ile sadece karaciğerde işlenebiliyor ve çoğu da yağa dönüştürülüyordu. Dondurma şekerinin kalan %50’si ise (yani glikoz kısmı) kana karışıp, miktarı az olduğu için kan şekerini biraz yükseltiyor. Biz de “Aman ne güzel! Dondurmanın glisemik indeksi düşükmüş.” diye yorumlayıp, dondurmaya karşı sempati duyuyoruz. Ancak; glisemik endeksi düşük diye ha bire dondurma yerseniz trigliseridiniz yükselir, yağlanıp durursunuz. Glisemik indeks tablosunda çoğunu yazmadığım daha onlarca früktoz içerikli gıda var. Glisemik indeks tablosunun bu zayıf noktası en basit trigliserid yüksekliğinden muzdarip hastalar için neredeyse felakete bile yol açabilir (örneğin; früktoz alırsanız trigliserid değerleriniz daha da artar). Çünkü; glisemik indeks tablosu, früktoz içeriği dikkate alınarak hazırlanmamıştır. Örneğin; tabloda elmanın glisemik indeksi 39 olarak görünüyor. İlk bakışta; pirinç yemektense, meyve yemek daha mantıklı gibi geliyor insana. Meyvelerin genel glisemik indeksleri düşüktür. Çünkü; karbonhidrat yönünden, ağırlıklı olarak früktoza sahiptirler. Früktoz da insülin salgılatmaz. Meyvelerde ılımlı miktarda; sakaroz, glikoz, maltoz gibi başka şekerler de olmasa glisemik indeksleri neredeyse sıfır olacak. Yukarıda bunu detaylı olarak anlatmıştık. Vücudumuza früktoz girerse kan şekeri ilk zamanlar hiçbir şekilde oynamaz. Ancak geç dönemde kan şekerini yükseltmektedir. Durum böyle olunca; Dr. Jenkins de, elmanın glisemik indeksini düşük olarak saptadı. Dr. Jenkins’in bu tanımlamalarından sonra -dünyada- früktoz neredeyse dost bir şeker olarak görüldü. Hatta früktozun insan sağlığına olan etkileri üzerinde uzunca bir süre doğru düzgün başka araştırma da yapılmadı. Biz doktorlar ise 1980’lerden bugüne dek hastalarımıza; “yağ yeme, et yeme, tam buğday ekmeği ve bol meyve ye” deyip durduk. Gerçi doktorların önemli bir kısmı bugün bile hala böyle düşünüyor, hastalarına ve çevrelerine aynı söylemi tekrarlayıp duruyor.
44
Karbonhidrat Kaynağı (50 gr)
Glikoz
Beyaz ekmek Pirinç
Mısır
Elma Dondurma
Glisemik Endeksi
100
70
72
80
39
36
Früktozla ilgili bilinmesi gereken önemli bir konu daha var. Ancak ondan önce şu “Hemoglobin A1-C” konusunu da birlikte inceleyelim isterseniz. Şekerin üzerine bir miktar su dökerseniz şeker hemen eriyiverir. Bu sıvı elinize bulaşırsa da eliniz yapış yapış olur değil mi? İşte yıllarca aşırı karbonhidrat tüketen insanların, özellikle de şeker hastalarının kanındaki şeker, elimize yapıştığı gibi proteinlerimize de yapışır. Biz buna ‘glikasyon’ diyoruz. Bu sözcüğü Türkçe’ye “şekerlenme” olarak tercüme edebiliriz. Glikasyon vücudumuzdaki doku proteinlerinin birçoğunda olmaktadır. Alyuvar hücresi (eritrosit), akciğerden aldığı oksijeni dokulara taşımak için hemoglobin isimli dev bir protein molekülüne ihtiyaç duyar. İşte bu hemoglobin, kan şekeri ile en çok ilişkili olan proteindir. Uzun süre şekeriniz yüksek kalırsa alyuvar içi hemoglobin de aşırı glikolize olur yani şekerlenir. İşte bu glikolize hemoglobini ölçerseniz (biyokimyacılar HbA1C diye kısaltırlar); son 3 aydaki ortalama şeker durumunuzu öğrenirsiniz (neden mi son 3 ay? Çünkü; alyuvarlar ortalama 120 gün yaşarlar da ondan). Peki, glikasyon sadece hemoglobine mi has bir durum? Hayır, aklınıza gelebilecek tüm proteinler glikolize olabilir. Örneğin; gözdeki lensin içindeki proteinlere de şeker birikir ve katarakt oluşur, siz de bu yüzden katarakt ameliyatı olursunuz. Böbrek hücresi (glomerul) idrarı süzmek için bir filtre oluşturur. İşte, bu sayede idrar oluşur. Bu filtre ağırlıklı olarak protein yapılıdır ve şeker hastalarında sıklıkla olduğu gibi glikolize olmaktadır. Sonuç mu? Üreniz zamanla yükselir ve diyaliz makinesine bağlanırsınız. Glikoz, damar duvarındaki proteinlere de yapışır. Orada kronik enflamasyona (iltihaba) neden olur ve ateroskleroz dediğimiz uzun süreli damar tıkama sürecini başlatır. Anjio yaparken şeker hastalarının damarları içimizi ürpertir. Şeker hastalarına stent takmak problemdir; Baypas ameliyatı da ayrıca problemdir. Şeker, bağdokusunun çok güçlü bir proteini olan kollajene yapışır. “Kollajen”; kemik, eklem, bağ, deri vb. gibi organlara; esneklik, sağlamlık verir. Çocukluk çağında başlayan Tip 1 diyabet hastalarının ciltlerinin, 30’lu yaşlarda, tıpkı 60-70 yaşındaki insanların cildi gibi esnekliğini kaybettiğini (cilt yaşlanması olayı) fark edersiniz. Bunun nedeni; cildin esnekliğini veren kollajenin aşırı şekerlenmesidir. Şekerlenme, eklemlerde de oluyor. Eklem kapsülü proteinleri de glikolize olurlar. Ortopedistler de ha bire diz protezi, kalça protezi çakarlar. Bir patolog meslektaşım, bağ dokusu kollajeninin şekerlenmesini şöyle tarif etti; Genç yaşta ölen bir insanın aortunu (şah damarını) söküp iki ucunu bağlar içine hava basarsanız bir balon gibi şişmeye başlar. En sonunda davul gibi olur (kollajeni sağlam çünkü). Havayı geri çıkartırsanız hemen eski formuna geri döner. Ancak yaşlı bir insanın aortuna bunu yaparsanız; hafifçe esner, hava vermeye devam ederseniz de patlar. Çünkü; dokular yaşlandığı için esnekliğini kaybeder. İşte bu, tipik bir yaşlanma işaretidir. Bu olay, sadece yaşlılara özgü bir şey değildir; şeker hastalarında, obezlerde, henüz şeker hastası olmamış metabolik sendromlularda da ileri yaşta olmamalarına rağmen aynı esneklik kaybını görürsünüz. Diğer bir anlatımla proteinlerin glikasyonu (şekerlenmesi) yaşlanmayı hızlandıran bir şeydir.
Hb-A1C glikasyon işaretidir. Gerçi, Hb-A1C konusunda da bazı tereddütlerim var. Çünkü; Hb-A1C normal sınırlarda da olsa, diğer dokularda glikasyon bulguları çoktan başlayabilir. O yüzden; Hb-A1C, glikasyonun çok net bir ölçü aracı değildir. Amerika Diyabet Derneği (ADA), 2015 şubatında yayınladığı son kılavuzunda, Hb-A1C’nin 5.7 – 6.4 arasındaki değerlerini prediabetik (diayabet öncesi), 6.5 ve üstü değerlerini ise diyabet olarak kabul ediyor. Bir test sonucunun normal değeri, sağlıklı insanların ortalama değerlerine göre hesaplanır. Bu son derece mantıklıdır ve tümüyle de katılıyorum. HbA1C, 1980’li yıllarda keşfedildi ve ilk
45
ölçümler de bu yıllarda yapıldı. Yukarıdaki dünya şeker tüketimi tablosunun eğrilerine bakarsanız şeker tüketimi önceki on yıllara göre aniden sıçrama yapıyor ve obezite de buna paralel olarak patlama yapıyor. Beslenme problemleri zaten 1980’den başlayarak daha da artmıştı. Peki, o dönemin “normal diyet” diye tanımladığı beslenme tarzı bizi hasta ediyor diye kitabın başından beri söyleyip durmuyor muyuz? Demek istediğim şu ki; şekerin ve unlu gıdaların çok az tüketildiği 100 yıl öncesinin, binlerce sağlıklı insanının kanları şoklanarak dondurulsaydı ve bir depoda stoklanmış olsaydı işte o zaman Hb-A1C’nin gerçek normal değerini bulabilirdik. Oysa 1980’lerde zaten yoğun şeker tüketmeye başlamıştık bile. İşte bu yüzden Hb-A1C’nin, 5.0 ile 5.7 arası değeri normal mi bilemiyoruz. Tarım öncesi eski çağ insanlarının karbonhidrat tüketiminin çok çok az olduğunu biliyoruz. O dönemin Hb-A1C oranı neydi acaba? Dünyadaki düşük karbonhidratlı beslenme akımının düşünce önderlerinin ortak kanısı; Hb-A1C’nın ideal seviyesinin, 5.0’ın altında olması gerektiği yönündedir.
Glikasyon, sadece glikoza has bir şey değildir. Früktoz da glikasyon yapan bir karbonhidrattır. Hatta bir çalışmada, Früktozun proteinlere saldırısının, glikoza göre 10 kat daha fazla olduğu saptanmıştır. Bu göstermektedir ki çağımızın asıl tehlikeli ve gizli düşmanı glikozdan daha çok früktozdur. Ama moralinizi bozmayın, iyi haberlerim de var. Karbonhidratların başrol oyuncusu glikoz ve früktozun yapmış olduğu glikasyon, geriye dönüşü mümkün (reversible) bir reaksiyondur. Yani koşulları düzeltirseniz şekerin yapıştığı yerde yıllarca kalması söz konusu değil. Örneğin polikliniğe başvuran bazı hastalarda başlangıçta Hb-A1C değeri 8 ile 9 arasındayken, sadece beslenmenin düzenlenmesi ile, ilaca da hiç gerek kalmadan 3 ile 6 ay arasında normale döndüğüne defalarca şahit oldum.
Yeri gelmişken, çok önemli glikasyon örneklerinden birisi olan LDL’nin (kötü kolesterol) glikasyonundan da bahsetmemiz gerekmektedir. LDL büyük bir partiküldür ve küre formundadır. Bu kürenin içerisinde hem protein (Apo-proteinler) ve hem de yağ (lipit) bulundurur. Yoğun şeker tüketir ve uzun süre de böyle yaşarsanız, LDL partiküllerinin hem protein ve hem de lipit kısımlarına glikoz ve früktoz yapışır. LDL’nin bu haline; “okside LDL” denir ki; en tehlikeli ve damar sertliği yapıcı etkisi (aterojenitesi) en kuvvetli olan LDL tipidir. Esasında LDL öyle tek tip bir molekül de değildir, farklı büyüklükteki toplardan oluşur. LDL1, LDL2, LDL3 ve LDL4 olmak üzere 4 alt tipi tanımlanmıştır. LDL 1 en az zararlı olan tipi iken, LDL4 en çok zararlı olan tipidir.
Trigliserit 100’ün altı + HDL 50’nin üstü
LD
En ideal kan kolesterol değeri En tehlikeli (aterojenik) durumdur
Trigliserit Yüksekliği
+
HDL düşüklüğü
Şekil-15: LDL partikül çeşitleri. Daha büyükten daha küçüğe doğru sıralanışını izlemektesiniz.
Düşük karbonhidratlı beslenmenin; kan trigliseridini düşürdüğü, HDL’yi yükselttiği, LDL’nin alt gruplarından LDL 1 seviyesini orantısal olarak yükselttiği ve tehlikeli olan LDL4 seviyesini ise yok denilecek
46
kadar aza düşürdüğü yapılan klinik çalışmalarda gözlemlenmiştir. LDL 4 yapı itibarıyla, glikolize (şekerlenmiş) LDL’dir. Bazıları buna okside LDL de demektedir. Bu küçük partiküller, hemen her dokuya kolayca geçebilmektedir. Daha da önemlisi; damar sertliğinin de baş tetikçisidir. Küçük olması gereken LDL seviyesi yıllarca böyle yüksek kalırsa, vay halinize! LDL, sadece damar sertliği yapmaz; dokularda kronik enfilamasyona (iltihab) da yol açtığından ötürü, kanseri de tetikler.
Poliklinikte, hastaların kan kolesterolünü değerlendirirken bizim kolesterol profili dediğimiz; Total kolesterol, Trigliserit, HDL ve LDL değerl erine de bakarız. Bu değerlerden, T.kolesterol, HDL ve trigliserit ölçülen değerlerdir. LDL, sıradan laboratuarlarda doğrudan ölçülemez. Bir formülü vardır. Bu formül; LDL=T.kolesetrol – HDL-TG/52dir. Hepimizin LDL değeri bu formülle hesap edilmektedir. Yani LDL, ölçülen değil, yukarıda yazdığımız formülle hesap edilen değerdir. Bu formül hangi şartlarda güvenilir sonuç verir onu da anlatayım. Trigliserit eğer 100’ün altındaysa ve HDL 40’ın üstündeyse bu formül en güvenilir sonucu verir. HDL’nin düşük ve trigliserid değeriniz 100’ün üzerindeyse formülün güvenilirliği azalır. Bioistatikçiler buna, “formülün spesifisitesi azalıyor” demektedirler. Bir başka sorun da; eğer küçük küreli (kötü) LDL’niz çok, büyük küreli LDL’niz az ise kan LDL (poliklinikte hesapladığımız) seviyeniz düşük çıkar. Doktorunuz da sizi tebrik eder. Sevinirsiniz. Ama bunun gerçekle alakası yoktur, doktorunuz da siz de birlikte yanılıyorsunuzdur. Durumu birazcık daha karmaşıklaştırayım; önerdiğimiz gibi düşük karbonhidratlı beslenme düzenine geçerseniz –ki iyi olur- zamanla kanınızdaki kötü küçük LDL partikülleri kaybolacak, yerini büyük partiküllü (iyi) LDL alacaktır. Bu durumda kanınızda hesap edilen LDL’de bir artış olur. Doktorunuz da siz de endişelenebilirsiniz ki inanın buna gerek yoktur, aslında işler iyiye gidiyor demektir. “İyi o zaman doğrudan ölçtürelim, ne diye formülle-mormülle uğraşıyoruz?” dediğinizi duyar gibiyim. Maalesef, 2015 itibariyle Türkiye’de herhangi bir laboratuarda LDL 1,2,3,4 ölçülememektedir. Kanınızı alıp yurtdışına göndermeniz gerekiyor. Poliklinikte hesaplanan LDL seviyesi bu kadar belirsizken, dünyanın en saygın kardiyoloji otoriteleri “LDL değeri şöyle olursa hemen statin’e (kolesterol düşürücü ilaç) başla” diye biz doktorlara sürekli akıl yağdırmakta. Ama bu arada LDL küçük küreleri soran yok. Bu tavsiyeler, 28 milyar dolarlık kolesterol düşürücü ilaç sektörüne hizmetten başka bir şey değildir. 21 yıllık doktorum, kolesterol düşürücü ilaçların faydalı olduğuna dair henüz güvenilir verilere ulaşıldığına da inanmıyorum.
Gördünüz mü; karbonhidratları anlatalım derken, kendimizi LDL partiküllerinin arasında bulduk. Oksitlenmiş (şekerlenmiş) küçük küreli LDL partiküllerinin, sadece kalp hastalığı değil, kronik enfilamasyon üzerinden kanserle bile ilişkisi vardır. Bu arada acaba bir şey dikkatinizi çekti mi bilmem; yağlı yerseniz LDL şöyle olur, böyle olur dedik mi? Diyetsel yağları hazırlarken önceden de anlattığımız gibi raf ömrü, güneş- hava teması ve yüksek ısıdan kaçınırsanız, bu yağlar küçük küreli LDL yapmaz. Ancak yediğiniz yağlar bozuksa iş başka tabii ki! Baş sorumlu da karbonhidratlardır. Biyolojik yaşamda hemen her şey birbirine bağlıdır. Biz anlasak da, anlamasak da, biyolojik formüller doğanın dengesine uygun olarak, kendi bildiği gibi devam eder. Taşları yerine biz oturtamayız. Doğanın oturttuğu taşların yerine bakarak bir ipucu yakalamaya çalışırız. Tıp bilimi, son 100 yılda önemli miktarda yol aldı ancak bildiklerimiz bilmediklerimizin yanında henüz çok azdır. İlaç firmalarının ise bilimin karşısında aceleci davrandığına inanıyorum. Gelen sonuçları hemen tedaviye (ilaca, alete vs.) çevirip piyasaya sürme konusunda para meselesi yüzünden çok sabırsızdırlar. Basından takip ederiz; filanca ilaç toplatılmış, yasaklanmış, falan filan. Bunun sebebi; sabırsız, para hırslı ilaç endüstrisidir. Endüstrinin bu para hırsı ise bilimi doğru anlamamızı zorlaştırıyor.
Konuyu kapatmadan şunu da söyleyeyim; “Hocam, meyve de mi yemeyeceğiz?” diyenleri işitir gibiyim. Kanaatimce meyveler, hayatımızı sürdürmemiz için yaşamsal önemde gıdalar değiller. Bunu şundan ötürü söylüyorum; biliyorsunuz Eskimolar çok ilginç toplumlardır ve Kuzey Kutbunun çok zor şartlarında 12.000 yıldır da yaşamlarını sürdürmektedirler. Bugün, sayıları azalmış olmakla beraber halen 70.000 civarında Eskimo; Grönland’ın Doğu sahillerinde, Alaska’da, Antartika’da ve Kanada’da yaşamlarını sürdürmektedir. Konumuzla ilgili olan tarafıysa şudur; onbinlerce Eskimo, en az 12.000 yıldır; elma, armut, muz, kivi, üzüm, karpuz vb. meyvelerle beslenmediler ve zaten Kuzey kutbuna has bir meyve de yoktur. Buna rağmen Eskimolar, dünya üzerinde en az hastalanan etnik gruplardandır. Bunun genlerle de ilgisi yoktur zira şehirlere yerleşen Eskimolar, diğer insanlar gibi hastalanmaktadırlar. Bir düşünsenize; Kutbun ortasında
47
buğdayı, küp şekeri, karışık meyve suyunu, vs. nereden bulacaklar? Sağlıklarını da işte buna borçlular. Balık, fok, kutup martıları ve onların yumurtaları, ren geyiği ve hatta kutup ayısını dahi yiyerek besleniyorlar. Bunların hepsi -yaşadıkları ortamdan ötürü- yağı bol hayvanlardır. Eskimoların sağlıklı olmasının sırrı elma, armut yemelerinden gelmiyor. Üstelik Eskimolarda; C vitamini, D vitamini, B vitamini eksikliği de bildirilmemiştir. Hayvanlarda C vitamini var mı? Tabii ki de var, ancak o kadar az düzeyde ki. Lökositler (savunmadan sorumlu komandolarımız) üzerinde yapılmış bir çalışmanın bize söylediğine göre; lökositin C vitaminini içine alabilmesi, ortamdaki şeker konsantrasyonuna bağlıdır. Çalışmaya göre; kan şekeri arttıkça C vitamini emilimi azalmaktadır. Kan şekeri düştükçe de emilim giderek artmaktadır. Bu da bize, hücreye giriş sırasında glikozun, C vitamini ile yarıştığını göstermektedir. Yani buradan, ortamda çok çok az C vitamini dahi olsa da, düşük kan şekeri koşulları ile sürekli yaşayan Eskimoların, C-vitamini eksikliklerinin olmaması sonucunu çıkarabiliriz. Üstelik Eskimolarda kansızlık yaygın bir hastalık değildir. Apandisit rahatsızlığı neredeyse bildirilmemiştir. Oralarda “medeniyet” dediğimiz kavram olmadığından, medeniyet hastalıklarından da haberdar değillerdir. Antioksidanları da yedikleri hayvanların etlerinden bolca alırlar.
“Hocam, boş ver şimdi Eskimoları biz meyve yiyecek miyiz, yoksa yemeyecek miyiz?” der iseniz, size yanıtım şu olacaktır; “Çok istiyorsanız günaşırı (iki günde bir) bir elma, bir armut vb. tüketebilirsiniz. Ama kesinlikle bir tabak falan değil.”. Günümüzde, her meyvenin genleri ile oynaya oynaya baklava tadında meyveler yetiştirmeye başladırlar. Benim limon satan bir hastam var. Kontrollere gelirken -sağolsun- çam sakızı, çoban armağanı bir şeyler getirir, eli boş gelmek istemez. Jest olsun diye de her seferinde tatlı limon getiriyor. Kalbini kırmadan ekşisinin daha makbul olduğunu söylediğimde de; tatlı limonun çok tuttuğunu ve herkesin de bunu sorduğunu söyledi. Hastalarıma meyve konusunda genel olarak önerdiğim şu; meyveye fazla düşkün olmayın, haftada iki-üç kez bir adedi geçmemek üzere meyve tüketebilirsiniz. Çok tatlı meyveleri ise unutmaya çalışın. Örneğin; sebzelerde früktoz yok denecek kadar azdır. Vitamin, lif, antioksidan, mineral ihtiyaçlarınızı hiç endişe etmeden sebzelerden fazlasıyla alabilirsiniz.
Meyvelerden zeytin ve avokadonun yeri ayrıdır. Bu meyveler yağlıdır, içlerinde bolca antioksidan, vitamin ve mineral vardır. Früktoz bulunmaz. Karbonhidrat içerikleri çok düşüktür. Kan şekerini yükseltmezler. Lifli gıdalar olduklarından bizleri tok tutarlar. Bağırsak hareketlerimize de faydalıdırlar. Bu yüzden, günde 5 ile 15 adet arası zeytin tüketmemiz çok önemlidir. Tabii ki bu yediğiniz zeytinin kostikle şoklanmış zeytin olmamasına da dikkat edin. En iyisi, kendi zeytininizi kendiniz yapmanın yolunu öğrenin. Her yıl; hem yeşil ve hem de siyah zeytinimi ben kendim yaparım. YouTube da bu konuyla ilgili olarak yüklenmiş bir çok video size yol gösterebilir. Öğlen menülerinizde salatalara yarım avokado çok yakışır. Sizi gün boyunca tok tutar.
Sofralarımızda çok severek tükettiğimiz; bal, pekmez ve hatta nar ekşisinin dahi früktoz içeriği boldur. Bal yararlı mı? Bu konuda elimizde yeterince açıklayıcı veri yoktur. Ancak, Früktoz içeriği yoğun olduktan sonra, içinde antioksidan olsa ne yazar, polen olsa ne yazar (Eskimolar hayatları boyunca, değil bal, arı bile görmemişlerdir). Bal ve pekmez yaşamsal önemi olan gıdalar değildir. Trigliseridi yüksek, HDL’si düşük şeker hastalarına, tansiyon hastalarına kesinlikle önermem. Bu hastalıkları olmayan insanlara ise; bala, pekmeze düşkün olmayın derim. “Hocam, ben köyden doğal bal getirtiyorum.” diyen hastalarım oluyor. Bir şey doğal yetişiyor diye size zarar vermeyeceğini düşünmeyin lütfen. Örneğin; doğada yetişen yaban mantarlarını rahatça yiyebilir misiniz? Nihayetinde onlar da doğal yetişmiyor mu? Zehirli mantarlar karaciğerinizi 10 gün içinde tamamen yok eder. Çoğunun tedavisi de yoktur. Nar ekşisinin, meyve suyundan ne farkı var? Üstelik marketlerden aldıklarınızın içine, üretim sırasında ilave olarak HFCS-55 de katmaktalar. Pekmez de esasında bol früktoz içeren bir çeşit meyve suyudur. Marketlerde satılanların içine de HFSC katılmış olma olasılığı vardır. Hastalarım derler ki; “Bahçemde kendi yetiştirdiğim, hiç ilaç sıkmadığım, organik portakal ağacımın portakallarının suyunu da mı içmeyeceğiz yani?” Ben de;” İçin tabii” derim, “için ama, abartmayın!”.
Karbonhidratlar konusu o kadar geniş, o kadar detaylıdır ki başlı başına ayrı bir kitap konusu bile olabilir. Ancak, Ketojenik Diyete başlamanız için, bu konuyla ilgili yeterli bilgiyi verdiğime de inanıyorum. Bir
48
sonraki bölümde bu kitabın esas konusu olan ketojenik diyetin ayrıntılarına gireceğiz. Ama ondan önce karbonhidratlar konusunda son kez ve hatırlatma amaçlı kısa bir özet yapsak iyi olur.
1- Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre; karbonhidrat tüketimi, son 100 yılda insanlık tarihinde görülmemiş oranda artmıştır.
2- Türkiye’de, kişi başı yaklaşık olarak yılda yarım tona yakın (~500 kg.) karbonhidrat tüketilmektedir.
3- Yıllık buğday tüketimi ise toplam karbonhidrat tüketiminin yarısını oluşturmaktadır.
4- Neredeyse tüm toplumlarda var olan buğday düşkünlüğü ise sadece damak zevki, zayıflık ya da iradesizlik bulgusu olarak açıklanamaz. Elimizde, buğdayın bağımlılık yapıcı etkileri olduğunu destekleyen veriler mevcuttur.
5- Tüm tahıllar = şeker + glütendir. Tahılın iyisi kötüsü yoktur.
6- Diğer başlıca karbonhidrat tüketim ürünleri; sofra şekeri ve früktozdur.
7- Aşırı karbonhidrat tüketimi metabolik sendromun ana sebebidir.
8- Aşırı karbonhidrat hiperinsülinizm demektir. Hiperinsülinizm ise tuz ve su tutarak hipertansiyona neden olur.
9- Hiperinsülinizme bağlı olarak gelişen hipertansiyonda ise tuzu kısıtlamak anlamsızdır. Karbonhidratı keserseniz tansiyonunuz da düzelir.
10- Aynı şekilde trigliserid yüksekliğinde ilaç kullanımı faydasızdır. Buğday, şeker ve früktoz tüketimini ciddi oranda kısıtlamanız durumunda olumlu sonuç alırsınız.
11- Aynı şekilde; yeni başlayan tip 2 diyabette hemen ilaca başlanması da gereksizdir. Buğday, şeker ve früktoz tüketimini kısıtlamanız durumunda olumlu sonuç alırsınız.
12- Asıl gizli şeker früktozdur. Früktozun gizli kaynağı da HFCS-55 içeren ürünlerdir.
13- Früktozun aşırı tüketimi; trigliseridi, şekeri, insülini ve tansiyonu yükseltir.
14- Früktozun aşırı tüketimi; ürik asiti yükseltir ve Gut hastalığına yol açar.
15- Göbeğinizdeki araba tekerleği boyutundaki yağı eritmeniz için sürekli -deli danalar gibi- koşmanız gereksizdir. Buğday, şeker ve früktoz tüketimini kısıtlamanız durumunda sonuç alırsınız.
16- Çoğu insan, çok fazla früktoz tükettiğini düşünmez ve bunu fark etmez. Gıdalarla almış olabileceğiniz olası früktoz kaynaklarını lütfen gözden geçirin.
17- Aşırı buğday ve şeker tüketmekten ötürü, bugün küçücük çocuklarımızda bile karaciğer yağlanması, erişkin tip 2 diyabet gibi ciddi rahatsızlıklar görülmektedir.
18- Çocukluk çağı hipertansiyonunun bazı formlarında karbonhidratların büyük rolü vardır.
19- Şeker sadece hemoglobine (HbA1C) yapışmaz. Onun dışında neredeyse tüm proteinlere yapışır ve organlarımızda erken yaşlanmaya neden olur.
20- Früktoz da her yere yapışır. Glikoza göre proteinlere yapışma hevesi 10 kat fazladır. Üstelik früktoz glikasyonu da ölçülemez, yani gizlidir.
21- Şeker, LDL ‘ye de yapışır ve okside küçük küre LDL oranını artırır.
49
22- Küçük küre LDL formu, en tehlikeli ateroskleroz nedenidir.
23- Hastanede ölçtürdüğünüz LDL değeri, ölçülebilen bir değer değil, formülle hesaplanan bir değerdir.
24- Bu formülün doğru sonuç vermesi için, Trigliseritin 100’ün altında HDL’nin 40’ın üstünde olması gereklidir.
25- Hastanede ölçtürdüğünüz LDL ile küçük küre LDL hakkında en ufak bir fikir edinemezsiniz.
26- Karbonhidratları aşırı tüketirseniz, küçük küre LDL oranını artırırsınız.
27- Karbonhidratları aşırı tüketirseniz, trigliseritiniz yükselir ve HDL değerleriniz de düşer. Bunun sonucu da şiddetli aterojeniktir.
28- Meyvelere fazla düşkün olmayın. Yemezseniz pek de bir şey kaybetmezsiniz. Ancak çok canınız çekerse gün aşırı bir adet meyve tüketmek yeterlidir.
29- Hiç meyve yemezseniz; vitamin, antioksidan veya lif eksikliği çekmezsiniz, korkmayın. Bu konuda sebzelere daha çok güvenebilirsiniz. Üstelik sebzelerde früktoz yok denecek kadar da azdır.
30- Bal, pekmez ve nar ekşisi yüksek oranda früktoz içerir. Fazla tüketmeyin.
50
Tarihçe
KETOJENİK DİYET ve ESASLARI
Ketojenik Diyetin geçmişi esasında insanlık tarihi kadar eskidir. Tarım öncesi dönemde avlayıcı- toplayıcı atalarımız, özellikle kış aylarında, aslında çok da farkında olmadan, tamamen ketojenik diyete uygun bir beslenme tarzıyla hayatta kalabilmekteydi. Bahar aylarıyla birlikte doğanın uyanmaya başlamasıyla, bir kısım meyvelerin ve bitkilerin köklerindeki nişastaya ulaşmış olsalar da bu şekilde beslenmeye yıl boyu devam etme olanakları çok azdı. Bulabildikleri yiyecek kaynaklarının devamlılığı yoktu. Stok yapma imkanları ise neredeyse hiç yoktu. Bu yıl bulduklarını, seneye bulamayabiliyorlardı. Takip ettikleri sürülerse zaten sürekli hareket halindeydi. Zaman zaman hepimiz ormanlarda yürüyüş yaparız. Bu yürüyüşler sırasında -eğer insan eliyle dikilmemişse- çok nadiren meyve ağacına denk geliriz. Yani demem o ki düzenli meyve kaynaklarına ulaşmaları da çok zordu. Zaten tarım öncesi dönemde, kışın hangi meyveyi bulabilirlerdi ki? Ya da örneğin yabani ceviz ağacına denk gelmişlerdir de meyvesi henüz olgunlaşmamıştır. Ama takip ettiğiniz sürüler sürekli hareket halindeyse, orada yerleşip kalmadığınız için cevizden nasıl yararlanabilirsiniz ki? Antropologlar, neolitik dönemde atalarımızın günlük beslenmesinde; yağ oranının %60, protein oranının %20 ila %30 ve karbonhidratların oranının da %10 civarında olduğu konusunda hem fikirler. O dönemde düşük karbonhidratlı beslenme diyet değil bir yaşam biçimiydi. Hayatta kalabilme sanatıydı. Sırf bunu bile düşünürsek ketojenik diyetin güvenilir ve doğal bir beslenme tarzı olduğu söyleyebiliriz. Bu beslenme tarzı, dünya beslenmesine yön veren saygın bilimsel çevrelere ters gelebilir ama doğaya ters değil. Kanıtı mı? Kanıtı; doğa ile adaptasyonumuzun 2.5 milyon yıllık öyküsüdür.
1845 yılında, İngiliz Kraliyet Donanmasına bağlı iki araştırma gemisi, kuzey kutbunun soğuk denizlerinde ansızın kaybolur ve ne gemilerden ve ne de personelinden bir daha haber alınamaz. Bu tarihten tam 34 yıl sonra, yani 1879 yılında, Amerikan donanmasında üsteğmen rütbesinde bir personel olarak görev yapan Dr. Frederick Schwatka başkanlığındaki bir araştırma ekibi, kayıp gemiler ve personelinin sonunun ne olduğunu araştırmak üzere görevlendirilir. Ekipte, mürettebatın yanı sıra, rehberlik yapmaları amacıyla kiralanmış 3 Eskimo ailesi de dahil olmak üzere, toplam 18 kişi vardır. Araştırma ekibi, yanlarında 44 kızak köpeğiyle beraber 3000 millik zorlu bir yolculuğa çıkar. Nisan 1879’da başlayan bu serüven, Mart 1880’de son bulur. Geçen 11 aylık araştırma boyunca, Dr. Schwatka tüm yaşadıklarını günlüğüne yazmıştır. Masa başında yapılan planlamalara göre, araştırma ekibinin keşif yolculuğunun yaklaşık 1 ay süreceği hesap edilmişti. Bu yüzden de ekip sadece 3 kızak dolusu erzakla yola çıkmıştı. Ancak hiçbir şey -hemen her zaman olduğu gibi- planlandığı gibi gitmedi ve araştırma gezisi 11 ay sürdü. Bu epeyce zorlu yolculuğun 1. ayından itibaren doğal olarak yiyecek sıkıntısı baş gösterdi. Tüm ekibin beslenme ihtiyacının karşılanması; kutup şartlarına
51
adaptasyonu ile meşhur olan rehberleri Eskimoların ellerine kaldı. Bu noktada, Eskimoların kutuplarda yaşadıkları 12.000 yıl boyunca geliştirdikleri avlanma teknikleri devreye girdi. Yüzlerce yıllık uygulamalarla geliştirilmiş bu tekniklerle, kalın buz tabakasının altındaki -balık ve fok- ve üstündeki hayvanların avlanması ile ekip hayatını sürdürmeye çalıştı. Av dışında tek bir yiyecek kaynakları yoktu. 11 Aylık araştırmanın sonunda; 18 mürettebat ve 44 köpek sağ salim Hudson Körfezine geri döndüler. Dönen hiçbir mürettebatta, hatta köpeklerde bile herhangi bir sağlık sorunu yoktu. Dr. Schwatka, bu süreç boyunca tüm yaşadıklarını, 117 sayfalık günlüğüne yazmıştır. Ancak anılarını kaleme aldığı kitap kısa bir süre sonra ortadan kaybolur. Aradan 85 yıl geçtikten sonra, 1965’de yeniden keşfedilir ve tekrar basılır. Dr. Schwatka, bu değerli günlüğünde; yanlarına almış oldukları yiyecek stoklarının 1 ay sonra tükendiğini ve daha sonraki süreçte de rehberleri olan Eskimoların avlanma stratejilerini öğrenip, hayatta kalmaya çalıştıklarını anlatır. Beslenmelerinin büyük bir kısmını; avladıkları hayvanların yağları ve etlerinden karşıladıklarını, nadiren martı yakaladıklarını veya onların yumurtalarına erişebildiklerini söyler. Dr. Schwatka, zorunlu Eskimo tarzı beslenmenin, 2-3 hafta kadar devam edebilen ve halsizlik, üşüme ve titreme belirtileri görülen adaptasyonundan sonra, gıdaları sorunsuz olarak tüketmeye başladıklarını ifade etmektedir. Öyle ki; sadece avladıkları hayvanların etlerinden ayırdıkları yağı tüketerek, kimi zaman 48 saat süre ile neredeyse aralıksız bir şekilde, 60 mil yol aldıklarını dahi belirtmektedir. 11 Ay süren bir kutup gezisinin, sadece hayvansal gıda yani protein ve yağ ile beslendikleri yaklaşık 10 aylık sürecinin sonunda, hiç kimsede vitamin eksikliği bulgularına bile rastlanmamıştır. O dönemin kimya ve biyoloji bilgilerinin bu kadar gelişmiş olmaması nedeniyle “Ketojenik adaptasyon” terimi kullanılmamışsa da, durum bu günkü terminoloji ile ketojenik diyettin ilk tanımlanmış halidir.
1900’lü yılların başında, sürekli Epilepsi (Sara) nöbetleri geçiren çocukların tedavisini üstlenen Dr. Wilder ve arkadaşları bir şey keşfettiler. O zamanlarda Epilepsinin herhangi bir ilacı yoktu. Yılda bir-iki nöbet geçiren çocuklarda sorun yoktu ama bir gün içinde sürekli nöbet geçiren bazı çocukları hastanede nasıl tedavi edebileceklerini bilemiyorlardı. Bu çocuklar sürekli epilepsi nöbeti geçirdiklerinden ve nöbetler sırasında da sıklıkla kustuklarından, durumu ağır olanları mecburen aç bırakmaktaydılar. Bu çocukları mutlak açlığa soktuklarında (starvasyon), yemek yemeye devam eden çocuklara göre, nöbet geçirme sıklıklarının oldukça azaldığını ve hatta bazı çocukların nöbetlerinin tamamen kesildiğini fark ettiler. Epilepsi nöbetleri bittiğinde ise; hastane içerisinde düşük karbonhidratlı gıdalarla beslenen çocuklarda, bu olumlu etkinin belirgin bir şekilde devam ettiğini gözlemlediler. Ancak; karbonhidrat ağırlıklı gıdalarla beslenilen çocuklarda epilepsi nöbetleri tekrarlamaktaydı. İlaç endüstrisinin henüz yeterince gelişmediği bu yıllarda epilepsi nöbetlerinden korunmak için; düşük karbonhidratlı (bu çocuklarda 5 gr./gün), az proteinli ve yüksek yağlı bir diyetle; çocukların epilepsi nöbetleri yılda, 1 ila 2 seviyesine kadar düşürülmüştür. Ancak düşük karbonhidratlı diyeti sürdürmek, küçük çocuklarda oldukça zordu. Müthiş ilaç endüstrisinin, 1937’de ‘’Dilantin’’ isimli antikonvülsan’ı (havale önleyici) keşfetmesiyle, bu tarz beslenmenin havale önleyici etkisi uzunca bir süre unutulmuştur.
1994 yılında, Amerika’da, John Hopkins hastanesinde yatmakta olan 2 yaşındaki Charlie adında küçük bir çocuk, ilaç tedavisine dirençli epilepsi nöbetleri ile takip edilmekteydi. Charlie’nin ailesi, her gün geçirilen nöbetleri yaşayıp-görmekten, artık manen tükenme noktasındaydılar. İşte bu ruh hali içerisinde olan Charlie’nin babası, çaresizlik içinde tüm tıp literatürünü gözden geçirerek; yapılabilecek farklı bir şeyler olup olmadığına bakar, dertlerine umarsızca çare arar. Yeni doktorların bilmediği, eski doktorların ise hiç hatırlamadığı ketojenik diyeti işte bu aşamada tekrar keşfeder ve oğluna uygulamaya karar verir. Doktorların onca ilaç vermesine rağmen önlenemeyen nöbetler, birkaç hafta içerisinde tamamen son bulur. Bu olay ketojenik diyetin havale önleyici etkisini yeniden araştırmak için bilim adamlarına da iyi bir referans noktası olur. Yaşanılan bu dramatik ama mutlu sonla biten olaydan sonra, Charlie’nin babası “Charlie Vakfı” olarak bilinen vakfı kurar ve ilaç tedavisine dirençli çocuklara vakıf aracılığı ile yardım etmeye çalışır. Kesin etkisi hala bilinememekle beraber, keton cisimlerinin beyin hücrelerinde bir tür anti-konvülsan ilaç gibi etki ettiği sanılmaktadır.
52
1980’lerde ABD’den Dr. Robert C. Atkins, düşük karbonhidrat, yüksek yağ diyetini önermiş ve o dönem açısından cesurca nitelendirilebilecek çalışmalar başlatmıştır. “Cesurca” diyorum çünkü; yukarıda da anlattığımız gibi 80’li yıllarda dünyadaki saygın bilimsel çevreler -bugün dahi büyük ölçüde taraftarı olan- “çok az yağlı (%20), orta seviye proteinli (%25 ila 30) ve bol tahıl kökenli yüksek karbonhidratlı (%50 ila 55) beslenme tarzının” kalp sağlığını koruyacağı inancındaydı. Büyük Amerikan Medyası yıllar boyunca et yeme, yumurta yeme, tereyağı yeme, sakatat yeme diye yazıp çizdiler. Tabii bu akımı dünyaya da yayanlar yine aynı propaganda makineleriydi. O yıllarda ‘’kolesterol’’, neredeyse komünizmden de kötüydü. İşte böyle bir dönemde Dr. Atkins’in çıkışı Amerikan medyasında karşılık bulamadı. Dr. Atkins bilimsel çevrelerce horlandı ve bu konuyla ilgili sayısız çalışması olduğu halde, fikirleri çağdaşlarınca yaygın olarak kabul görmedi.
Dr. Atkins, yaptığı araştırma ve çalışmalar ile; düşük karbonhidratlı beslenme, ılımlı protein ve özellikle yağ içeriği fazla gıdalarla beslenmenin obeziteyi önleyebileceğini ileri sürmekteydi. Çalışmalarını ilk tanımladığı dönemlerde, yağın vücudumuz tarafından işlenmesi sırasında, karaciğerce sentezlenen ‘’Keton Cisimlerini’’ ölçebilecek teknolojinin yetersiz olması nedeniyle, önerdiği diyet tam anlamıyla Ketojenik diyet sayılmazdı. Dr. Atkins sadece; yediğimiz gıdalardaki karbonhidratların kısıtlanmasını ve bunun yerine yağ yemenin arttırılmasını önermekteydi. Ancak, bir günde ne kadar karbonhidrat yenmesi gerektiği konusunda net bir fikir söyleyememiştir. İleride de detaylı bir şekilde tanımlayacağımız gibi, etkili bir sonuç alınması için karbonhidrat kısıtlaması kişiden kişiye değişmektedir. Tıpkı, her insanın karaciğeri alkole nasıl farklı yanıt veriyorsa, karbonhidratlara da farklı yanıt verebilir. Dr. Atkins, ketojenik diyete yönlendirdiği hastalarında bu kitapta bahsedilen gerçek ketojenik diyet tablosuna nadiren ulaşsa da bugünkü ketojenik diyetin temellerinin atılmasına büyük katkısı olmuş bir öncüdür.
Son 15 yıldır teknolojinin de ilerlemesiyle “Atkins Diyeti” biraz daha modifiye edilerek, daha sağlam bilimsel temeller üzerine oturtulmuştur. “Düşük karbonhidratlı beslenme” akımına uyan hekimler, 2000’li yılların ortalarından itibaren yağ yemeninin sanıldığı kadar kötü bir şey olmadığını ileri süren araştırmacı hekimlerin de etkisiyle, düşük değil ‘’çok düşük karbonhidratlı ve çok yüksek yağlı’’ beslenme tarzı üzerinde yoğunlaşmışlardır. 2010 yılında ABD’de Dr. Stephen Phinney ve Dr. Jeff Volek, ketojenik diyetin esasları üzerinde kapsamlı çalışmalar başlatmış, onları da Dr. Jimmy Moore ve Dr. Eric Westman gibi önemli otoriteler izlemiştir.
Bugün dünya çapında ketojenik diyetin takipçisi ve uygulayıcısı olan yüzlerce hekim vardır. Ancak saygın bilimsel cemiyetlerin birçoğu, bu konuyla ilgili; kanıt, gözlem ve bilimsel çalışmalar olmasına rağmen, bu diyete hala kuşkuyla bakmaya devam etmektedirler. Yukarıda bahsettiğim gibi, insanlardaki “yağlı beslenme fobisinin” resmi ağızlarca telaffuz edilebilmesi bile, 30 yıldan fazla sürmüştür. “Yağ yenebilir, insan sağlığına bir zararı yoktur, hatta tam tersi gereklidir.” Şeklindeki bir anlayışı da hemen resmi olarak deklare etmek ise o kadar da kolay değildir. Beslenme tarzlarımız ile ilgili çalışmalar yapmak da kolay değildir. Yıllarca ve hatta 10 yıllar boyunca binlerce insanı gruplara ayırmak ve her grubu farklı beslenme tarzına sokup, ileriye dönük olarak takip etmek neredeyse imkansızdır. Bence; durup geriye bakmak (retrospektif çalışma) ve buradan sonuç çıkartmak daha rasyonel bir yöntem. Büyük bilimsel çevrelerin savunduğu tezlerin, her zaman kesin bilimsel gerçekler olduğunu kabul etmek de bence her zaman çok da doğru değil. Neden mi? Çünkü; Amerikan Kalp Cemiyeti, Avrupa Kardiyoloji Derneği gibi dernekler, binlerce hekim üyeden oluşur ve toplumlara belirli zamanlarda, sağlığımızla ilgili tavsiyelerde bulunurlar. Bu derneklerin binlerce hekim üyesi olması, dernek üyesi hekimlerin hepsinin aynı fikirde olduğu anlamına gelmez. Ancak; kamuoyunda bütün hekimler fikir birliği içindeymiş gibi bir genel kabul vardır ama gerçekte ve genellikle, 20-30 kişiden oluşan küçük çalışma gruplarının görüşleri doğrultusunda bu kararlar alınır. Lütfen söyler misiniz; bu derneklerin hangi tavsiyesi obeziyeteyi önleyebildi? Hangisinin önerileri ile kalp hastalıklarının görülme sıklığı azaldı. Obezite de, kalp hastalıkları da, diyabet de, hipertansiyon da, kanser de günbegün giderek artan oranlarda görülmektedir. Ben, bu derneklerin adı geçen hastalıkların önlenmesi üzerine; bizlere yaptıkları açıklamaların ve verdikleri tavsiyelerin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini ve hatta neredeyse baştan aşağı güncellenmesinin gerekliliğini savunuyorum. Adı geçen saygın derneklerin yıllardır savunduğu ve hala da savunmaya devam ettiği tam tahıldan bol, yağdan fakir bir diyeti yıllardır kendime uyguladım. Hastalarıma da
53
hep tavsiye ettim ama hiçbir “olumlu sonuç” alamadım. 21 yıllık doktorum ve ketojenik diyetin esaslarını inceleyip benimseyene dek, fazla kilolarım -tıpkı çevremdeki bir sürü göbekli meslektaşlarım gibi- her zaman sorunum oldu. Şimdi ise bilgi ve gözlemlerime dayanarak ve gönül rahatlığıyla şunu söylüyorum; “Adı geçen dernekler; hiç kusura bakmayın ama; o geçerli bir temele dayanmayan tavsiyeleriniz bende ve hastalarımda bir işe yaramıyor, bize hiç bir faydası dokunmuyor. Bu yüzden de size olan güvenim azaldı ve tavsiyelerinizden vazgeçtim. Oturdum, yıllar boyu bu konuyu inceledim; en ideal beslenme üzerine yazılmış olan binlerce dokümanı; erişebildiğim her türlü yazılı kaynağı, her araştırmayı, baştan sona okudum ve temel tıp bilimlerini de yeniden gözden geçirdim. Yani; neredeyse yeniden tıp fakültesi öğrencisi oldum. Bu araştırmalarım sırasında karşılaştığım “Ketojenik diyet” kavramı ve savunucularının bilimsel dayanaklarını da şüpheci gözle, defalarca kontrol ettim. Bu konuyla ilgili de binlerce sayfa doküman ve çalışma inceledim. Sonuçta; ketojenik diyetin mantıklı ve gerçekçi sonuçları beni çok etkiledi ve hiç tereddüt etmeden kendimde uyguladım; eşime-dostuma tavsiye ettim; hastalarıma ısrarla önerdim. Mükemmel sonuçlar aldım ve almaya da devam ediyorum.”
Keton nedir? nasıl oluşur? Ne işe yarar?
Keton cisimlerinin oluşum meselesini iyi anlamak için bazı biyokimyasal parametrelerin iyi bilinmesi gerekir. Bu karmaşık konunun iyi anlaşılması çok önemlidir. Vücudumuzda gerçekleşen bu biyokimyasal reaksiyon ve işlemlerin bir çoğunu, etrafınızdaki doktorlar da unutalı -doğal olarak- yıllar oldu. Ama emin olun ki, anlatacaklarımı anlamanız için tıp fakültesi öğrencisi veya doktor olmanız zorunlu değil. Sadece yazdıklarımı dikkatle okumanız yeterlidir. Şimdi, konuyu daha iyi anlamanızı sağlayacak bazı tanımlamalar yapalım.
1- “Glikoneogenezis”. Bu kelime, glikoz olmayan maddelerden glikoz yapmak anlamına gelir. Tanrının bize vermiş olduğu müthiş bir yapısal yetenektir. Glikoneogenezis; petrolle ilgisi olmayan bir maddeden petrol yapmak gibi bir şeydir. Bu yeteneğimiz; büyük ölçüde karaciğer ve çok az da olsa böbreğimize özgüdür. Başka hiçbir organımız glikoneogenezis yapamaz. Gerektiğinde tükettiğimiz gıdalar, gerektiğinde de bünyemizde bulunan; yağ, protein ve alkol derhal glikoza çevrilebilir. İşte bu yapısal yeteneğimiz sayesinde, vücudumuz ne zaman isterse ve ne kadar gerekirse, o kadar glikoz yapabilir.
Yağ Protein Alkol Asetil-CoA
Protein Yağ
Şekil-16’yı dikkatlice incelerseniz, denklemin tersine de çalışabildiğini görürsünüz. Yani glikozdan da
Şekil-16: Glikoneogenezis ile glikoz olmayan maddelerden glikoz yapılması
protein ve yağ yapılabilir. Asetil-CoA isimli, her yola girebilen ara ürünün burada çok önemli bir işlevi ve ihtiyaç durumunda glikozdan yeniden protein ve yağ yapılabilmesi.
vardır. Eğer hücre, karaciğer hücresi gibi müthiş yetenekliyse bu normal bir olaydır. Diğer dokular bu işlerle pek uğraşmazlar, onlar kendi işlerini yaparlar. Özetle; yağ, protein ve alkolden glikoz yapılabileceği gibi; glikozdan da protein ve yağ yapılabilir. İnsan vücudunda gerçekleşen hiçbir kimyasal reaksiyonda
54
alkole ihtiyaç duyulmaz ve bu yüzden de vücudumuz glikozdan alkol yapmaz. Bazı bakteriler glikozdan alkol yapabilirler ancak insanın yapısında böyle bir yetenek yoktur. Aynı durum, beslenirken ihtiyaçtan fazla proteini, gıdalarla almanız durumunda da geçerlidir. İdeal kilonuzun kilogramı başına 1.0 ila 1.5 gr.’dan fazla protein alırsanız, glikoneogenezis sisteminin hemen devreye gireceğini bilmelisiniz. Normal şartlarda, günlük faaliyetlerimiz için gerekli olan protein miktarı; günde 100 gr. civarındadır. Proteinin stoğu yoktur, fazlası karaciğerde glikoneogenezis yoluna girer. Unutmayınız ki; ketojenik diyet bol protein diyeti değil, bol yağ diyetidir. Aklınıza hemen şu soru gelebilir; “Peki, bol yağ alırsak glikoneogenezis aktive olmaz mı?” Cevabım; “Hayır” olacaktır. Çünkü yağlar; beynimiz hariç vücudumuzun her organı tarafından enerji kaynağı + artı yapı taşı olarak kullanılabildiğinden ötürü diğer organlarımız tarafından kandan uzaklaştırıp afiyetle kendi işlerinde kullanılabilir. Görüldüğü gibi glikoneogenezis avantaj olduğu gibi dezavantaj da olabilir. Bu konuyu iyi anlarsak, ketojenik diyeti anlamamız da çok kolay olur.
2- Glikoneogenezis tablosuna, bir de şu şekilde bakalım; vücutta alkolün stoğu yoktur, çünkü; alkolün fazlası -vücuda ve karaciğere göre- toksik bir maddedir ve derhal yok edilmelidir. Bu yüzden vücudumuz alkolü bünyeden hızla uzaklaştırmak, elimine etmek için önce şekere ve ondan sonra da yağa çevirir. Yani vücudumuz alkol üretmez, sadece dışarıdan alkol gelirse, şekere dönüştürerek alkolü yok edebilir. Diğer bir deyişle fazla alkol alırsanız; karaciğeriniz glikoneogenezis sistemini sürekli çalıştırır ve kilo alırsınız. Nasıl mı? Şu şekilde; alkolün parçalanıp, enzimlenerek yok edilme aşamasında fazla miktarda Asetil-CoA oluşur; bu oluşan Asetil-CoA, glikoneogenezis işlemini aktive eder; bu işlem glikoz üretimini arttırır ve kan şekeri yükselir; kan şekeri insülin salgılamasına yol açar; insülin de karaciğere “şekeri yağa çevir” emrini verir; karaciğer fazla glikozu hemen yağlara çevirip (trigliserid sentezi) kana gönderir; kandan da vücudun kolay yağ tutan bölgelerinde (göbek, kalça, basen, göğüs, vd. bölgeler) biriktirilerek stok yağ olarak bekletilir. Aşırı alkol tüketen insanların kan şekerinin ve kan yağlarının (özellikle trigliserit) yüksek çıkması bu nedenledir. İşte alkolün bu özelliği ketojenik diyette ciddi bir problem olabilir.
3- Vücutta proteinleri stoklayacak bir depo yoktur. Protein deposu, vücuttaki hali hazırda kullanımda olan proteinlerdir. Bunlara da depo demek ne kadar doğru olur bilemiyorum. Ancak, proteinlerin başkaca bir depo yeri de yoktur. Depo olmayınca da gıdalarla gelen fazla proteinlerin kullanım fazlası aynı alkolde olduğu gibi; glikoza çevrilir, oradan trigliseride dönüştürülür, ardından kana gönderilir ve sonra kandan da doğru yağ dokusuna eklenir. Vücudumuz çok ciddi açlık durumlarında; ilk önce karaciğerimizde depolanmış şekeri (glikojeni) tüketmeye başlar, ardından yağlarımızı kemirir ve daha sonra da sıra proteinlerimize gelir. Zayıflamaya çalışırken veya spor yaparken proteinlerimizi yıkmamaya özen göstermeliyiz. “Protein” dediğimiz zaman insanların çoğunun aklına, nedense hep kas hücresi proteinleri geliyor. Oysa ki; hormonlarımız, kemiklerimiz, eklemlerimiz, derimiz ve damar duvarlarındaki kollajen de protein yapılıdır. Albümin, globülin, hemoglobin, tiroid hormonları, vb. yüzlerce yapı taşı da protein yapılıdır. Abartılı diyet yaparak bu proteinlere ciddi zarar verebilirsiniz. Sakın unutmayın ki; bunların yapısını, düzenini bozarsanız hakikaten ciddi sorunlar yaşarsınız.
4- “Vücudumuzda şekeri stoklayabilecek bir depo var mı?” diye soracak olursanız, cevabım şu olacaktır; “Evet, var.” Karaciğer ve kas hücreleri şekeri depolayabilir. Ancak bu depoların da bir kapasitesi var. Yaklaşık olarak; 200 gr. kadar glikoz, glikojen ismi verilen bir glikoz ağacına çevirilir ve ihtiyaç durumunda kullanılmak üzere saklanır. Kas hücresi, glikojeni kendisine saklar ve kimseyle de paylaşmaz. Eğer glikojen depoları doluysa, fazla glikoz ne yapılır? Tabii ki yine karaciğer hücreleri tarafından yağa dönüştürülüp kana gönderilir ve o yağ da göbekten başlayarak her yerimizde depolanır. Görüldüğü gibi; aşırı glikoz alınırsa da -aynı alkol gibi, aynı aşırı proteinli beslenme gibi- önce kan şekeri yükselir, sonra da kan yağlanır ve hemen ardından da göbek çevrenizden başlayarak tüm vücudunuz!
55
5-
Bir de hangi organ hangi yakıtı (enerjiyi) kullanıyor bunun da kesinlikle bilinmesi gerekiyor. Çünkü; ketojenik diyeti anlamamız açısından bunları bilmemiz çok önemlidir (Şekil-17).
•
Şimdi, Şekil-17’yi de yazıya dökerek, ayrıntılı olarak açıklayalım. Biliyorsunuz ki, en önemli organımız beynimizdir. Beynimiz yakıt olarak glikoz ve keton cisimlerini kullanır. Yağ asitleri büyük yapılı olduğu için, kan beyin bariyerini aşamadığından ötürü, yağ asidini olduğu gibi doğrudan kullanamaz. Ancak, yağlar karaciğerde ketonlara çevrilirse, ketonları kullanmayı da çok sever. Beyine sadece karbonhidrat verirseniz %100 glikoz olarak kullanabilir. Ancak, bu durum ketojenik diyette ketonların lehine bir değişim gösterir. Beyin, -glikozsuz ortamda- ihtiyaç duyduğu yakıtın %80’ini ketonlardan ve kalan %20’sini de glikozdan alacak şekilde dönüşüm gösterebilir. İşte bizim, “Ketojenik Diyet” uygulama amacımız da zaten bu. Beynimizin ihtiyacı olan enerjinin %100’ünü glikozdan değil de, %20’sini glikozdan almasını, kalan %80’lik kısmı ise ketonlardan karşılamasını sağlamak. Ketojenik diyette karbonhidratları dışladığımıza göre beyin azıcık da olsa gerekli glikozu nereden temin edecek? Tabii ki glikoneogenezis yolu ile karaciğerden temin edecek. Diyelim ki günlük beslenmenizde karbonhidrat alımınızı sıfıra kadar düşürdünüz (ki ben bazı günler bunu başarabiliyorum), siz hiç kaygılanmayın; vücudunuz ihtiyacınız olan glikozun gereken kadarını derhal glikoneogenezis yolu ile sentezler. Şuna emin olunuz ki; beyin keton cisimlerini yakıt olarak kullanırsa çok daha verimli çalışır. Ketojenik diyette olan insanların mental (zihinsel) fonksiyonlarının artması (örneğin; problem çözme yeteneğinin artması, analitik düşünme yetisini geliştirmesi, vb. gibi) bu şekilde açıklanmaktadır.
Şekil-17’yi okumaya devam edelim; alyuvarlarımız, kemik iliği ve böbrek medullasındaki bazı hücreler yakıt olarak sadece ve sadece glikoz kullanırlar. Bu da hiç sorun değil. Bir gram dahi glikoz tüketmesek de; bu hücrelerin ihtiyacı olan glikozun gerektiği kadarı, glikoneogenezis yolu ile karaciğer ve böbrekten sentezlenir ve kana salınır.
Yine, Şekil-17’de görüldüğü gibi, diğer vücut hücreleri; hem glikozu, hem ketonları ve hem de yağları doğrudan doğruya yakıt olarak kullanabilirler. Diğer bir deyişle ortamda sadece glikoz varsa, sadece glikozu; ortamda sadece yağ asiti varsa, sadece yağ asidini; ortamda sadece keton varsa da sadece ketonu kullanabilirler. Ancak, ortamda (vücutta) çoğu zaman
•
•
Sadece
Keton ve/veya glikoz (ilk tercih keton)
Sadece glikoz
56
6-
•
her üçü de olduğundan, hücrelerimiz her üçünü de yakıt (enerji) olarak kullanabilirler. Yani; hem benzinle, hem dizelle ve hem de tüple çalışan bir araç gibi düşünün. Muhteşem bir tasarım, muhteşem bir yaratı ve muhteşem bir adaptasyon var burada. Tüm vücut hücrelerimiz de, beyin dokusu gibi, tercihen ketonları kullanıyorlar. Keton kullanımı ile, örneğin; atletlerde belirgin bir performans artışı gözlemlenmiştir. Vücut geliştirme sporu yapanlar dahi, ketojenik beslenme tarzıyla, protein yıkmadan performanslarını çok üst seviyeye çıkarabilirler. Çünkü; tüm bu yakıtlar arasında, vücudumuz için en verimli yakıt ketonlardır.
Şekil-17’den çıkartabileceğimiz bir başka sonuç da şudur; proteinleri hiçbir zaman doğrudan yakıt olarak kullanamayız. Proteinler, ancak glikoneogenezis yolu ile glikoza dönüştürüldüğünde yakıt olarak kullanılabilir. Aynı şey alkol için de geçerlidir. Alkol de doğrudan yakıt olarak kullanılamaz. Yani soğuk havalarda içimizi ısıtmak için alkol almanın hiç bir faydası yoktur. Birazdan anlatacağım gibi; yağla beslenirseniz daha faydalı ve akıllıca olur.
Şimdi de keton cisimleri nasıl sentezlenir onu anlatalım. Öncelikle şunu bilmenizde fayda var; 70 kg. ağırlığında, hiç göbeği olmayan, filinta gibi bir erkekte bile en az 15 kg. yağ vardır. Bu yağ; göbekte, -iç organlarımızı soğuktan ve sarsıntıdan korumak için- iç organ çevresinde ve deri altında toplanmıştır. Ayrıca bu yağların önemli bir görevi daha vardır ki onu da ayrıntılı olarak açıklayalım; vücudumuza gıdalarla glikoz girişi durdurursak, kan insülin değerimiz düşer ve pankreastan glukagon isimli hormon salgılanmaya başlanır; glukagon, yağ dokusuna “yağları çöz ve hemen kana karıştır” talimatını verir; bu emir üzerine yağlar yavaş yavaş çözülmeye başlar ve Şekil-17’de şemalandırıp, yukarıda anlattığım gibi tüm vücut sistemi bu yağları bir güzel kullanır. Ancak, beyin dokusu tüm uğraşılarına rağmen bu yağları içeri çekip, doğrudan yakıt olarak kullanamaz. Bunu bilen ve zaten önceden glukagon tarafından da bilgilendirilen karaciğer, beyin için iyi bir alternatif yakıt türü olan keton cisimlerini hemen sentezlemeye başlar. Keton cisimleri yağların karaciğerde daha küçük parçalara ayrıştırılmasından oluşur (Şekil-18’de de görüldüğü gibi; 3 çeşittir.), kana karıştırılır ve başta beyin olmak üzere tüm hücrelerin kullanımına sunulur. Esasen keton cisimleri tüm vücut sistemi tarafından kullanılır ancak glikoz yokluğunda, özellikle beyin, keton cisimlerine adeta bağımlıdır. Glikoneogenezis sistemiyle, yakıt olarak az miktarda glikoz da verilirse, beynimiz daha ne istesin? Ketojenik diyette olduğu gibi glikoz alımı yok denecek kadar az seviyelerinde olursa (20 gr./gün), yaklaşık 3 hafta içerisinde beyin hariç diğer tüm dokuların, ketonlara artık neredeyse hiç ihtiyacı kalmaz. Çünkü; onlara kandan gelen yağlar zaten yetmektedir. Ketonlar, büyük bir saygıyla sadece beynimizin kullanımına bırakılır. İşte biz buna; ketojenik adaptasyon diyoruz. Ketojenik adaptasyon, bünyeye bağlı olarak; bazı insanlarda 3 hafta, bazı insanlarda ise 6 hafta kadar sürebilir. Adaptasyon sırasında ise; kan keton seviyelerindeki artışa bağlı olarak, ilk zamanlarda hafif bir üşüme-titreme hali, bu diyeti yapan kişilerde görülebilir (ketoflu). Bu semptomlar genellikle hafif bir durum olup, 1 ila 2 gün içerisinde kaybolur. Bu dönemde bol et suyu içeren çorba içilmesi durumunda ise şikayetler azalabilir.
Beslenmede Glikoz yok denecek kadar az İnsülin azalır Glikagon artar
57
Gıdalarla ‘’bol yağ’’
az protein ve ‘’çok çok az’’ karbonhidrat gelirse
Vücut depo Yağları ‘’trigliserid’’ yıkılır ve kana karışır.
Keton Cisimleri 3 çeşittir: 1-Beta hidroksi bütürat (kandan ölçülür) 2- Aseton (nefesten ölçülür, açlık nefesi) 3- Aseto asetat (idrardan ölçülür)
3 haftalık adaptasyonun ilk günlerinde, kanda yoğun olarak ‘aseton’ isimli keton cismi ortaya çıkar. Aseton, akciğerler yoluyla nefesimize karışır ve hem nefesimiz ve hem de ağzımız, çok uzun süre aç kaldığımızda olduğu gibi kokar, bir de ağzımızda kuruluk hissi olur. Ama bu normal bir şeydir. Bu koku, biz düşük karbonhidratlı yemek yesek bile devam eder (yani aslında karnımız tokdur ama yine de ağzımız açlık kokmaya devam eder). Ortaya çıkan 2.nci keton cismi de aseto-asetat’dır. Bu keton cismi de idrarla atılır. Atılım miktarı yaklaşık olarak; 100 kalori/gün kadardır. Yani, iyi bir ketojenik diyet uygulamasıyla, ayda 3.000 kaloriyi sadece idrarla atarız. 3.000 kalori yaklaşık olarak 330 gr. yağ demektir. İdrarda bulunan aseto-asetat, ilk iki haftada ölçülebilir seviyededir. Aseto-asetat, idrarın rengini koyulaştırıp, hafif de kokutabilir. Eğer tam idrar tahlili yaptırırsanız (biz kısaca TİT diyoruz), sayısal değil ancak; bir pozitif (+) veya iki pozitif (++) şeklinde bir sonuç alırsınız. Ketojenik diyetin 3. haftasından sonra aseto-asetat miktarı, idrarda ölçülemeyecek kadar az seviyede olur. Bu yüzden, idrarda keton ölçümü çok güvenilir bir yöntem değildir. Ketojenik evrede olup olmadığımızı takip için daha iyi ölçüm değerlerine ihtiyacımız vardır. Keton cisimlerinin 3.ncüsü olan beta-hidroksibütürat ise en önemli keton cismi olup, tüm keton cisimlerinin %80’ini oluşturur. Adaptasyon sürecinin ilk
58
başlarında seviyesi çok azdır. 3.ncü haftada ise en yüksek seviyesine ulaşır. Bu keton cismi sadece kandan tespit edilir ki; bu kitap boyunca kan ketonu dediğimiz zaman anlayınız ki ağırlıklı olarak beta- hidroksibiturattan bahsediyoruz demektir (Şekil-19).
Bir sonraki bölümde sizlere ketonmetre ile yani keton ölçen cihazla, evimizde kendimizi basitçe nasıl kontrol edebileceğimiz hakkında daha ayrıntılı bilgi vereceğim.
Kan keton seviyesi, normal diyetle beslenen insanlarda 0 ile 0.1 milimol/L kadardır. Yani normal diyet uygulamalarında, keton cisimleri neredeyse hiç oluşmamaktadır. Ketojenik diyetteki hedefimiz; kan keton seviyesini 0.5 milimol/L seviyesinden daha yukarılara çıkartmaktır. Bu hemen olmaz ama ketojenik kriterlere uygun beslenirsek 3. haftadan sonra kan keton seviyemiz 0.5 milimol/L’nin üzerine çıkar. Beslenme ile kan keton seviyesinin sürekli olarak 0.5 minimol/L ve üzerine çıkmasına Nutrisyonel Ketozis denir. Bu durum konuya uzak hekimlerce sıklıkla diabetik ketoasidozis ile karıştırılmaktadır ki ikisinin birbirleriyle hiç bir ilgisi de yoktur. Hekimlerin ketozis ile ketoasidozis’i karıştırmaları nedeniyle, nutrisyonel ketozis hep kötü bir şeymiş gibi gösterilmektedirler. Bunu özellikle üstüne basa basa belirtiyorum çünkü; etrafımdaki meslektaşlarım dahi bu hataya sıklıkla düşmektedirler. Nutrisyonel (beslenme) ketozisi ile tip 1 diyabette görülen ketoasidozis denilen tabloyu bu yüzden çok iyi bilmelisiniz ki başkaları (özellikle de konuya yabancı olan hekim arkadaşlarım) sizi demoralize etmesin.
Şimdi bu iki kavram arasındaki farkı kısaca anlatalım;
Öncelikle, çocukların tip 1 diyabetine bir göz atalım; çocukluk çağı diyabetinde, çocuk herhangi bir yaştayken pankreasın insülin yapan hücreleri, bir gün hiç insülin üretmemeye başlar. Kan insülini sıfırdır. Çocuk bunun farkında değildir ve normal beslenmesine devam eder. İşte o zaman Şekil-18’deki durum da kendiliğinden oluşmuş olur. İlk günden beynin glikozu aniden kesilir (oysa bu sırada vücutta kan şekeri yüksektir, ancak insülin sıfır seviyesinde olduğundan beyne giriş yapamaz); glukagon artar ve yağ dokusundaki yağlar derhal serbestleştirilir. Çocuğun bundan haberi bile yoktur. Bu nedenle “normal diyet” dediğimiz bol karbonhidratlı beslenme devam ettiğinden, kana yeni glikoz gelmeye devam eder ve çocuğun kan şekeri daha da yükselir. Ancak, bu sırada pankreas insülin üretmediğinden ötürü ne beyin, ne de karaciğer kan şekerini kullanamaz (eritrositler insülinsiz şekeri kullanabildiklerinden sorun yaşamazlar). Diğer organlar da bünyede insülin olmadığı için kan şekerini kullanamazlar ancak, onların yağ asidini kullanma gibi süper bir yetenekleri/avantajları vardır (yağ asitlerinin hücre içine girebilmesi için insüline gerek yoktur). Bu yüzden diğer organların olayın tehlikesinden haberi bile olmaz. Vücudun enerji sisteminin devam ettirilmesi, tek başına yağlara dayanmaktadır. İnsülinin olmaması ve glukagonun da çok yüksek seviyelere çıkmasından ötürü, karaciğer müthiş bir keton üretimine başlar ve ketonlar 20 milimol/L gibi tehlikeli seviyelere ulaşır. Bu durum birkaç gün daha devam ettiğinde ise kan asit seviyesi kabul edilebilir sınırların altına düşer ve kanın PH değeri 7.2 olur (Normal değer ise 7.4’dür. PH değeri düştükçe ortamın asitlik derecesi de artar). İnsülin yokluğundan ötürü karaciğere glikoz girişi de sıfır olduğu için, karaciğer ortamda glikoz olmadığını zanneder ve
59
glikoneogenezis yolu ile kana ha bire şeker pompalamaya devam eder. Bu işlem, kan şekerini daha da yükseltir. Bu yüzden çocuk hiçbir şey yemese de kan şekeri değeri, sıklıkla 400’ün üzerine çıkar. Sonunda; bu yüksek kan şekeri, yüksek asit ve çok yüksek keton ortamında vücut iflas eder ve ölümcül bir durum ortaya çıkar. Tüm bu belirtiler erken fark edilir de çocuğa iğne ile biraz insülin verilirse, sistem normale döner. İşte bu asitli tabloya ‘’diabetik keto- asidozis’’ denir. Maalesef, hekim dostlarımın bazen karıştırdığı ve sizi de etkilediği tablo budur. Oysa, ketojenik diyetin tetiklediği “nutrisyonel ketozis” bambaşka bir şeydir. Nutrisyonel ketozisde ise; kanda düşük seviyede insülin vardır ancak, istenirse vücut tarafından hemen yükseltilebilir, kan şekeri sıklıkla düşüktür, kan PH değeri 7.4 dür, ketonlar da 3 milimol/L’dir ve bu değer hiçbir zaman 6 milimol/L’yi geçmez (bkz. Tablo-12).
Diabetik Ketoasidoz
Kan şekeri çok yüksektir, 400’ün üzerindedir
İnsülin yoktur. Ömür boyu salgılanamaz.
Kan asidi artmıştır, PH değeri genellikle 7.2 dir (asidoz) Kan ketonu 20 milimol/L üzerindedir
Çok tehlikeli ve ölümcüldür
Nutrisyonel Ketozis
Kan şekeri düşüktür, 90’ın altındadır
İnsülin vardır ancak çok azdır. Her zaman salgılanabilir PH normal seviyeleri olan 7.4 dür
Ketonlar 0.5-3 milimol/L arasındadır
Çok sağlıklı ve güvenlidir, bu tabloda yıllarca kalabilirsiniz
Tablo-12: Diabetik ketoasidoz ile nitrisyonel ketozis arasındaki fark.
Peki, tip 2 diyabetli hastalarda diabetik ketoasidozis olasılığı var mıdır? Teknik olarak vardır. Ancak, pratikte hemen hemen hiç görülmez. Çünkü; tip 2 diyabette insülin vardır, hatta epeyce de çoktur. Ancak, vücut insülini, insülin direnci nedeniyle dinlemez. Ketojenik diyet; tip 2 diyabetli hastalarda kesinlikle çok faydalıdır. Yeni tanı konulan tip 2 diyabetli hastalarıma kesinlikle ilaç vermem. Bu hastalarıma iki seçenek sunarım; “ya ömür boyu ilaç kullanacaksın, ya da beni iyi dinleyip hayatını ketojenik diyetle sürdüreceksin” derim. Hastam, eğer beni dinler ve ketojenik diyete girebilirse, zaten kendisini bu hastalıktan kurtaracak ve hayatı boyunca da hiç şeker ilacı kullanmak zorunda kalmayacaktır. Altı ayda bir kontrole gelse yeterlidir. Fakat bu diyeti kabul etmezse, maalesef hayatı diyabet polikliniklerinde geçer (daha ne diyeyim!). Diyabetli hastaların, ketojenik diyet tecrübesi olan hekime danışmadan ilaç bırakması da hiç doğru değildir. Teknik bir konu olduğu için hata yapılabilir. Eğer şeker hastası iseniz, sakın ha kendi kendinize karar verip de ilaçlarınızı bırakmaya kalkışmayın.
Özetle; ketoasidozis farklı bir şey, ketojenik diyetin ketozisi’i farklı bir şeydir. Kimi hekimlerin kafasında ketozis kelimesi ketoasidozisi çağrıştırır. İnternette de bu konuyla ilgili tutarsız ve hiçbir bilimsel dayanağı olmayan bir çok yazı var. Kafanız karışır ve bu konunun uzmanı olmayan hekimlere danışıp, onların da kaşı çatık bakışlarına maruz kalırsanız, lütfen Tablo-12 ‘deki ayrıntıları hatırlamaya çalışın.
60
Ketojenik Diyetin Faydaları Nedir?
Ketojenik diyetin en büyük faydası insanoğlunu çağlar boyu ayakta tutup bizi 2.5 milyon yıldır buraya kadar getirmesidir. Ketojenik diyet vücudumuzun doğa ile 2.5 milyon yıllık adaptasyon öyküsüdür. Faydaları şekil-20’dedir.
DİYABET
• Gıdalarla gelen glikoz azalır. Kan şekeri
kontrolü daha sağlanır
• İnsülin direncini kırar
iyi
• Hatta insülin ihtiyacı azalır
KANSER
• İnsülin seviyesini azaltır
• Glikozu azaltarak
• IGF’nin azalması
• Direk kanser öldürücü etki
• Savunma sistemini güçlendirerek
KARDİYOLOJİK
• Küçük LDL azalır
• HDL artar
• Trigliserit azalır
• Ritim bozuklu azalır
İmmun sistem güçlenir Nadiren hastalanırsınız
EPİLEPSİ
Direkt anti- konvülsan etki ile nöbetlerin baskılanması
KESİNLEŞMİŞ
DELİLLER ÇOK KUVVETLİ
Ketojenik Diyet
GLİKASYONUN ÖNLENMESİ
• HbA1C azalır
• Katarakt oranı azalır
• Diz ve kalça ekleminin korunması
• Cildin elastikiyetinin yeniden sağlanması 61
• Organsal yıpranma (yaşlanmanın)
önlenmesi.
Zihinsel fonksiyonlarda artma Konsantrasyon yeteneğinde artma Uykuda düzelme
Tip 3 Diyabet yani Alzheimer’in önlenmesi
Ketojenik Diyet ve kanser konusunda, gerçekten çok ilginç çalışmalar mevcut. İnsanoğlunun günümüzdeki yaşam biçimi ile 50 yıl önceki yaşam biçimi ve beslenme koşulları dahi çok farklıdır. Kanser, bugün maalesef tüm toplumlarda giderek artan bir sıklıkta görülmektedir. Oysa, ilkel toplumlarda veya medeniyetten uzak olan toplumlarda kanser oranları çok düşüktür. Paleontolojinin bir alt birimi olan “ paleo-onkoloji” göre ise; tarih öncesi insanlarda, kanser çok ama çok nadirdir. Yapılan kazı ve araştırmalarda ortaya çıkarılan binlerce yıllık fosillerde yumuşak doku bulunmadığı için, bilim adamları kemik metastazı olan kemikleri incelemiş ve bu sonuca ulaşmışlar. Yani; tarih öncesi dönemde kanser hastalıkları oldukça az görülmekteydi. Bir araştırmada 10.000O üzerinde mumyanın MR taraması yapılmış ve sadece 179 kanser vakası saptanmıştır. Bence bu çalışma oldukça anlamlıdır. Bir kısım paleo-onkolog kanserin insan eseri olduğu konusunda birleşmektedir. Peki 10.000 mumyada 179 kanseri nasıl açıklayacaksınız dediğinizi duyar gibiyim. Evet o dönemlerde kanserojen madde neredeyse yoktu ancak yine de bir kısmı vardı. Örneğin ateş, duman, tütsü, isli gıdaların tüketimi, bölgesel olarak oluşan doğal radyasyon da kanser nedeni olabilir.
Arkada bıraktığımız 20. ve içinde yaşadığımız 21. yüzyılda, insanoğlunun beslenme düzenindeki en önemli değişiklik, tahıl tüketiminin artmasıdır. Üzerine basa basa ve sürekli olarak ifade ettiğim gibi; tahıllar, vücudumuza yüksek derecede insülin salgılatırlar. İnsülinin kendisi anabolizan (çoğalmayı teşvik eden) bir hormondur. Ancak ondan daha da önemlisi şudur; insülin, “IGF-1” olarak bilinen, insülin benzeri büyüme faktörünün salgılamasını da arttırmaktadır. IGF-1, karşısına çıkan hücrelerin çoğalmasını insülinden daha çok tetikler. Yapılan araştırma ve çalışmalarda; kanser hücrelerinin yüzeylerinde, normal hücrelere göre çok daha fazla miktarda insülin ve IGF-1 reseptörü (algılayıcısı) saptanmıştır. Şeker hastalarında gözlemlenen kanser vakası oranı, normal insanlardan 3 kat daha fazladır. İnsülin kullanan hastalarda ise bu oran 7 kat daha fazladır. Bu bilimsel gözlem ve sonuç bile İnsülin ve IGF-1’in kanseri fena halde tetiklediğini bize çok net olarak açıklar. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi; tip 2 şeker hastalığında, -insülin direncine bağlı olarak- kanda normalden çok daha yüksek oranda insülin vardır. Ancak bu insülin şekeri düşürmeye yetmez ve öyle ki hastaya dışarıdan insülin dahi veririz. Ama burada, bizim için çok önemli ve hayati değere sahip olan bilgi şudur; kanser hücreleri de aynı beyin gibi, yağ asidini enerji temininde kullanamazlar (bkz. Şekil-21). Ayrıca, kanser hücreleri keton cisimlerini de enerji olarak kullanamazlar. Üstelik keton cisimleri bu kanser hücreler için toksiktir de (yani zehirdir). Çünkü; kanser hücrelerinin yapıları, keton cisimlerini yakıt olarak kullanmak için elverişli değildir. Yani, kanser hücrelerinin beslenmesi için elde kalan ve ona (kanser hücresine) gerekli
Egzersiz performansında artış
OBEZİTE
• İştahın azalması
• Bel çevresini azaltır
• Yağ yıkımının artması
• Yağ sentezinin azalması
• Karaciğer yağlanmasının gerilemesi
Ketojenik Diyet ve Kanser
AKNE nin önlenmesi (IGF’nin azalması yolu ile)
Hipertansiyonun düzelmesi
62
olan tek yakıt kaynağı vardır ki o da glikozdur. Görüldüğü ve bilimsel olarak da açıkladığımız gibi, bol tahılla beslenen insanlarda, kan şekerleri sürekli olarak yüksektir (işte kanser hücrelerinin arayıp da bulamadığı ortam). Şekerin sürekli yüksek olması demek; sürekli insülin salgılanması ve beraberinde de yüksek IGF-1 demektir. Şekeri ve insülini bolca bulan bir kanser hücresi daha ne istesin ki? “ Bu harika ortamda çoğalayım ve yayılayım bari” der.
Günlük hayatımızda, çocukluğumuzdan beri hemen her gün, vücudumuzda kanser hücreleri oluşur. Her gün ortalama 60.000 kanser hücresi ister istemez oluşmakta. Günlük oluşan kanser hücrelerinin sayısal çoğunluğu ilerleyen yaşla beraber artmaktadır. Vücudumuzun mükemmele yakın savunma sistemi, günlük oluşan bu baş belası hücreleri her gün denetimden geçirir ve ortadan kaldırır. Ancak, bir taraftan dengesiz ve şuursuz beslenmenin bir sonucu olarak vücuda; bol şeker, bol insülin, üzerine de bonus olarak IGF-1 yükleyerek savunma sistemini zayıflatmamız, ortamdaki Omega-3’ün azalması, ortamdaki Omega-6’nın çok yüksek oranda olması, gıdalarla aldığımız kötü okside yağlar, küçük küreli LDL’nin kanda artması, hava kirliliği, radyasyon, gıdalarımızda koruyucu özlliği olan konjuge linoleik asit oranının azalması, üretici firmaların daha çok ürün ve daha uzun raf ömrü kaygısı için tükettiğimiz gıdalara katkı olarak eklediği kimyasallar bünyemizi mahvetmektedir. Allah aşkına söyler misiniz; siz de kanser hücresi olsanız ve sizin için bu kadar olumlu koşul bir araya gelse, ne yapardınız?
Bu güne dek, sadece beslenme ile ilgili olarak, yüzlerce çalışmayı gözden geçirdim ve şunu net olarak gördüm; beslenmenin düzeltilmesiyle kanser belası %60 ile %80 oranında bertaraf edilebilmektedir. Tıbbi literatürlere göre, beslenmede karbonhidrat kısıtlamasının veya ketojenik diyetin olası faydaları ile ilgili sonuçlar şu şekilde özetlenebilir;
1. Tümü değil, ancak bir çok kanser hücresi glikoza bağımlıdır. Ortamda yakıt olarak bol insülin ve IGF-1 de bulursa kanser genişler, büyür ve hatta yayılabilir. Kanser hücresinin kendisi de prüvat salgılayarak karaciğerde glikoneogenezisi ateşler. Böylece kan şekeri, yemek yenmese dahi yüksek kalır. Tabii ki buna bağlı olarak insülin de. Buna “Warburg Etkisi” denilmektedir.
2. Yukarıda da belirttiğimiz gibi; şeker hastalığı henüz gelişmemiş ‘’metabolik sendromlu’’ olgularda da kanser olguları çoktur. İnsülin direnci kanser hastalığını net bir biçimde tetiklemektedir. Karbonhidrat kısıtlaması burada da önemini göstermektedir.
3. İleri derecedeki kanser hastaları, aşırı güçsüz, düşkün durumdadırlar ve üstelik hastalığın ağır etkisi de hastaları tükenme noktasına getirerek, tamamen yatağa bağlar. Bu hastalara ketojenik diyet uygulandığında genel durumlarında çok belirgin düzelmeler saptanmıştır. Ketojenik diyet, kimi tıbbi merkezlerde kanser tedavisini destekleyici tedavi amacıyla, aktif bir şekilde uygulanmaktadır. Bir çalışmada; hastaneden taburcu edilemeyen ileri evre kanserli hastalara, en önemli keton cismi olan beta-hidroksi bütürat damardan enjekte edilmiş ve bu hastaların %50’sinde geçici de olsa iyileşme sağlandığı görülerek, hastalar taburcu edilmiştir.
4. Hafif ve orta seviyeli kanser hastalarının beslenmesinde, karbonhidrat alımı kesinlikle kısıtlanmalı ve hatta mutlaka ketojenik diyet önerilmelidir.
63
5. Farelerde yapılan çalışmalarda; keton cisimlerinin, doğrudan “anti-tümör” etkili olduklarına dair bilimsel veriler mevcuttur (yani ketonlar doğal kemoterapi ilacı gibi etki etmektedir).
Ketojenik Diyeti Öncelikle Uygulaması Gerekenler
Düşük karbonhidratlı beslenmeyi ve ketojenik diyeti halkına resmi anlamda ilk öneren ülke İsveç’tir. Eminim ki, yakın gelecekte Avrupa’nın birçok ülkesinin hükümetleri de halklarına ketojenik diyet konusunda resmi ağızdan önerilerde bulunacaklardır. Bana kalırsa ketojenik diyeti -çocuklar da dahil olmak üzere- hemen herkes yapmalıdır. Çünkü; çocuklarımız çok yoğun bir karbonhidrat bombardımanı altındalar. Issız bir adada yaşasaydınız 6 yaşındaki çocuğunuzu rahatça ketozise sokabilirdiniz. Ancak hepimiz şehirlerde, metropollerde yaşıyoruz. Ülkemiz koşullarında, çocuklarınıza ketojenik diyeti tam anlamıyla uygulatmanız çok zor. Örneğin; bir yere yemeğe gidersiniz, garson hoop diye çocuğunuzun eline çubuklu şeker, çikolata falan sıkıştırır! Siz de bu can sıkıcı durum karşısında, herkesin ortasında bir şey diyemezsiniz. Bu ve buna benzer durumlara, fastfood ve marketlerin tüm tahrik edici ve albenili çağrılarına rağmen, anne-babası ketojenik diyette olup, çocuklarını da uyum sağlatmış aileler de biliyorum. Siz de ailenizin sağlığı için en azından elinizden geleni yapın, yapmak için azami gayreti gösterin. Ergenlik çağı çocuklarında ketojenik diyet uyumu da çok zordur. Okulda, cafede, pastanede, fastfood dükkanlarında falan buluşuldu derken, her yer ve her şey, her yiyecek yine şeker ve karbonhidrat. Bu yüzden gençlik çağındaki çocuklarımıza ketojenik diyetten ziyade, düşük karbonhidratlı beslenme tarzı daha uygun olur. Düşük karbonhidratlı beslenmede, karbonhidrat miktarı ketojenik diyetteki kadar katı değildir. Günlük karbonhidrat alımı yaklaşık olarak 100 ila 130 gr. kadardır. Gençler bu düzeydeki karbonhidratlara daha çok uyum gösteriyorlar. Hazır gençler demişken, onları ilgilendiren şu bilgiyi de verelim; ergenlik çağının en önemli sorunlarından biri olan sivilceler (akneler) de ketojenik diyetle ortadan kalkar. Akne, günümüzde medeniyet hastalıkları arasında sayılmaktadır. Tahıldan, şekerden uzak ilkel toplumlarda akne problemi neredeyse hiç bildirilmemiştir. Akneden çok etkilenmiş bir ergene düşük karbonhidratlı beslenme değil de doğrudan ketojenik diyeti tavsiye ederim.
Çocuklarınızın sağlıklı beslenmesi için bir başka önerim de şu; her zaman, yemeğinizi evde kendiniz yapmaya özen gösterin. Böylece, yediklerinin kontrolü hep sizde olur. Etinizin, köftenizin, balığınızın nasıl piştiğini bilirsiniz. Hiç farkında olmadan; gıda boyası, yanık yağ, çin tuzu (MSG), vb. gibi sağlıksız ve zararlı şeyleri yemez, çocuklarınızı da sağlıklı beslemiş olursunuz. Nereye giderseniz gidin, çocuğun menüsüne ya patates kızartması (ne şekilde kızartıldığını daha önceden söylemiştik) ya da makarna koyarlar. Çocuğun yemek tabağı gelmeden önce de bir sepet ekmeği tam da çocuğun önüne bırakırlar. Siz gözlerinizi havaya dikersiniz ama nafile. Bu bizim restoranlarda artık kemikleşmiş bir uygulamadır. Yanında da ketçap-mayonez sepeti (hepsinin içinde de kesinlikle tat artırıcı MSG yani monosodyumglutamat var). Siz istediğiniz kadar “aman kızım sağlıklı beslenelim” diye uğraşıp çırpının, hiç şansınız yoktur. O tabaktaki patates; bol ketçap ve mayonezle yenip, bitirilir; köfteler ise yenmez, kalır. Aşağıdaki Tablo-24’de ketojenik diyeti özellikle tavsiye ettiğim durumlar sıralanmıştır.
Siz ebeveynlere, çocuklarımızla ilgili olarak söylemek istediğim çok önemli bir şey daha var; sınav öncesi beslenme. Biz, millet olarak sınavlardan önceki kahvaltıya çok önem veririz. Sınavda enerji versin, zihni açık olsun diye; balı, pekmezi, çikolatayı, vb.lerini adeta çocuklarımızın önüne yığarız. Bu yetmezmiş gibi; sınav arasında yesin diyerek, çantasına yoğun karbonhidrat ve şeker içeren ıvır-zıvır besinler koyarız. Bütün bu yiyecekler, çocuğumuzun sınav stresini almadığı gibi, sınav sırasında aşırı insülin salgılaması sonrasında gelişen hipoglisemik ataklar nedeniyle, çocuğun sınav stresini daha da arttırabilir. Çocuk öfkeli ve tedirgin olur. Oysa, bunun yerine -sınavlardan aylar öncesinden başlayarak- iyi ayarlanmış bir ketojenik diyetle çocuğumuzu beslersek, emin olun ki zihinsel performansı müthiş derecede yüksek olur; problem çözme yeteneği artar; sınav hazırlık dönemi oldukça yüksek performanslı geçer ve kendine güveni dahi artar. Sınav günü de güzel bir ketojenik kahvaltı ile sınav sırasında hiç acıkmadan ve panik yapmadan sınavı atlatabilir. Bir baba olarak anne, babalara çok önemli bir tavsiyemdir.
64
Ketojenik Diyet, Aşağıdaki Listede Yeralanlarda Özellikle Faydalıdır;
1. Obezite ve aşırı kilo sorunu olanlar,
2. Tip 2 diyabeti olanlar,
3. Hipertansiyonu olanlar,
Ketojenik Diyete Başlamanın ve Sürdürmenin İncelikleri
Ketojenik diyet, aslında çok zor bir diyet değildir. Aslında diyet demek de çok doğru olmayabilir çünkü bu bir yaşam biçimidir. Fakat bizim ülkemizde değişik bir beslenme tarzının adının arkasına hemen bir diyet lafı ekleniveriyor ve bu beslenme ve yaşam tarzının adı, bir anda “bilmem ne diyeti” oluyor . Madem ki öyle, biz de adet yerini bulsun diyelim ve bu ilginç yaşam biçimine, daha anlaşır olması için; “ketojenik diyet” diyelim.
En baştan söyleyeyim; bu diyette de diğer diyetlerdeki gibi -yediğiniz yiyecekler konusunda- kısıtlamalar var elbette. Ancak, bu diyeti diğerlerinden daha üstün tutan çok önemli bir şey de var; bu diyette hemen her zaman tok olacaksınız. Ketojenik diyete veya (bir diğer tanımlamayla söylersek ketojenik yaşam biçimine) bir kez adapte olursanız, bunu yaşam boyu rahatça sürdürme imkanınız vardır. Ben, gençlik yıllarımdan bu yana, yıllar boyunca diyet yapıp kilo vermeye çalıştım. ‘’Düşük yağlı-yüksek karbonhidratlı’’ geleneksel diyetleri de uygulamayı denedim ama bunların en büyük zorluğu açlıkla mücadele kısmıydı ve başaramadım. Bir düşünsenize; sabahtan akşama kadar açsınızdır; gözünüzün önünde sürekli yemekler uçuşur; sofradan neredeyse her zaman doymadan, yarı aç olarak kalkarsınız. İhtiyacımız olanın altındaki toplam kaloriyi az alınca da kim olsa kilo verir değil mi? Ancak, diyetlerin bu açlık kısmında hemen herkes takılır. En iradeli arkadaşınız dahi 3-4 ayda diyeti bırakır. Tabii tekrar kilo alırsınız. Peki, neden acıkıyorsunuz biliyor musunuz? İnsülin yüzünden acıkıyorsunuz. Geleneksel diyetlerde; şu kadar tam tahıl, şu kadar gevrek, biraz meyve, vb. gibi insülin yükseltici gıdalar vardır. Oysa ketojenik diyette önerdiğimiz beslenme düzeniyle, vücuttaki insülinin haberi dahi olmadan besleneceksiniz. Bu beslenmede çok güçlü bir açlık tetikçisi olan insülin miktarı yerlerde sürünmektedir. Dahası da şu ki; yüksek yağlı beslenmenin verdiği tokluk hissi neredeyse tüm gün sürer. Üstelik, normal diyetlere göre de çok daha erken doyarsınız. Yağlar, daha ağzınızdayken (karbonhidratlardan 5 ila 10 dakika önce) beyindeki doyma merkezini uyarıp, tokluk hissine yol açar. Bu da size erken doyma gibi büyük bir avantaj kazandırır ve gereğinden fazla gıda tüketmezsiniz.
Ketojenik diyetin temel amacı; sizi şeker yakma makinesi pozisyonundan çıkarıp, yağ yakma makinesi durumuna getirmektir. Arabanıza tüpgaz taktırmak gibi bir şeydir bu. Aracına tüpgaz taktıranlar bu sistemi iyi bilirler; bu tip arabalarda, bir düğmeye bastığınız zaman aracınız benzin yakarak gider ve yine aynı düğmeye bastığınız zaman da aracınız gaz yakarak yola devam eder. İşte sizin de yapmanız gereken budur; yıllardır bol karbonhidratlı bir ortamda yaşayan organizmanızı, artık yağ yakma makinesine çevirme zamanınız gelmiştir.
Yukarıdaki bölümlerde, ketojenik diyetin temel biyokimyasal dayanakları üzerinde ayrıntılı bir şekilde durmuştuk. Bu beslenme tarzında, gerekli enerji kaynağı yağlardan elde edilir. Ketojenik diyet, çoğu insanın zannettiği gibi proteinden yana zengin bir beslenme tarzı değildir. Yani, “dilediğin kadar et ye” diyeti değildir. En
65
önemli özelliklerinden biri ise çok çok düşük gramajlarda karbonhidrat alınmasıdır. Gıdalardan aldığımız kalorinin; %70 ila 80’ini yağlardan, %10 ila 15’ini proteinlerden ve %5 ila 10’unu karbonhidratlardan sağlarsak, vücudumuzda çok olumlu ve ilginç gelişmeler olur. Bu diyette sabahtan akşama kadar kalori saymak yoktur. Ne yapılması gerektiği, aşağıda üç madde halinde ve ayrıntıları ile belirtilmiştir.
1. Yükleme fazı dediğimiz ilk 3 ila 6 haftalık bölümde, günlük gıdalarla aldığınız karbonhidratları, 20 gr.’ın altına çekmelisiniz. Kitabın arkasında kendim de kullandığım ve artık neredeyse ezberlediğim tabloda, sofralarımızdaki bazı besinlerin 100 gr.’ında ne kadar karbonhidrat olduğu yazılmıştır. Şunu iyi bilmelisiniz ki karbonhidrat içeren gıdalar her zaman tahıl içeren besinler değildir. Örneğin; domatesin 100 gr.’ında 1 gr. karbonhidrat vardır. Karbonhidratların da ağırlıklı olarak bitkilerden geldiğini temel bir bilgi olarak aklınızda tutmaya çalışın. Bana sakın “Hocam, beslenmemi çok güzel ayarladım; sabah yarım ekmek yiyor ve 20 gr.’lık karbonhidrat sınırını geçmiyorum. Ben bu işi böyle devam ettirebilir miyim?” demeyin. Kesinlikle olmaz! Bu soru, alkolik bir adamın alkolü bıraktırma tedavisini yapan hekime “Sabahları bir duble içebilir miyim?” diye sorması gibi bir şeydir. Aldığımız karbonhidratların kaynağı, kesinlikle rafine şeker ve buğday ürünlerinden gelmemelidir. Günlük karbonhidrat ihtiyacımızı, onların yerine sebzelerden almaya çalışmalıyız. Lütfen panik yapmayın, çünkü; ömür boyu karbonhidrat sınırlaması yapmayacağız. Daha sonra anlatacağım gibi ilerleyen aylarda veya yıllarda (yaklaşık olarak, ketojenik adaptasyondan 1 yıl kadar sonra) kontrollü olarak günlük karbonhidrat tüketim miktarınızı 20 ila 100 gr. seviyesine çıkartabiliriz. Şimdilik bu ilginç diyete giriş bölümündeyiz ve en başından itibaren kararlı ve disiplinli hareket etmek zorundayız. Aşağıdaki tavsiyelerimi de lütfen aklınıza iyice yazınız;
a. Şeker, tatlı, bal, pekmez, nar ekşisi, çikolata, meyve suyu, gazlı içecekler, pirinç, bulgur, patates ve tüm buğday ürünleriyle vedalaşmalısınız. Haydi, bu lezzetli ama bir o kadar da zararlı yiyeceklerle vedalaşın ve aramıza katılın. “Bir lokma, azıcık, çeyrek dilim, bir tatlı kaşığı, tadımlık, vb.” gibi laflar, içimizdeki şeytanın oyunundan başka bir şey değildir. Bu maddeyi dikkate almazsanız asla ama asla ketojenik diyete (ketozis’e) giremezsiniz.
b. Lütfen, 3 ay süreyle hiçbir şekilde meyve yemeyin. Meyvelerden alacağınız tüm o mineraller, vitaminler, antioksidanlar ve lifler, tüm sebzelerde olduğu gibi; ette, yumurtada ve süt ürünlerinde de vardır. Emin olunuz ki kesinlikle vitaminsiz falan kalmazsınız. Örneğin; ben meyve yemeyi çok severdim ama son bir yıldır bir elma bile yemedim. Buna rağmen, düzenli olarak yaptırdığım tahlil sonuçlarına göre de hiçbir vitamin eksikliğim yok. Ketozis evresine girdiğinizde de meyve yemeye hafif hafif tekrar başlayabilirsiniz. Ama ilk 3 ay biraz sabır ve çokça da irade lütfen.
c. Kuru fasulye, nohut, mercimek vb.leri gibi bakliyatların tüketimine çok karşı değiliz. Ancak bu yiyecekler çok yüksek karbonhidrat içeriyor. Örneğin nohudun 100 gr.’ında 53 gr. karbonhidrat mevcut. Bir tabak nohut yahnisinde en az 50 ila 100 gr. karbonhidrat olabilir. Biliyorsunuz ki bu diyetin ilk yılında, günde 20 gr.’dan fazla karbonhidrat tüketmiyorduk. Bakliyat gruplarını da soframızdan ilk 3 ay kesinlikle uzak tutmamız gerekiyor. Ama sakın panik yapmayın, daha sonra anlatacağım teknikle bu besinleri tekrar soframıza geri koyabileceğiz.
d. Şimdi gelelim; fındık, fıstık, kuruyemiş ve kuru meyve meselesine; dünyada, en çok çerez tüketen ülkeler listesinde 5. sıradayız. Ekmekten sonra hastalarıma bıraktırmakta en çok zorlandığım gıdalardan biri de çerezlerdir. Çerezlerin kavrulmamış ve çiğ olanlarının tüketilmesini; yüksek oranda vitamin, mineral ve lif içermeleri nedeniyle yararlı buluyor ve öneriyorum. Ancak, bildiğiniz gibi, başlangıçta günde 20 gr. karbonhidratı geçmemeye çalıştığımız için bunları tüketirken çok dikkat edeceğiz. İlk 3 ay lütfen hiç bir şekilde çerez tüketmeyin. Önce bir ketozis tablosuna girin de daha sonra aşırıya kaçmadan tüketmeye başlayabilirsiniz.
66
2. Ketojenik diyetin ikinci önemli kısmı da proteinin kısıtlanmasıdır. Ancak proteinlerdeki kısıtlama karbonhidratlardaki kadar katı ve ağır değildir. Protein tüketimi günde 0.5 ila 1.5 gr./kg. seviyesinde tutulmalıdır. Günlük hayatta sürekli olarak 300 gr. kadar protein yıkılıp (işlenip), yeniden sentezlenmektedir. Bu yeniden yapım ve yıkım sırasında bazı aminoasitler parçalanır ve kullanılamaz olurlar. Bazı aminoasitleri sentezleyebiliriz ancak bazılarını da mutlaka dışarıdan almalıyız. Bunların miktarı da kişiden kişiye değişmekle birlikte, günde 70 ila 150 gr. civarında proteinin dışarıdan alınması gerekmektedir. Proteinleri yani amino asitleri nereden aldığınız o kadar önemli değildir. Nihayetinde amino asit, amino asittir. İsterseniz tavuktan, isterseniz balıktan, isterseniz de peynirden alın, bu gıdalar günlük protein ihtiyacınızı mutlaka karşılayacaktır. Ancak, hatırlarsanız yağlarda bu durum böyle değildir. Eğer unuttuysanız, gerekirse hatırlamak için yağlar bölümüne yeniden bir göz atmanızı öneririm. Bu kitabın arkasında ise, hangi gıdaların 100 gr.’ının, ne kadar protein içerdiğini gösteren bir tablomuz var. Bu tabloyu ezberleyebilirseniz ya da her an elinizin altında bulundurup da faydalanırsanız, ketojenik diyete adaptasyonunuz çok daha hızlı olur. Protein miktarı aşırı olursa; daha önceden de anlattığımız gibi, vücutta protein stoğu olmadığından ötürü, karaciğer glikoneogenezis yolu ile proteinlerin fazlasını “şekere” çevirir. Bu şeker de yağa dönüştürülüp trigliseritler aracılığı ile göbekten başlayarak tüm vücuda yerleşir. Bu nedenle; ketojenik diyette fazla protein alırsanız ketozis tablosuna giremezsiniz. Ketozis tablosu, sizi tok tutan ve elinin altındaki her gıdaya deli gibi saldıran tuhaf görünüşlü bir insan olmaktan çıkartan şeydir.
• Proteinler en çok hayvansal gıdalarda bulunur. Yumurta gıda içeriği açısından mükemmel bir besindir. Ben, neredeyse sadece köy yumurtası tüketiyorum. Diğer sanayi tipi yumurtaları da tüketebilirsiniz ancak daha önceden de belirttiğimiz gibi, hazır yem veriliyor olmasından ötürü bu yumurtaların besin değerinde önemli farklılıklar olmakta. Eğer köy yumurtasını ben bulabiliyorsam, siz de rahatça bulabilirsiniz. Yumurta, ketojenik diyette çok önemlidir. Çok yüksek bir tokluk hissi verir ve etkisi de uzun süre devam eder. Kimi çevreler, yeterince araştırma yapmadan, yıllar boyunca yumurtayı kötülediler. “Haftada ancak bir yumurta yiyebilirsiniz!” gibi hiçbir bilimsel araştırma ve çalışmaya dayanmayan bir sloganla insanları yumurtadan soğutmaya çalıştılar. Bu tamamen yanlış ve olumsuz kampanyada maalesef doktorların payı da oldukça büyüktür. Neyse ki o yıllar artık geride kaldı, yumurta itibarını yeniden kazandı. Normal boyda bir yumurtada 6 gr. protein varken, hiç karbonhidrat yoktur. Şimdi; örnek olması adına, kendi öğünlerim üzerinden hep beraber protein hesabı yapalım. Benim ideal kilom 70 kg. dır. Demek oluyor ki günlük protein ihtiyacım 70 kg. x 1 gr./gün = 70 gr.’dır. Sabahları en az 2 adet, bazen de 4 adet yumurtayı bol tereyağı ve zeytinyağı karıştırarak yiyorum. Eğer 4 adet yumurta yersem 4 x 6 gr. = 24 gr. proteini sadece yumurtadan almış oluyorum (çünkü; tereyağında ve zeytinyağında protein yok denilecek kadar azdır). Biraz da peynir yersem ve 10 gr. proteini de peynirden alırsam, toplam 34 gr. protein almış oluyorum. Geriye 70 gr. – 34 = 36 gr. protein hakkım kalıyor. Öğlen yemeğini çoğu zaman yemiyorum. Siz de ketojenik diyet yaptığınız zaman, öğlen yemeği yeme ihtiyacı duymadığınızı görecek ve şaşıracaksınız! Zaten, öğle yemeği dediğimiz öğün insanlık tarihinde yaklaşık son 100 yıldır vardır. Daha önceki zamanlarda, öğünler günümüzdeki gibi törensel değildi, insanlar günde bir veya genellikle de iki öğün yemek yemekteydi. Şimdi gelelim akşam yemeğime; avucunuza alıp da top haline getirdiğiniz 100 gr. orta yağlı kıymada 25 gr. protein vardır. Akşama da bu kıyma topundan 1.5 adet yediğimi düşünelim ki bu miktar 5 ila 7 köfteye denk gelir. “Bana yetmez” diye düşünmenize gerek yok, bu miktardaki etle rahat doyarsınız. Sizler, kitabın arkasındaki tabloyu kullanarak, bu örnekleri; balıkla, tavukla, pirzolayla, vb. ile de çoğaltabilirsiniz.
67
•
Ketojenik diyette, peynir tüketimi de oldukça önemlidir. Eğer siz, yumurta sevmiyorum diyenlerdenseniz, peynir sizin için kurtarıcı olabilir. Ketojenik diyet açısından en makbul olanı; en yağlı, en sarı peynirdir. Peynirin markasına göre içeriğinde çok değişiklikler olmasına rağmen, 100 gr. peynirde yaklaşık olarak 15 ila 25 gr. arasında protein olduğunu söyleyebiliriz. Bununla beraber; 100 gr. peynirde 4 gr.’da karbonhidrat bulunduğunu da bilmelisiniz. Ben pratik bir ölçü olsun diyerek; hangi çeşit olursa olsun, 100 gr. peynirde 20 gr. protein + 4 gr. da karbonhidrat bulunduğunu kabul ediyorum. Hem peyniri ve hem de yumurtayı seviyor olabilirsiniz ki hiç bir sakıncası yok. İçerdikleri protein miktarını dikkate almayı unutmayın yeter ki. Daha önceden de bahsettiğimiz gibi; Konjuge Linoleik Asit, kanser önleyici önemli bir yağdır. Yağlı süt ürünlerinde diğer gıdalara nispeten daha çok bulunur. Avrupa’da ‘Ricotto’ diye bilinen “kaşar loru” ise, en fazla konjuge linoleik asit içeren süt ürünüdür. Yaşadığınız çevrede, “keçi sütü ve ürünlerini” bulma imkanınız varsa, o ürünleri alıp, tüketmenizi özellikle tavsiye ediyorum. Çünkü; keçi neredeyse her zaman gezen bir hayvan olduğu için, bu ürünleri daha güvenilir buluyorum. Zira; hayvancılık yapan hastalarım, keçiyi ağılda tutmanın çok zor olduğunu, mutlaka gezmesi gerektiğini söylüyorlar.
Ketojenik diyette, yoğurt da bir başka önemli besindir, çünkü; yoğurt tüketmek sakıncalı değildir. Ancak, bilmeniz gereken şey şudur; süzme yoğurdun 100 gr.’ında 4 gr. protein ve 5 gr.’da karbonhidrat vardır. Her gün yediğiniz besinlerle aldığınız proteinlerin ve karbonhidratların hesabını yapın. Günlük almanız gereken miktarda bir boşluk varsa, bunu yoğurtla doldurabilirsiniz. Şunu da belirteyim ki; diyetin ilk haftalarında sürekli olarak protein ve karbonhidrat hesabı yapmak, sürekli tabloya bakmak belki de size sıkıntı verecek ve belki de “Özcan Hoca bizi matematikçi sandı galiba!” diyeceksiniz. Ama hiç merak etmeyin, bir ay içinde hem benden daha iyi gram hesabı yapar hale geleceksiniz ve hem de konuyla ilgili korkunç bir bilgi birikimine sahip olacaksınız.
Şimdi de erişkinleri ilgilendiren önemli bir bilgi vereceğim; eğer içiyorsanız, her akşam ya da sabah süt içmeyi artık bırakın. Neden mi? İki sebebi var; birincisi, sütün içerisinde süt şekeri olan laktoz var ve bu da bildiğiniz gibi karbonhidrattır. Yani, işimizi zorlaştırır. Süt ürünleri olan; kaymak, yoğurt ve peynirde ise bakteriler laktozun bir kısmını fermente ettiğinden, bu gıdalarda süte göre daha az karbonhidrat vardır. Ancak yumurtadaki gibi karbonhidrat miktarları sıfır değildir. Yukarıda da değindiğimiz gibi; süt ürünlerinin 100 gr.’ında yaklaşık olarak 4 gr. karbonhidrat vardır diyebiliriz. Hesaplamalarınızı yaparken bunu aklınızda bulundurursanız sizin için iyi olur. Süt içmeyi bırakın dememin ikinci sebebi de şudur; süt ne içindir? Canlının yavrusunu büyütmesi içindir. Demek ki; içinde organizmayı büyütücü şeyler var. Yapılan araştırmalarda süt içerisinde az da olsa IGF-1 (insülin benzeri büyüme faktörü) saptanmıştır. Ama dostlarım, biz artık büyümüşüz, çocuk değiliz, daha ne için süt içeceğiz ki? IGF-1’in, istenmeyen başka hücreleri de (örneğin; kanser hücreleri gibi) çoğalmayı tetiklemediğini nereden bilebiliriz ki! “Sağlığınız için, günde bir bardak süt için” şeklindeki sloganlar da aslında endüstriyi desteklemekten başka bir şey değildir. Her gün bir bardak süt içmenin her hangi bir faydasının olduğuna ben şahsen inanmıyorum. İnsanoğlu olarak, 23.000 yıl önce tarımı keşfettik ve son 12.000 yıldır da yaygın olarak tarım yapıyoruz. Yaklaşık 2.5 milyon yıllık geçmişimizde, sütü nereden bulduk da içtik ki? Gerçi şimdi şu soruyu sorduğunuzu işitir gibiyim; “Sayın Hocam; peki ya sütteki yüksek kalsiyum oranı, kemiklerimize faydası, menopoz, falan…” ben de size
•
•
68
derim ki; “Lahana yiyin. İçinde kalsiyumun alası var ve neredeyse tamamı da emilir. Ayrıca; tere, bamya, kıvırcık marul, brokoli gibi sebzeler de kalsiyum yönünden zengin olan yiyeceklerdir. Son olarak şunu da belirtmek isterim ki; evet sütte kalsiyum çoktur ancak yapılan araştırma ve çalışmalarda süt kalsiyumunun emilim oranının düşük olduğu da saptanmıştır.
• Kaymak, ketojenik diyette kullandığım en önemli yağ kaynağımdır. 100 gr.’ında; 3 gr. protein, 3 gr. karbonhidrat vardır, gerisi yağdır. Hem de çoğu satüre yağ. Ancak 100 gr. kaymak yemek de kolay değildir. Eğer yiyebilirseniz akşama kadar acıkmayacağınızı göreceksiniz. Kaymak tüketimini özellikle tavsiye ediyorum ama tabii ki yanında ekmek, bal, vb. olmamak şartıyla. Kaşıklayarak yerseniz o harika lezzetin tadına daha iyi vardığınızı göreceksiniz.
• Bir başka protein kaynağı da tavuktur. Ancak, kişisel olarak marketlerde bize satılan tavukları tüketmeyi reddediyorum. Onun yerine, bulabilirsem köylerden; tavuk, horoz, kaz ve hindi bulmaya çalışıyorum. Aksi halde nasıl beslendiği meçhul bir hormonlu yaratığı, tavuk diye tüketmek istemiyorum. Tavuk etinin de 100 gr.’ında 20 gr. protein vardır. Et, balık ve yumurtada olduğu gibi tavukta da karbonhidrat hiç yoktur. Yani, köy tavuğunu rahatlıkla beslenme listenize koyabilirsiniz.
• Protein konusunu şöyle bir özetleyecek olursak;
1.
2. 3. 4.
5. 6.
Ketojenik diyetin başlangıcında; erkekler için günde; 70 ila 90 gr., kadınlar için ise günde; 50 ila 70 gr. protein alınması çok doğru olacaktır ve bu son derece ideal bir beslenmedir.
Ette, tavukta, balıkta ve yumurtada karbonhidrat yoktur. Hesaplarınızı ona göre yapın.
Yumurtayı seviyorsanız ketojenik diyette hiç zorlanmazsınız. Ama özellikle gezerek beslenen tavuğun yumurtasını bulmaya çalışın.
Sütün 100 gr.’ında; 5 gr. kadar karbonhidrat vardır. Günde iki bardak süt içmek çok kolaydır. İki bardak süt 200 ml.x2 = 400 ml. yapar. Bu 5 gr.x4=20 gr. karbonhidratı sütle beraber alıyorsunuz demektir. Sorun değil ama o gün artık karbonhidrat hakkınız kalmamıştır. Ancak, yukarıda da belirttiğim nedenlerle yetişkinlerin sürekli süt içmesine gerek yoktur.
Peynirin 100 gr.’ında; 4 gr. karbonhidrat + 20 gr. protein vardır. Çok peynir yerseniz genel protein hakkınızdan kalan pay da azalır, unutmayın.
Proteinin etten mi, sütten mi, tavuktan mı, geldiğinin bir önemi yoktur. Yağın iyisi, kötüsü vardır; ancak proteinin iyisi, kötüsü yoktur; “protein”, proteindir.
3. Ketojenik diyetin en
seviyesinde tutarsak ve protein tüketimimizi de vücut ağırlığımızın kg.’ı başına 1 gr./gün seviyesinde tutarsak, vücudumuz enerji açığını yağ yakarak dolduracaktır. Vücut, ihtiyaç duyduğu yağı içeriden (göbekten) ve dışarıdan (gıdalarla) olmak üzere iki yerden sağlar. Yani; az protein ve çok az karbonhidrat ortamında, vücudumuzu yağ yakmaya zorlamış oluruz. Aslında, vücudumuz mükemmel bir yağ yakma makinesi iken, yanlış beslenmeden ötürü, yıllar içinde şeker yakma makinesine dönüşmüştür. Biraz irade gücümüzü kullanır ve biraz da kendimizi zorlarsak, vücudumuzu 3 ila 6 hafta içerisinde, yeniden yağ yakma makinesi haline getirebiliriz. Ancak, bu süreç içerisinde, hiç
önemli yanı yağ tüketimidir. Günlük karbonhidrat tüketimini; 20 gr./gün
69
bıkmadan, günde 20 gr.’dan az karbonhidrat ve vücut ağırlığımızın kg.’ı başına da 1 gr./günü geçmeyecek şekilde protein almaya devam etmeliyiz. Yağ alımında ise karbonhidrat ve proteinde olduğu gibi gr. cinsinden bir sınırlama yoktur. “Dilediğiniz kadar tüketin” diyeceğim ama, aslına bakarsanız -çok çabuk doygunluk hissi verdiğinden ötürü- insan yağları bir dereceye kadar tüketebiliyor. Karbonhidrat ve protein gibi çok tüketemiyorsunuz ki bu harika bir şey. Ben; kahvaltıdan başlayarak tereyağı, kaymak ve zeytinyağını kaldırabildiğim kadar çok tüketiyorum. Eğer peynir yersem, üzerinde biraz zeytinyağı gezdiriyorum. Ama siz sakın ola ki kendinizi yağ yemeye zorlamayın, çünkü; herkesin bir yağ yeme toleransı var. Siz; sadece bünyenizin kaldırabildiği kadar yağ tüketin yeter. Ve şundan emin olun ki; kan yağlarınızda en ufak bir kötüleşme dahi olmayacaktır. Tam aksine; ketojenik diyetle kan trigliseridiniz düşecek, iyi kolesterol HDL’niz artacak ve karaciğer yağlanması sorununuz 6 ila 12 ay içinde ortadan kalkacaktır.
• Benim severek tükettiğim en önemli yağlı besin, kaymaktır. Bazen kahvaltım sadece kahve ve 50 ila 100 gr kaymaktan ibarettir.
• Tereyağı da çok değerli ve çok lezzetli bir yağdır. Üstelik, ketojenik diyette de çok faydalıdır. Küp şeklinde ve ufak parçalar halinde doğrar ve biraz doğal tuz, biraz da karabiberle tatlandırırsanız harika olur. Eğer bu şekilde tüketemiyorsanız yemeklerde kullanınız. Kahvaltıda yapacağınız tereyağlı yumurta ise başka bir seçenektir. Tabii ki tereyağını ve yumurtayı aşırı ısıtıp, yakmadan yapmalısınız.
• Zeytinyağı ise, benim can dostum gibidir. Kahvaltıda ve akşam yemeğinde mutlaka tüketmeye çalışırım. Öğlenleri yemek yemediğim için, bazen öğleden sonra acıkıyorum. Hastanede dolabımda bir şişe zeytinyağı her zaman vardır. Birkaç tane zeytini, bir- iki kaşık zeytinyağı ile beraber yersek, bu bizi akşama kadar tok tutar.
• Öğlenleri açlığınızı bastırmak için mükemmel bir öneri de avokado ile ilgili. Avokado çok yağlı bir meyvededir. Yağı da çok değerlidir. Monoansatüre yağ oranı ise tıpkı zeytinyağı gibi fazladır. Öğlenleri açlığınızı bastırmak için bir adet avokado doğrar, üzerinde de biraz zeytin yağı gezdirirseniz, akşama kadar tok kalırsınız.
• Diğer bir önerim de keten tohumu ekmeğidir. Piyasada, keten tohumunu öğütülmüş olarak satan baharatçılar bulunmaktadır. Keten tohumu içerisinde karbonhidrat miktarı çok azdır. Sizler; evlerinizin mutfağında, öğütülüp un haline getirilmiş keten tohumuna, yumurtayla süt ekleyerek ve biraz maya ile karıştırarak, rahatlıkla 30 ila 50 gr.’lık küçük ekmek topları yapabilirsiniz. Keten tohumu Omega-3 deposudur. O-3/O-6 oranı; 5/1’dir. Bu harika bir orandır ve üstelik keten tohumu çok da lifli bir besindir. Bu yüzden 30 ila 50 gr.’lık bir adet ekmek topu bizim için yeterlidir. Fazlası rahatsızlık verebilir ama o küçücük somun bile bizi müthiş tok tutar. Akılda tutulması gerekli olan en önemli şey ise şudur; keten tohumunun kabuğu serttir. Öğütmeden yenirse sindirilemeden atılma ihtimali olabilir, bundan ötürü -eğer mutfağınızda bu iş için gerekli olan aletlere sahipseniz- kendiniz öğütmeniz daha iyi olur. Hem zaten, hazır alınan ürünlerin ne zaman öğütüldüğünü de bilemezsiniz. Bütün yağlarda olduğu gibi bunda da; hava, ışık ve ısı temasından kaçınılmalıdır. Bu nedenle öğütülmüş keten tohumu buzdolabında saklanmalıdır ve en geç 2 hafta içerisinde de tüketilmelidir.
70
Ketojenik Diyetin Ölçülmesi
Ketojenik diyetin diğer diyetlerinden en önemli farkı ölçülebilir olmasıdır. Bu ölçüm ise, sadece bel çevresi ve kilo kontrolüyle yapılmamaktadır. Ketojenik diyetin ilk haftasından itibaren, kan kimyasında belirgin metabolik değişimler olur. Kan ketonlarını, doğrudan parmak ucundan -tıpkı şeker ölçer gibi- ölçme olanağımız vardır. Buradan çıkan sonuçlara göre, yediklerimize karşı vücudumuzun ne tepki verdiğini ölçme ve olumlu sonuçlarını hemen görme imkanımız olmaktadır ki bu da motivasyon açısından çok faydalıdır. Diğer hiçbir diyette ve özellikle de saygın kardiyoloji derneklerinin bize yıllardır sürekli tavsiye ettiği %50 karbonhidratlı (tam tahıl) + düşük yağ diyetinde kan kimyamızda bu denli düzelme sağlanamaz.
Aşağıda, Tablo-14’de kan kimyamızla ilgili bazı değerler verilmiştir. Lütfen dikkatlice inceleyiniz.
Glikoz (açlık) Trigliserid HDL Keton HbA1C
Tehlikeli Derecede Anormal
125 ve üstü 150 ve üstü 40’ın altı
20 milimol/L üstü 6.5 ve üstü
Normal Değer
85-100 100-150 40’ın üstü
0 – 0.1 milimol/L 5.7 – 6.5
Ketojenik Diyet Hedef Değerleri
70-85 100’ün altı 70’ın üstü 0.5-3.0 milimol/L 5.0 ‘in altı
Tablo-14: Ketojenik diyette hedeflediğimiz kan değerleri.
Ketojenik diyete başlamadan önce lütfen kan değerlerinizi alıp bir köşeye yazınız. Başlangıçta bu değerleri 30.ncu gün, 60.ncı gün ve 90.ncı günde tekrar ölçecek ve yeniden değerlendireceğiz. Eğer tabloya yakından bakarsanız; ketojenik diyette kan kimyası açısından oldukça iddialı değerler var. Şimdi size bir örnekleme yapayım; diyelim ki tahlil yaptırmak için hastaneye başvurduğunuz ve tahlil sonuçlarınızda -tehlikeli değerler olarak sıralanan- kan şekeri değeriniz; 157, trigliserid değeriniz ise; 280 çıktı. Bu durumda size hemen ilaç kullanmaya başlamanız için reçete yazarlar. En hafifinden; bir ilaç trigliserid için ve bir tane de şekeriniz için ilaç verirler. Toplam iki ilaçla ve bozuk bir moralle oradan çıkarsınız. Haksız da sayılmazlar, çünkü; gelecekte ne olacağı belli olmaz. Ancak hiçbir ilaç kullanmayıp ketojenik diyete girerseniz, en geç 3 ila 6 ay arasında -bırakın normal değerleri- normal değerlerin oldukça alt seviyelerine inersiniz. Literatürde az yağlı/klasik tip diyet ile ketojenik diyeti karşılaştıran bir çok çalışma vardır. Kan kimyasını düzelme açısından hiçbir diyet ketojenik diyetten daha üstün değildir.
Yukarıdaki ölçümlerden sadece kan keton değerlerini hastanede ölçtüremezsiniz. Türkiye’de normal laboratuarlarda kan ketonu maalesef ölçülmemektedir. Bunun yerine idrarda keton bakılmaktadır. Bu da daha önceden anlattığımız gibi diyetin etkinliğini takipte yeterli değildir. Bunun için, kendinize kan şekerini ölçtüğümüz glikometre gibi bir cihazı almanızı öneriyorum. Türkiye’de, Abbott firmasının, benim de kullandığım “FreeStyle Optimum” isminde bir cihazı var (Resim-4). Ketonu, sadece parmaktan, 10 saniye içerisinde milimol/L cinsinden ölçer. (www.abbott.com.tr den bu cihazı inceleyip sipariş de verebilirsiniz). Aynı cihaz şeker ölçümünde de kullanılabiliyor. Bunu da bazı hastalarda belli aralıklarla ölçmemiz gerekebilir.
71
Normal beslenen bir insanın kan ketonu
Ketojenik Diyette Ketozis
Resim-4: Abbott firmasının freeStyle Optimum cihazı ve örnek ölçüm değerleri.
Ketojenik diyete başlamadan önce, kan keton değerleriniz, resim-4’ün sağ tarafında ölçülmüş olan değer gibi çıkar (normal değer 0 – 0.1). Ancak diyeti çok disiplinli bir şekilde yürütürseniz, kan keton değerleriniz yavaş yavaş 0.3-0.5 arasına doğru ilerler. Biraz daha sabrederseniz ve diyetinizi iyice ayarlarsanız 3.ncü haftadan sonra 0.5 ve üstü değerlere ulaşırsınız ki biz buna nutrisyonel ketozis diyorduk. Ketojenik diyette, hedefimiz olan kan keton seviyesi ile ilgili değerler aşağıdaki gibidir.
Şekil-22: Nutrisyonel ketoziste kan keton değerlerinin anlamı.
Nutrisyonel ketozise biz bundan sonra, kısaca “ketozis” diyeceğiz. Bu değer 0.5-3.0 arasındaki değerlerdir (şekil-22). Kendi ketojenik diyetim boyunca 3.7‘nin üzerini görmedim. Ketojenik diyeti başarıyla uygulayanların çok büyük kısmı 0.5-3.0 arasında gezinmektedirler. Ancak bazı insanlar nadiren 5.7 gibi yüksek seviyelere çıkabiliyor. 5.7 de bile tehlike seviyesinin hala çok uzağındayız demektir. Keton ölçümlerinde, ancak 10 ve üzeri değerler tehlikeli olabilir. Beslenme ile bu değerlere ulaşmak da neredeyse imkansızdır ve tıbbi literatürlerde henüz bildirilmemiştir. Eğer, ketojenik diyetle birlikte iki saatten uzun süren ağır sporlar yaparsanız, ancak o zaman değerleriniz 6’nın üzerine çıkılabilir.
Kan keton değerlerinizi günde en az iki kez ölçmenizi tavsiye ediyorum. Ketonlar çeşitli zamanlarda ölçülmelidir. Ben günde iki öğün yemek yediğimden sabah akşam ölçüyorum. Yediklerimin keton seviyesi üzerine etkilerini merak ediyorum. Bazı kişilerde keton sabah yüksek çıkarken bazılarında akşama daha yüksek çıkabiliyor. Şeker gibi yemekten hemen sonra değil 3-4 saat sonra ölçülmesi keton açısından daha iyidir. Başlangıçta çeşitli zamanlarda ölçseniz daha iyi olur. Merak etmeyin ömür boyu sabah akşam keton ölçmeyeceksiniz. Ketojenik diyetin temel mantığını anladığınızda (ki 6 ila 12 haftalık bir zaman süreci içerisinde yapacağınız; toplam 100 ila 150 ölçüm size epeyce bir fikir verecektir), ölçümleri yavaş yavaş seyreltip sadece kontrol etmek için haftada bir ölçersiniz.
72
Keton değerleri milimol/L 3.0
1.0 0.5
Hafta sonu tatil
Şekil-23: Ketojenik diyete ilk başladığım haftalardaki kan keton değerlerim.
Şekil-23 ketojenik diyete ilk başladığım haftalardaki keton değerlerimi göstermektedir. Görüldüğü gibi ilk günlerde kan ketonlarım 0.5’in altında seyrederken yavaş yavaş 0.5 ve üzerine tırmanmaktadır. İlk zamanlar beslenmede karbonhidrat ve protein alımını tam yapamadığımdan ara ara 0.5 altı değerler çıkmaktadır. Daha sonra ketonlarım nispeten kararlı bir seyir gösterirken birden 0.5’in altı değerler ölçülmüştür (kalın siyah ok) . Bu durum, çıkmış olduğum iki günlük tatilde, ekmeği (karbonhidratı) değil de proteini hafifçe kaçırmış olmamdan kaynaklandı.
Siz de, yediğiniz yemeklerin kan ketonlarınız üzerine olan etkilerini bu şekilde ölçümler yaparak bulmalısınız. Bunu neden önemsiyorum biliyor musunuz? Bazı hastalarım günde 40 gr. karbonhidrat aldıkları halde, ketonları 0.5’in üzerinde çıkıyor. Bazı hastalarım ise; günde 15 gr.’ın altında karbonhidrat aldıkları halde, ketonları yükselmiyor. Aynı şey protein için de geçerlidir. Kimi insanlar günde 1.5 gr./kg. protein alarak 0.5 keton değerini geçerken, kimi de günde 1 gr./kg. protein bile alsa 0.5’i geçememektedir. İşte bu yüzden aldığınız gıdaların kan ketonlarınıza nasıl etki ettiğini ölçüm yapmadan anlayamazsınız. Ama en sonunda kendinize has mükemmel bir beslenme düzeni geliştirirsiniz. Ben bu düzene; ‘’doğanın size uygun gördüğü’’ düzen diyorum.
“Peki, hiç keton ölçmezsem yine de ketoziste olur muyum?” diye soracak olursanız, cevabım; “Yüksek olasılıkla, hayır!” olacaktır. Çünkü; düşük karbonhidratlı beslenme ile ketozis bambaşka şeyler. Çünkü; kendi ölçümlerimle de gördüğüm gibi çok kolayca ketozis tablosundan çıkabilirsiniz. Çünkü; özellikle hafta sonları yapılan piknikler, gelen misafirler, gidilen misafirlikler, çıkılan tatiller veya dostlarla yenilen yemeklerde içilen alkoller falan derken sistem karışabiliyor. Ama ilk başlarda düzenli yapacağınız ölçümler sayesinde; hangi gıdanın, hangi miktarının kan ketonunuza ne yaptığını hemen öğrenebilirsiniz. Örnek veriyorum; ketonlarım 1.0 ila 2.0 arasında gidip gelirken, arkadaşlarım mangala davet ettiler. 3 adet pirzola’dan fazlasını da yemeyeceğimi söylediğim halde, “bir tane daha, hadi bir tane daha” diye diye 3 pirzola oldu 5 pirzola, üzerine 2 adet de köfte. Gece yatarken ölçtüğümde gördüm ki keton değerlerim “gümm!” diye 0.4 olmuş. Kendi kendime içimden; “Bunu hak ettin Özcan Yücel!” dedim. Sabah değerimi de; 0.5 saptadım. Oysa ki sabah en azından 1.0’in üzerinde çıkmasını bekliyordum. Demek ki vücudum proteine karşı hassasmış ve ben de gereğinden fazlasını tüketmiştim. Şunu anladım ki; fazla proteinim glikoneogenezis yolu ile şekere dönüşmüştü. Aynı günün akşamı kendi evimde tekrar pirzola yedim. Ama bu sefer, sadece 4 adet pirzola yedim, yanında da bol zeytinyağlı salata vardı. Gece ketonlarım 1.7’ye çıktı. İşte bu harika bir değerdi! Demek ki benim protein seviyesi eşiğim; 4 pirzola. Doğanın kulağıma fısıldadığı şey şu; “kardeşim, sen 4’ten fazla pirzola yiyemezsin!”. Peki, zaten anladım. Aynı deneyi karbonhidratlarla da defalarca yaptım. Örneğin; 4 adet
Günler
73
ızgara çinekop ketonlarımda hiçbir oynama yapmazken, yanında yenilen bir tabak piyaz, humus veya barbunya ketonlarımı düşürüyor. Ancak, belki de bütün bu yiyeceklerin sizde hiçbir negatif etkisi olmaz. İşte siz de haftalar boyunca; her yemekten birkaç saat sonra ketonlarınızı ölçecek ve yiyeceklerin bünyeniz üzerindeki etkilerini deneme- yanılma yöntemiyle belirleyerek, vücudunuzu adeta yeniden keşfedip, en uygun beslenme şeklinizi bulacaksınız.
Sevgili dostlar; ne yaparsanız yaptığınız halde, ketonlarınızı bir türlü 0.5’in üzerine çıkartamıyorsanız, lütfen aşağıda şekil-24’de verdiğimiz şemayı takip ediniz;
Ketojenik Diyetin 6. haftasında keton 0.3-0.4 arasında takıldı yükselmiyor
Karbonhidrat tüketimini gözden geçir (20 gr< olacak). Emin ol. 1 hafta sonra ketonda hala yükselme yok
Protein alımını 10 gram daha azalt
1 hafta sonra ketonda hala yükselme yok
Protein alımını 10 gr daha azalt
1 hafta sonra ketonda hala yükselme yok
Protein alımını 10 gr daha azalt
1 hafta sonra ketonda yükselme yok
Protein alımını 10 gr daha azalt
Şekil-24: 6. haftadan sonra keton seviyenizi yükselmediyse yapılacaklar.
İlk yapacağınız şey, tükettiğiniz karbonhidratları gözden geçirmek olacaktır. Çünkü; en çok hata burada yapılıyor. Eğer buna rağmen keton yükselmesi olmazsa, sıra proteinlere gelir. Protein tüketimimizi her hafta 10 gr. daha azaltırız. Bu şekilde de istenilen sonucu alamazsak, yemeklerdeki proteinlerin kan şekerinize etkisini doğrudan ölçecek şekilde denemelere girişmenizi önereceğim. Örneğin;
• 8 adet orta yağlı kıyma köftesi ve yağlı salata yiyeceksiniz.
• Salatada protein olmadığını bildiğimize göre, burada köfteyi baz alacağız.
• Yemekten önce, aç karnınıza birinci ölçüm -açlık- kan şekerinizi ölçeceksiniz.
• Yemekten sonra ise; 30.ncu dk., 60.ncı dk. ve 90.ncı dk.’da olmak üzere, üç kez -tokluk- kan şekerinizi ölçeceksiniz.
• Kan şekeriniz 30.ncu dk. ve 60 dk.’da 130’u geçerse proteini fazla tüketiyorsunuz demektir.
• Bir sonraki gün, aynı deneyi ve yine aynı ölçümleri, bu sefer 7 adet köfte ile yapacaksınız.
• Ne zaman ki tokluk kan şekeriniz; 130 (tercihen 125) ve altı değerlere ulaşırsa, ketojenik diyet için köfte (protein) eşiğinizi bulmuşsunuz demektir.
Kan keton değerlerinizi buna rağmen de yükseltemiyorsanız kan trigliserit değerlerinizi bir kez daha ölçtürmenizi tavsiye ediyorum. Trigliserit değeri hala 100’ün üzerindeyse karbonhidratları fazla alıyorsunuz demektir (doktorunuz size bir sorun yok ki neden endişeleniyorsunuz diyebilir). Karbonhidrat meselesine tekrar dönüp biraz daha ağırlık vermelisiniz. Çünkü; trigliserit karbonhidrat tüketiminin bir başka göstergesidir. 100’ün altı iyidir ancak ideal değer 70’in altıdır, unutmayın.
74
Kan ketonlarının yükseltilememesinin bir diğer nedeni de yeterince yağ tüketmemektir. Yağ alımını arttırırsanız, karaciğerinizi keton yapma konusunda daha da çok cesaretlendirirsiniz. Bazı hastalarım, çok yanlış bir düşünceyle -kilo kaybının daha çok olacağını düşünerek- gıdalarla yağ almayınca, içeriden (bünyeden) yağ tüketeceklerini zannetmektedirler. Bu durum; düşük yağ – düşük karbonhidrat alımı demektir ve çok hatalı bir yaklaşımdır. Henüz ketojenik adaptasyonda değilseniz, vücudunuz bu manevraya karşılık olarak hemen içerideki proteinleri yakmaya başlar. Proteinlerin yakılması ise hiç istemediğimiz bir durumdur. Daha önceden de bahsetmiştik; sadece kaslarınız değil, hormonlarınız da azalır. Vücudumuzda; hemoglobin, albümin, globülin vb. bir çok proteinimiz vardır. O proteinler sağlıklı bir yaşam için olmazsa olmazımızdır. Daha çok yağ yiyin ki; bünye yakıt için proteinlerinize hiç dokunmasın, ketonlarınız daha çok çıksın.
“Kan keton seviyesi 1.5 ila 3.0 arasına çıktığında ne oluyor hocam?” diye soran, çok fazla sayıda hastam ve dostum var. İşte bu seviye, açlık kavramının ortadan kalktığı seviyedir. Şundan emin olunuz ki, bu seviyelerde zaman zaman yemek yemeyi bile unutabilirsiniz. Başka hiçbir diyet size bu duyguyu yaşatamaz. Yemek pişirmeyi de yemek yemeyi de seven birisi olarak iyi bilirim ki, yemek yemeyi unutmak farklı bir duygudur. Çok güçlü haz içeren bir duygudur. Bu seviyedeki ketonlarla işe hoplaya zıplaya gidersiniz. Örneğin; benim evimle işyerimin arasındaki mesafe 9 km.dir ve eğer hava koşulları uygunsa; ya yürüyerek ya da bisikletimle gidip geliyorum. Kan keton seviyeniz, bu değerler arasındayken, öyle bir enerjiye sahip olursunuz ki siz bile kendinize şaşarsınız. Asansör kullanmak istemez, merdivenleri koşar adım çıkarsınız; motivasyonunuz çok yüksek olur; cinsel performansınız artar; zihniniz berraklaşır; problem çözme yeteneğiniz çok artar; yüksek bir mentaliteye sahip olursunuz. Sanki Süpermen’in ‘’Kripton’’ gezegeninden size bir iksir getirilmiştir. Etrafınızdaki olaylara karşı konsantrasyon yeteneğiniz çok yükselir; uykunuz düzelir; eğer varsa depresyonunuz bile kaybolur. Hatta oturup; benim gibi, kitap yazmaya bile kalkışırsınız.
Hepsinden önemlisi ise şudur; bu keton seviyeleri ile kilolarınız, tepeden yuvarlanan kayalar misali takır takır eriyecek. Kan ketonları yağlarınızın yerinden kopartıldığının diğer bir bulgusudur. Kan lipit değerleriniz de çok geçmeden içinizi rahatlatıcı seviyelere gelecektir. 21 yıllık meslek hayatımda HDL değerimi hiçbir zaman yükseltemedim. Genellikle; 22 ila 30 arasında seyrediyordu ve bu duruma çok üzülüyordum. Ketojenik diyetin 5. ayında 50’yi gördüğümde ise hakikaten gözlerime inanamadım ve yeniden test yaptırdım. Eğer şeker hastasıysanız bu diyeti uygularken, şeker ilaçlarınız fazla gelecek. Öyle ki; ilaçlarınızın bazılarını kontrollü bir şekilde azaltacak, belki de 3 ila 6 ay içerisinde ilaç almayı bile bırakacaksınız. Ancak, bazı şeker hastalarında, pankreas yıllar içerisinde aşırı derecede hasarlanmakta ve eskisi gibi insülin salgılayamamaktadır. Bu hastalarda maalesef ilaçları bırakamıyoruz. Ancak bu tarz hastalar çok nadirdir. Yine tansiyon hastalarının ilaçları da fazla gelecek. Yavaş yavaş ilaçlarınızı azaltıp sonra da kesmek zorunda kalacaksınız.
Yukarıda ayrıntılı olarak anlatmaya çalıştığımız hususlardan da anlaşılacağı üzere, ketojenik diyetin temel prensipleri olan; yağlı + az proteinli + çok çok az karbonhidratlı beslenme yöntemi, kişiden kişiye farklılık gösterebiliyor. Bu farklılıklara rağmen, sabırlı kan keton ölçümleri ile ideal ketozis değerleri olan 1.5 ila 3.0 arasına çıkabilirsiniz. Kan keton ölçümü diyetin başarısı açısından çok önemlidir ve yıllar boyunca da yapmanız gerekmez. Protein ve karbonhidrat eşiğinizi bulduktan sonra olayı otomatiğe bağlar, sürekli olarak ölçüm yapmadan yaşarsınız.
Ketojenik diyete yeni başlayanlarda, kan ketozisi başlatmaya yardımcı bir yöntem de aralıklı oruç tutmaktır. Buradaki oruçtan kastettiğim dini anlamdaki “oruç” değildir. Zira; bu orucu tutarken su ve mineral almayı bırakmıyoruz. İngilizler buna ‘’intermitant fasting’’ demektedirler. Aralıklı oruç, ‘’paleo diyeti’’ ya da ‘’taş devri diyeti’’ olarak diye bilinen diyetle gündeme gelmiştir. Paleo diyetini uygulayanlar, eski çağ insanlarının sıklıkla, bir ya da daha fazla gün aç kaldıklarını düşündüklerinden ötürü, kendileri de aralıklı olarak oruç tutmaktadırlar. Ketojenik diyet açısından da bunda bir sakınca yoktur. Başlangıçta ben de ketonlarımı 1.5’un üzerine çıkartmak için haftada bir gün 24 saat oruç tutuyordum. Bu orucu, siz de şu şekilde uygulayabilirsiniz; Akşam yemeğini saat: 18.00–19.00 arasında yedikten sonra bir daha hiç bir şey yemeyin. Çay, kahve, su veya sade soda dışında da hiçbir şey tüketmeyin. Ertesi gün saat: 18.00-19.00 arasında ise her zaman yediğiniz miktarda yemek yiyin. Aralıklı orucu 48 saat ve hatta 72 saat yapan da var. Tabii ki su ve tuz almayı kesinlikle ihmal etmeyecek, unutmayacaksınız. Keton seviyeleriniz arzu edilen seviyelere çıkmaya başladığında da artık aralıklı oruç tutmanıza gerek yoktur.
75
Aralıklı oruç zamanında göreceksiniz ki hiç acıkmayacaksınız. Ancak acıkırsanız da yemekten çekinmeyin. Örneğin bir iki kaşık kaymak veya bir iki dilim yağlı peynir iyi gelebilir. Bu da rahatlatmıyorsa boş verin karnınızı ketojenik diyet esaslarına uygun doyurun ve haftaya bir daha deneyin. Daha önceden de bahsetmiştik. Günde 3 öğün yemek sonradan uydurulmuş bir şeydir. Doğaya uygun olan da iki veya bir öğündür. Aralıklı oruca öğlen yemeğini kaldırarak başlayabilirsiniz. Öğlen yemeğini kaldırdıktan bir ay sonra da haftada bir orucu deneyin.
Ketojenik Diyet Hakkında Olumsuz Görüşler ve Yanıtları
Tıbbi literatürde yer alan her görüşün, her önerinin savunucuları ve destekleyicileri olduğu gibi; bu görüş ve önerileri eleştiren ve bunlara karşı olumsuz görüş belirten insanlar da mutlaka vardır. Bu, bilimsellik adına olması gereken ve son derece normal bir durumdur. Bilimsel literatürde, ketojenik diyet hakkında da bazı olumsuz görüşler vardır. Ketojenik diyet karşıtı bu olumsuz görüşler hakkında sizleri bilgilendirmek ve yine bilimsel verilerle destekleyerek bunları yanıtlamak da benim sizlere karşı olan sorumluluğumdur.
1.
2.
Böbrek: Ketojenik diyetin böbrek taşı oluşumunu tetiklediğine dair söylentiler varsa da bugüne kadar normal popülasyondan daha fazla oranda böbrek taşı oluşumu bildirilmemiştir. Hatta tam aksine; İngiltere’de yapılan bir çalışmada, yüksek karbonhidratlı beslenen insanlarda daha yüksek oranda böbrek taşı oluşumu saptanmıştır. Ketojenik diyetin, üre ve kreatinin değerlerini yükselttiğine dair hiçbir bilimsel veri de yoktur. Bu diyeti uygulayan kişilerde başlangıçta çok idrar yapma yakınması olmakta. Ancak bu hastalık bulgusu değildir. Kan insülin değerleri azalması neticesinde fazla sular vücuttan atılmaya başlar. Geçici bir durum olup 3-5 hafta sonra tekrar eski sıklıkta idrar yaparsınız.
Hipotiroidi: Tiroit dokusundan T3 ve T4 olarak bilinen hormonlar salgılanır. Beynimizdeki hipofiz denilen bezden de TSH salgılanır. TSH’de tiroid bezine tiroid hormonları salgılanması konusunda emir verir. Bazı laboratuarlarda T3 ve T4 değerlerine rutin bir şekilde bakarlar. T4, asıl etkili hormon olan T3’e dönüşür ve dokularda etkisini bu şekilde gösterir. Ketojenik diyette, T4’ün T3’e olan dönüşümünde azalma saptanabilir. İlk aylarda geçici olarak hafifçe TSH azalması da olur. Ancak bu hiçbir zaman klinik hipotirodiye yol açmaz. Tıbbi literatürde bu konuyla ilgili olarak oluşan ortak kanı; yakıt sisteminin şekerden yağa geçişi durumunda, daha az oranda T3’e ihtiyaç duyulmakta olduğudur. Yani diğer bir deyişle; T3 salgısının hafif azalması, işlerin yolunda gittiği anlamına da gelir. Daha önceden HbA1C konusunda da tartıştığımız gibi; ‘’normal değerler’’ kavramının, ketojenik diyetle yeniden gözden geçirilmesi gerekir.
LDL ve Total Kolesterol Yükselmesi: Ketojenik diyet yapan insanların kan lipit profillerinde aşağıdaki değişimler olabilir;
• Kan Trigliseritleriniz hızla düşer. Bu düşüş 1. aydan itibaren daha bariz gözlemlenir. Genellikle bir kaç ay içinde de 100’ün altına iner. İdeal değer olan 70’in altına düşmeniz için karbonhidrat kısıtlamasını çok daha sıkı yapmalısınız. Trigliserit yüksekliği nedeniyle ketojenik diyet yapmak isteyenlerin karbonhidrat kısıtlaması çok daha önemli ve gereklidir.
• HDL seviyesi yükselir ve sıklıkla 50’yi aşar. Satüre yağ tüketimini biraz daha arttırırsanız 70’i geçebilir ki esasen bu durum, çok da avantajlı bir durumdur (aslında HDL’nin de HDL 1,2,3,4 diye alt grupları vardır ama bu teknik detaylar kafa karışıklığı yapabilir diye özellikle bahsetmedim).
• Küçük küreli LDL oranı çok azalır ve büyük küreli LDL oranı çok yükselir. Bu iyiye işarettir.
• Bazı hastalarda rutin kan tahlillerinde (hesaplanan) LDL oranı hafifçe azalırken kimi hastalarda ise artabilir. LDL’si artan hastalar için şunu özellikle belirteyim ki; size söylenen LDL değeri, 1960’larda ortaya atılmış birçok parametreden etkilenebilen bir formüle dayanarak hesap edilmiştir. Yani; hesaplanan LDL değeri, gerçek değeriniz olmayabilir. Eğer;
3.
76
“Ben çok endişeleniyorum, doktorum beni çok korkuttu!” diyorsanız, endişelerinizi gidermek için kanınızı yurt dışındaki donanımlı bir laboratuara göndererek, LDL’nizin gerçek değerini ölçtürebilirsiniz (LDL-particular). Bu testin adı ‘’NMR LipoProfile test’’dir. Bu test ile; total gerçek LDL ve büyük/küçük küreli (partiküllü-parçacık) LDL oranlarınız daha objektif bir şekilde ölçülür.
• Total kolesterolde hafif düşme görülebileceği gibi hafif yükselmeler de olmaktadır. Total kolesterol 1970’lerde çok popülerdi. O zamanlar LDL, HDL ve Trigliserit kavramları henüz yoktu. Günümüzde ise; genellikle, total kolesterol üzerinden klinik değerlendirme yapmıyoruz.
4. Vitamin, Lif Eksikliği ve Kabızlık: Ketojenik diyette, bünyede vitamin eksikliği oluşacağı hurafeden ibarettir. Bazı diyetisyenler tahıllardan yoksun beslenerek yeterince vitamin, antioksidan ve lif alınmadığını ifade etmektedirler. Bu sözlerin gerçekle hiç bir alakası yoktur. Patates ve pancar hariç olmak üzere, ketojenik diyette yenilmeyen sebze yoktur. Bu yediğimiz sebzelerle de; lif, vitamin ve antioksidan’ı zaten yeterince alıyoruz. Bu arada şunu da -önemli bir bilgi açığını kapatmak adına- belirtmek istiyorum; “Lif”, yaşamsal bir besin değildir, sadece sindirilemeyen bitki parçalarıdır. Sindirilemedikleri için de bağırsaklarımızda dolgunluk yapar ve tokluk hissine destek verir. Tüm klasik diyet kitaplarında “liften yana zengin” diye bir tabir geçer. “Lifi bol alın ki tokluk hissiniz artsın.” Derler. Oysa, Ketojenik diyette -lif alsanız da almasanız da- ketonlar sizi zaten saatlerce tok tutar. Ayrıca hiç sebze yemeseniz dahi; sütte, ette, tavukta, yumurtada ve balıkta da tüm vitaminler vardır. Aksi halde Eskimolar 12.000 yıldır hayatlarını sürdüremezlerdi. Düşünün ki; adamlar C vitaminince çok zengin olan limonu tatmadılar bile. Ketojenik diyette bazı insanlarda hafif derecede kabızlık olabilmektedir ancak bağırsak hareketlerinin azalması bir hastalık değildir. Kabızlık sıkıntısı olanların daha fazla sebze tüketmelerini, bol sıvı almalarını öneririm. Ayrıca deniz tuzu ve magnezyum tabletleri de kabızlığa iyi gelebilir. Burada, vitaminlerle ilgili bir ayrıntı daha vermek istiyorum; A, D, E, K vitaminleri (biz ADEK vitaminleri diyoruz) yağda eriyen vitaminlerdir. Yani yağ yemezsek bu vitaminler bünyemiz tarafından emilemez. Çok az yağlı-klasik diyet yapan kişilerde vitamin eksikliği daha çok görülmektedir. Ketojenik diyet yapanlar ADEK vitaminlerinin bol olduğu yumurta, et, tereyağı, balık vs. besinlerden fazlasıyla alırlar. Üstelik, adı geçen ürünler bol miktarda B vitamini içerir. Sebzelerin çoğunda ise, bol miktarda C vitamini bulunur.
Özetle; literatürde ketojenik diyet hakkında çok fazla bir olumsuz görüş olmadığı gibi, olanların çoğunun da bilimsel bir dayanağı yoktur. Yaklaş iki yıldır -sıkı bir şekilde- ketojenik diyet yapmaktayım. Düzenli olarak da kontrollerimi yapıyor, yaptırıyorum. Şu güne dek kendi vücudumda herhangi bir olumsuz etkisine de rastlamadığım gibi tam tersine oldukça sağlıklı ve zindeyim. “Bedenimize zarar veren bir diyet var mı?” diye soranlara da aslında bizim şunu sormamız gerek; “Standart Türk Tipi Beslenmeden daha zararlı bir şey var mı?”
Ketojenik Diyetin Maliyeti
Sorularla Ketojenik Diyet
77
Hastanede meslektaşlarımla ketojenik diyet hakkında konuşurken, bu diyetin maliyeti ile ilgili tepkiler alıyorum. Birçoğu ucuz tahıllarla kıyaslandığında ketojenik diyetin az gelirli ailelerde sürdürülemeyeceğini ifade ediyorlar. Onlara kesinlikle katılmıyorum. Maalesef çoğu insan çok yanlış bir kanıyla, ketojenik diyeti “bol bol et ye diyeti” olarak algılıyor. Oysa bunun gerçekle hiçbir alakası yok. Tam aksine biz proteinleri fazla kaçırmamaya çalışıyoruz. Örnek olarak; 3 kişilik bir çekirdek ailenin normal diyet alışveriş listesi ile ketojenik diyetin alışveriş listesi aşağıdaki Tablo 15’de karşılaştırılmıştır. Tablodan da rahatça anlaşılabileceği gibi ketojenik diyet daha ekonomiktir.
Üç Kişilik Ailenin Aylık Tüketim
Ekmek (günde 1 ekmek)
Bal
Pekmez
Reçel
Pirinç
Bulgur
Patates
Şeker
Sebze
Meyve
Yumurta
Et
Süt
Tavuk
Balık
Bisküvi, Çikolata, vb.leri Tereyağı
Zeytinyağı
Yoğurt
Hububat
Dışarıdan Tatlı İhtiyacı Alkolsüz Restaurantta ödenen fatura
Normal Beslenme
30 ekmek 250 gr 250 gr 250
2 kilo
2 kilo
5 kilo
2 kilo Aynı miktarda 10 kilo/ay 90 (kişi balı 1) 5-10 kilo 15 kilo/ay
5 kilo
3 kilo Çok Yarım kilo
5 kilo/ay
5 kilo/ay
5 kilo/ay
2 kilo
70 TL
Ketojenik beslenme
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Yok
Aynı miktarda 1 kilo/ay
180 (kişi başı 2)
5-10 kilo
Çok az (sadece çocuk için) 5 kilo
3 kilo
Yok
Bir kilo
10 kilo/ay
5 kilo/ay
2 kilo/ay
Yok
50 TL
Dışarıda dolaşırken ayaküstü alışveriş (Örneğin; dondurma, kola, pastane, börekçi, çörekçi, meyve suyu, çikolata, hamburger, vb.)
Çok
Kahve, çay, su, ayran dışında yok
78
Tablo 15: Üç kişilik bir ailenin normal beslenme ile ketojenik diyet beslenmesi arasındaki maliyet farkları.
Diğer tarafta ketojenik diyetle beslenen birisi normal diyetle beslenen birisine göre ortalama 400 kalori daha az yer. Bu da kişi başı, bir ayda ortalama 12.000 kalori yapar ki ekonomik olarak da size epeyce bir avantaj verir.
Eğer buraya kadar yazılanları okuduysanız, kendinize değer verdiğiniz anlamına geliyor. Lütfen her iki beslenme tarzı arasındaki, özellikle de beslenme kimyası arasındaki diğer farklılıklara da bakar mısınız? (Tablo-16)
Gıda Boyası Alma Olasılığı Katkı Maddesi Alma Olasılığı Trans Yağ Alma Olasılığı Mono Sodyum Glutamat
Normal Beslenme
Çok Çok Çok Çok
Ketojenik beslenme
Yok Yok Az yok
Tablo 16: Normal beslenme ile ketojenik diyet arasındaki beslenme kimyası farkı.
Tuz Kısıtlaması
Bir çok diyetisyen verdikleri diyette genellikle tuzu kaldırırlar. Hastalarımın büyük bir çoğunluğu da şu veya bu şekilde, daha önceden bir diyetisyene gittiklerinden olsa gerek, tuzu kısıtlamak gerektiğine dair peşin bir yargıya sahiptirler. Oysa tuzun bize hiçbir zararı yoktur. Ketojenik diyette tuz alımını azaltırsanız halsiz kalırsınız. Ayrıca; az tuz alanlarda daha çabuk acıkma görülmektedir. Yemeğinize tepelemecesine tuz koyun demiyorum ancak, ne kadar tuz ihtiyacınız varsa ki bu standart olarak günlük 10-15 gr.dır, o kadar da tuz alın diyorum.
Tuz konusundan söz etmişken bir parantez daha açayım; ben şahsen, mutfağımda asla “sofralık tuz” olarak tarif edilen “rafine tuz” kullanmam. Çünkü; doğal tuz çok değerli bir mineraldir. Tuz, dünyada iki ana kaynaktan sağlanır ki bunlar; 1- Deniz, göl ve kaynak sularından elde edilen tuzlar, 2- Yer altındaki tuz madenlerinden (tuz domları) elde edilen kaya tuzlarıdır. Nereden çıktığı da aslında pek fark etmez. Himalaya tuzu, Çankırı tuzu, Okyanus tuzu, vb. olmasının hiç bir önemi yoktur. Önemli olan berrak, kristal yapıda olması ve rafine tuz olmamasıdır. Niye mi rafine tuz olmamalı? Çünkü, rafine tuz şu şekilde elde ediliyor; yer altındaki tuz madenlerinden tuz kayaları fabrikaya getiriliyor. Bu kayalar fabrikada önce parçalanıyor ve sonra da yüksek ısılarda buhara tutularak kayanın içindeki birçok değerli mineralden ayrıştırılıp saf “NaCl (Sodyum Klorür)” yani tuzu elde ediliyor. Bu ayrıştırma sırasında vücudumuz için gerekli olan ama diğer gıdalarda çok ama çok nadir bulunan; çinko, kadmiyum, selenyum, bakır, demir, vb. ayrıştırılıp atılıyor. Bundan sonra da daha beteri geliyor; tuz sofrada şık dursun diye içine beyazlatıcılar ilave ediliyor ve böylece bembeyaz bir tuz elde ediliyor. Üstelik nemlenip, topaklanmasın diye de “Sodyum alüminyum silisilat (e554)” ilavesi yapılıyor. Böylece reklamlarda da gördüğünüz gibi ‘’… bilmem ne tuz. Akar akar akar..’’ denilmesi sağlanıyor. Mutfağımda salamura tuz veya tuz değirmeninde öğütülmüş kaya tuzlarından başka tuz bulundurmam. Ülkemiz tuz açısından çok zengin bir ülkedir. Hacıbektaş, Tepsidelik, Sarıkaya, Oltu, Çankırı, Sivas, vd. yörelerimizde minerallerce çok zengin tuz madenleri vardır. Tuz gölü, Karapınar ve Palas göllerimizden de tuz üretiliyor. Ancak, Konya’nın lağımının Tuz gölüne boşaltıldığını zaman zaman basından okuyoruz. Bu yüzden göl tuzlarından uzak durmaya çalışıyorum. Türkiye’de deniz tuzu üretimi; Pendik, Tekkegöl (Edirne) ve Akçedeniz’de (Adana) yapılmaktadır. Denizlerimiz de -maalesef- kirlendiği için deniz tuzu da içime sinmiyor. Çankırı yöresinde güzel bir tuz madeni vardır. Ben şahsen madeni gezdim ve çok temiz olduğunu kendi gözlerimle gördüm. Yolu düşenlere de buraya uğramalarını tavsiye ediyorum. Bu tuz madeninin kirli olmadığını düşünerek, buranın tuzunu nedense çok seviyorum ve kendi kendime “Milyonlarca yıl öncesinden bana seslenen bir şey mi var acaba?” diye de soruyorum. Burada, gurme dostlarıma şunu da önermek istiyorum; eğer ki tuzunuzu el değirmeninde kendiniz öğüterek
79
kullanıyorsanız, içine biraz da farklı baharatlardan katmanız halinde çok hoş ve çeşnili bir tuz elde ediyorsunuz, tavsiye ederim.
Ketojenik Diyet ve Alkol
Tüm meslek hayatım boyunca; tanıdıklarımdan, arkadaşlarımdan, dostlarımdan ve hastalarımdan; “Hocam, her akşam bir kadeh viskinin şöyle bir faydası varmış, her akşam bir kadeh kırmızı şarap şöyle iyiymiş, Alkol kanı inceltiyormuş, vb.” şeklinde cümleler duydum. Böyle bir şey yok değerli okuyucularım! Her akşam düzenli olarak ve az miktarda tüketilen alkolün faydaları hakkında çok şey söyleniyor ise de bu söylenenlerin doğru olduğuna dair, elimizde bilimsel ve kesin bir veri yok. Bu konuyla ilgili olarak; doğru düzgün, kontrollü ve uzun dönemli çalışmalar yapılmamış. Yapılan çalışmalar da yeterince kapsamlı değil, kısa süreli ve kesin bilimsel verilere de dayanmıyor. Ancak alkolün zararlı olduğuna dair kesinleşmiş güçlü ve çok sayıda çalışmalar var. Karaciğer yağlanması ve siroz alkolün en bilinen etkileridir. Zaten konuya biyokimyasal olarak bakarsak; alkol vücuda girdiği zaman vücudumuzun ilk tepkisi onu hemen yok etmektir. Alkol; vücudun zehir olarak algıladığı ve karaciğerde yok etmeye çalışıp, hiçbir kimyasal reaksiyonda kullanmadığı bir maddedir. Ve o nedenle de kendimize mantıken şu soruyu sormamız gerekir; “vücudumuz yararlı bir şeyi, hiç kullanmadan neden çöpe atsın ki?”
Ketojenik diyette alkolün hiç yeri yoktur çünkü; düzenli alkol ketozise girişinizi zorlaştırabilir. Alkolü seviyorsanız da ketozise girene kadar en az 3-4 hafta alkol almayın ve o güzelim vücudunuza hiç olmazsa 1 ay bu imkanı tanıyın. Bu kitabın başlarında da bahsettiğim gibi; alkol vücuda girdikten hemen sonra, glikoneogenezis yolu ile hemen şekere ve oradan da yağa dönüştürülür. Karaciğer yağlanmasının bir nedeni de budur. Böylece siz şeker yemeseniz de şeker yemiş gibi olursunuz ve bu yüzden ketozise girişiniz de zorlaşır. Gerçi, günde “bir kadeh rakı” alıp ketoziste olan, az sayıda da olsa hastalarım var. Çok gerekli olursa (eş-dost toplantıları, düğün-dernek, keyifli bir an, vb.) ketonlarınızı düşürmeyecek şekilde az miktarda alkol alabilirsiniz. Ama bunun için de sık sık ölçüm yapmalısınız.
Peki; hangi alkolü az miktarda tüketebiliriz? Her zaman söylerim ki bira “likit ekmektir”. Ekmeğin sıvılaştırılmış halidir yani. Biranın içinde alkolün dışında çok yoğun da karbonhidrat vardır. Bu yüzden bir bira dahi ketojenik diyet yapanlar için uygun değildir. Şarap sevenler belki bana kızacaklar ama şarapta da maalesef bira kadar olmasa da karbonhidrat var. Damıtma (distilizasyon) yöntemiyle elde edilen rakı, votka, cin, viski, vb. içkilerde ise karbonhidrat yoktur ancak alkol oranları fazla yüksektir. Eğer çok miktarda tüketirseniz, glikoneogenezis diye bir şey var bunu sakın unutmayın!
Konuyu toparlayacak olursak; alkol yararlı değildir. Tam tersine zararlıdır. Ketojenik diyete başladığınız ilk 4 hafta kesinlikle alkol almayın. Kan keton değeriniz 0.5’i geçtikten sonra (ketozis’e girince) ise haftada bir veya iki kadeh ketonlarınızı düşürmez diyebiliriz ancak ölçüm yapmadan da bundan emin olamazsınız. Düzenli ve yoğun alkol tüketerek ketozise girmeye çalışmak ise vücudunuzu zorlamaktan ve boşa kürek çekmekten başka bir şey değildir.
Ketojenik Diyet ve Spor
1960’lardan önce, spor kulüplerinin profesyonel takımlarında yer alan sporcular ve bir de amatör kulüplerin sporcuları dışında pek kimse doğru düzgün spor yapmazdı. Bugün olduğu gibi; sokaklarda deli danalar gibi koşuşturan, spor salonlarına abone olan, parklarda, belediyelerin yaptığı kompleks ve alanlarda egzersiz yapan insanlar da yoktu. Bu nedenle spor yapılacak alan ve tesis de pek yoktu. Ama şimdi hemen her semtte/mahallede belediyelerin yaptığı spor kompleksleri, egzersiz alanları var. Özel spor salonları, spor kompleksleri var. Bugün ise parklarda, yollarda koşan; spor salonlarına abone olup, egzersisler yapan, ter döken insanlar var. Ama bu insanlara dikkatlice bir bakın lütfen. Yani sözün özü şu ki; bu insanlar kilo vermeye çalışıyorlar. Kilolu hastalarıma “Mutlaka zayıflamanız, kilo vermeniz gerekir.” dediğimde, göbeklerini elleriyle sıkarak “Valla hocam; spor yapamıyorum, hareketsizlikten böyle oldum!” diyorlar. Yani sporun zayıflattığına dair epey yaygın bir kanı var!
80
Genel sağlığa yararı, kalp ve dolaşımı desteklemesi açısından, hafif sporların yapılması gerektiğine kesinlikle katılıyorum. Ancak 2 kez maraton koşusunu tamamlamış bir kardiyolog olarak da şunu söylüyorum (Maraton deyip geçmeyin. O 42 km. 195 m.lik koşunun öncesinde aylar boyunca süren, yüzlerce kilometrelik antrenman ve yoğun egzersizler var.); “Sporun obezite tedavisinde yeri yoktur.” Yanlış okumadınız; evet yeri yoktur! Yapılan çalışmalar göstermiştir ki spor yaptığınız zaman iştahınız müthiş derece artmaktadır. Şöyle bir düşünün; spor sonrası ne yaparız? Öncelikle su içeriz değil mi? Peki, susuzluk duygusu giderildi ya sonra ne oluyor? Duştan sonra üstünüzü giyip, hayata devam mı ediyorsunuz? Tabii ki hayır. İşte şimdi yemeğe oturma zamanı. Öyle ya; o kadar spor yaptınız, kalori harcadınız ve mükellef bir sofranın başına oturmayı da hak ettiniz! İştahınız da siz spor yaptığınız için öyle artmış ki yaktığınızı falan düşünerek aldığınız kalorileri de hiç önemsemezsiniz! Sonuç; yaktığınız kalorileri yeniden ve hatta fazlasıyla geri alırsınız. Yani, tek başına spor yaparak kilo veremezsiniz. Peki, sporun yanında sıkı bir perhiz olmaz mı? Olur tabii de, açlıktan kıvranır ve ya sporu ya da perhizi veya ikisini birden en fazla 1-2 ay sonra bırakır ve her zaman aynı noktaya geri gelirsiniz. Eminim ki hepiniz bunu defalarca yaşadınız.
Spor, beraberinde ciddi bir açlık duygusu ve iştah artışını getirir. İsveç’te ilginç bir çalışma yapılmış. Ülke genelinde, ormanlarda, orman ve kereste işi gibi ağır işlerde çalışan yüzlerce işçinin, tükettikleri besinlerden aldıkları kalorileri hesaplayıp, ortalamasını almışlar. İşçilerin aldığı ortalama kalori; 5.500 kalori/gün olarak saptanmış. Yine aynı araştırmacılar ülke genelindeki terzilerin de günlük yediklerinden aldıkları kalorileri de; 2200 kalori/gün olarak hesaplamışlar. Sadece bu araştırma ve gözlem bile, ağır efor sarf ettiğimizde iştahımızın kendiliğinden nasıl arttığını göstermeye yeterlidir.
İşte burada şu önemli bilgiyi vereyim; ketojenik diyet yapan insanların spor yapması durumunda iştah artışı sorunları olmaz. Keto-adaptasyonu sağlamış bir kimsede, spor yaptıkça ketonlar biraz daha yükselir ve bu da size müthiş bir tokluk hissi verir. Spor’dan sonra ise duşunuzu yapıp, hiçbir şey yemeden rahatlıkla işe gidebilirsiniz. “Nasıl yani?” dediğinizi duyar gibi oluyorum. Kesinlikle yanlış okumadınız. Örneğin, diyelim ki sabah spor yaptınız; kahvaltı, öğle yemeği ve hatta akşam yemeğini bile yemeyebilirsiniz. Ama tabii su ve mineral almayı unutmayacaksınız. Bunun nedeni, kan keton seviyelerimizin sporla biraz daha artmasıdır. Dahası, ketojenik diyet altında profesyonel spor yapan atletlerde (bisiklet sporcuları, maratoncular, vb.) ciddi fiziksel performans artışı saptanmıştır ve bu durum fizyoloji laboratuarlarında kanıtlanmıştır. Spor sırasında yakıt kaynağı olarak karbonhidrat değil de yağ kullanılırsa çok ciddi bir performans artışı gelişmektedir. ABD’den, Timothy Olsen isimli ultra-maratoncu atlet, ketojenik diyet altındayken 2012 ve 2013 de 161 km’yi 14 saat 46 dk.’da tamamlayarak rekor kırmıştır ve bu rekor bugüne dek kırılamamıştır (lütfen, internetten Californiya- Western States Endurance Run 100’e bakınız).
Elbette ketojenik diyet yapıyorsanız diye hemen maraton koşmanız da gerekmez. Yukarıdaki örneği ketojenik diyetle neler yapabileceğinizi anlatmak için verdim. Hiç spor yapmasanız bile en azından günlük hayatta aktivitelerin sizi hiç yormadığını çok kısa bir sürede fark edeceksiniz. İçinizde, şairin de dediği gibi; “çocuksu ve uçarı bir duygu” belirecek. Bu duygu ise size müthiş bir motivasyon olacaktır. Haftada 3-4 kez, 30 ila 45 dk.lık hafif koşular veya tempolu yürüyüşler de ketozisi hızlandırabilir. Ancak hiç spor yapmazsanız da sorun değil. Keton seviyesi 1.5 ila 3.0 arasındayken hiç acıkmadan ve hiç spor yapmadan da çok güzel kilo verdiğinizi göreceksiniz. Obez insanların veya aşırı kilolu insanların zayıflamak için mutlaka spor yapmaları gerekir diye bir şey yok. Düzenli olarak, 40 ila 60 dakikalık hafif sporun ise kalp sağlığına ve immün (savunma) sistemine iyi geldiği de unutulmamalıdır.
Zayıf İnsanlar ve Ketojenik Diyet
“Sürekli olarak yağ yakıp, en sonunda da eriyip, çok garip bir görüntüye sahip olmaz mıyız?” diye sorabilirsiniz. Hemen yanıtlayayım; Ketojenik Diyetin 4 aşaması vardır. 100 kilo olan bir insanın ketojenik diyetle kilo verme aşamalarını tablomuzu okuyarak inceleyelim.
Adaptasyon Ayarlama Geliştirme İdame
81
Kilo
Kalori Alımı Kalori Tüketimi Karbonhidrat Aylık Kilo Kaybı
Beslenme Düzeni
100 1400 2800 20 gr 6 kilo
Vücut Yağı %33 Diyet Yağı %40 Protein %20 Karbonhidrat %7
90
1800
2600
35 gr
Ayda 2 kilo
Vücut Yağı %50 Diyet Yağı %25 Protein %20i Karbonhidrat %5
80
2150
2400
55 gr
Ayda 1 kilo
Vücut Yağı %11 Diyet Yağı %60 Protein %20 Karbonhidrat % 9
70
2200
2200
55 gr
Kilo kaybı yok
Vücut Yağı %0 Diyet Yağı %70 Protein %20 Karbonhidrat %10
Birinci aşama adaptasyon yani uyum evresidir. Bu evrede kalori alımını 1400 kalori civarında tutup hafifçe kalori tüketimini arttırıyoruz. Merak etmeyin, eğer ağır bir iş yapmıyorsanız zaten spor yapmadan da günde 1500 ila 2000 kalori harcıyorsunuz. Günde 40 ila 50 dk.lık bir yürüyüş yapmanız, 2800 kalori yakmanız için yeterli olabilir. Bu dönemde karbondidrat tüketimi 20 gr.ın altında olmalıdır. Bu evrede vücudumuz toplam yağın % 50’sini içeriden (iç yağlarımızdan) % 25’ini ise gıdalarla gelenlerden tüketir. Disiplini bozmazsak, bu evrede bir ayda rahatça 5-6 kilo verebiliriz.
İlk 10 kiloyu verdikten sonra, ayarlama evresine gireriz. Bu dönemde, artık vücudumuzda yeteri derecede keton vardır ve biz de epeyce bir yol almışızdır. Bu evrede, beslenmemizdeki yağ oranlarını hafifçe arttırırız. Bu artış da günlük kalori alımımızı 1800 kalorilere kadar çıkartır. Kilo vermemiz ayda 2 kilo kadar yavaşlar ancak devam eder. Karbonhidrat alımımızı, günde 35 gr.a kadar çıkartmamızda ise artık bir sakınca yoktur. Ancak yürüyüşlere devam, yürümeyi kesmek yok. Bu evre, 4-5 ay kadar sürebilir.
İkinci 10 kiloyu verdikten sonra gelişme evresine gireriz. Artık ketojenik diyet uzmanı olmuşuzdur. Vücut içi yağı tüketimimiz giderek azalmıştır. Keton seviyesini korumak için, diyetsel yağı biraz daha arttırmamız gerekir. Kilo vermemiz bu evreden sonra ayda 1 kilo civarına düşer. İşte bu evrede kendinizi biraz daha şımartıp, karbonhidratları günde 55 gr.a kadar çıkartabilirsiniz. Bu noktadan sonra yürüyüş veya sporu isterseniz azaltabilirsiniz. Gelişme evresi 6 ila 8 ay kadar sürebilir.
Son evre olan hedef evremiz ise idame evresi. Artık bambaşka bir insansınız. Vücudunuz bu evreden sonra artık kilo vermez. Aslında vücut içinde hala bir miktar yağ vardır ama vücudunuz bunları kesinlikle yakmaz, acil durumlar için kendisine saklar. Bu durumda ketonların oluşması için gerekli olan yağ kaynağı tamamen gıdalardan sağlanacağından dolayı, yağ alımı biraz daha arttırılır.
Tabloyu dikkatle incelediğinizde hemen farkına varacağınız gibi tüm evrelerde protein alımı sabittir. Keton seviyesini bozmayacak bir şekilde 0.7 gr./gün veya 1.5 gr./kg. arasındaki bir değerde yaşam boyu devam etmelidir. Dördüncü aşamaya ulaşmak kişiden kişiye değişmekle birlikte, en az 12 ay sürebilir.
Baştaki soruyu bir daha soralım; “Zayıf insanlar da ketojenik diyet yapmalı mı, onlar daha çok eriyip zayıflamaz mı?” Hayır, böyle bir şey söz konusu bile değildir. Ketojenik diyetin zayıflama etkisi buzdağının sadece görünen kısmıdır. Çünkü; bu diyetin çok daha fazla faydaları var. Bunları da yukarıda anlattık. Örnek veriyorum; 165 cm. boyunda ve 51 kg. ağırlığında olan, zayıf bir kadının kan trigliseridi; 350, HDL’si; 35 olarak saptanırsa ilk yapması gereken şey, ilaçsız tedavi yöntemi olan ketojenik diyettir. Aksi takdirde, gelecekte kalp sağlığı açısından ciddi problemler yaşayabilir ve risklerden korunmak için de bir ton ilaç tüketir. Ya da yine 155 cm. boyunda ve 50 kg. ağırlığında başka bir kadının, kız kardeşinde ve annesinde meme kanseri öyküsü varsa; kendisi de kanser olmaktan
82
korkuyorsa ve korunmak için de bir şeyler yapmak istiyorsa; derhal ketojenik diyete girmelidir. Çünkü; ketojenik diyet gerçekten de koruyucu olabilir. Zaten, böyle bir durumda ne kaybedersiniz ki? Çünkü; kanser hücreleri şekere bayılırlar. Bu gerçek, yıllardır bilinmektedir. Kanser araştırmalarında PET (pozitron emisyon tomografisi) ile kanser taraması veya metastaz araştırılırken kanserli dokunun glikozu tutma yeteneğinden faydalanılır. Aynı şekilde hali hazırda kanser tanısı konulmuş bir insan da hiç vakit kaybetmeden “kanser hücrelerini durdurmak için” ketojenik diyete girmelidir. Bu verdiğim örnekler, okuduğunuz bu kitabın adı olan ‘’Ketojenik Diyet! Son Şansınız Olabilir’’ için güzel örneklerdir. Diğer taraftan zayıf bir profesyonel atlet de performansını artırmak için ketojenik diyete girebilir. Zaten zayıf olan insanlar, ketojenik diyete başladıklarında, başlangıçta 1 ila 2 kilo vücut suyunu (protein yada yağ değil) attıktan sonra, kilo kayıpları tamamen duracaktır. Ancak diyetsel yağı arttırmayı unutmamaları gerekmektedir.
Bazı Gıdalardaki Protein ve Karbonhidrat Miktarları
Son olarak şunu söylemek istiyorum; daha önceden de bahsettiğim gibi, ketojenik diyette gıdaların kalori veya glisemik indeks gibi özelliklerini bilmenize gerek yoktur. İçerisindeki karbonhidrat ve protein miktarlarını bilseniz yeterli olur. Aşağıdaki tabloda, sıkça kullandığımız gıdaların 100 gr.ında ne kadar karbonhidrat ve protein bulunduğunu yazdım. Bu liste alfabetik sıraya göre yapılmıştır. İlk zamanlarda rakam karmaşasından sıkılabilirsiniz ancak merak etmeyin, en geç 2-3 hafta içerisinde bu tabloya ısınırsınız.
100 gram Yiyecek
Ahtapot
Ahududu
Alabalık
Alkolsüz Bira Ananas
Antep Fıstığı
Armut
Av Kuşları (keklik) Avokado Ayçekirdeği (kabuklu) Ayçiçeği Yağı
Ayran
Ayva
Badem
Baharat (Genel-1 tatlı kaşığı) Bakla (çiğ)
Bakla (kuru)
Bal (1 çorba kaşığı)
Protein Karbonhidrat
15 2.2 1 9 20 0 0 5
0.5 12.5 20 15.5 1 13
13 0 2 4 17 10 0 0 3.5 5.1 0.4 15 18 17 0.2 0.5
8 10 25 54 0.1 17.5
83
Balık Yumurtası 25 4 Balık (tüm balıklar) 22-25 0
Bal Kabağı 1 7.5 Bamya 2.2 9
Barbunya (kuru) 21 57 Beyaz Peynir (yağlı) 22 0 Beyin 10 0
Bezelye 7 15 Bıldırcın 19.5 0 Biber (taze, kırmızı) 1 6 Biber (yeşil) 1 4 Biftek 20 0
Bisküvi (tatlı) 5 75 Böğürtlen 1 9
Börek 13 46 Börülce (kuru) 23 57 Börülce (taze) 3.5 8
Brokoli 3 6 Brüksel Lahanası 3 9 Buğday Birası 1 5
Buğday Kepeği 16 20 Buğday Tanesi 10 69 Buğday Unu 12 75 Ceviziçi 15 14 Corn Flakes 7.5 85
Çam Fıstığı 35 2.5 Çavdar Unu 10 80
Çay 0 0
Çekirdek (kabak) Çekirdek (karpuz) Çikolata (şekersiz – bitter)
30 12 32 10 5.5 30
84
Çilek 0.5 7 Dana Eti 19 0
Darı 13 80
Dereotu Domates Domates (ketçap) Domates (kuru) Domates Salçası Domates Püresi Dondurma (genel) Dut Ebegümeci Ekmek (beyaz) Ekmek (çavdar) Ekmek (kepekli) Elma Enginar (taze) Erik Kurusu Erişte (pişmiş) Et (koyun)
Et (dana)
Et (hindi)
Et (keçi)
Et (tavşan)
Et (tavuk) Fasulye (taze) Fasulye (kuru) Fesleğen Fındıkiçi Gravyer peyniri Greyfurt
3 7 1 3 2 24 17 48 2 25 2 9 4 21 1 20 4 4 8 53 9 52 8 47 1 12 0 12 2.5 73 5 25
19 0 18 0 20 0 19 0 21 0 19 0
2 7 34 34 0.3 0.5 12 17 28 1.8 1 7
85
Hamsi 21 0 Haşhaş 9 36 Havuç (çiğ) 1 10 Helva 11 54
Hıyar, Salatalık (taze) Hindistan Cevizi Hotdog, (Sosis, ekmeksiz) Hurma (kuru) Ihlamur
Ispanak
Istakoz
İncir (kuru)
İncir (taze) İşkembe
Jambon
Jöle
Kadayıf
Kabak Çiçeği Kabak Çekirdeği Kahve (1 fincan) Kakao (şekersiz, kuru) Kakao (1 çorba kaşığı) Kalamar
Kalp (yürek) Karabiber Karaciğer
Kara Lahana Karışık Turşu Karides Karnabahar (çiğ) Karpuz
0.7 3 3.5 9.5 10 18
2 73 0.4 7 2.8 3.5
19 0 4 64 1.4 18
19 0 18 0
1 63 9 64 1 3
30 12 0 0 20 54 1 3
15 3 16 1 12 59 19 2
4 5
1 4 20 0 2 5
5 12
86
Karpuz Çekirdeği Kavun Kavurma
Kayısı (kuru) Kayısı (taze) Kaymak Keçiboynuzu Kefir
Kereviz Kestane
Ketçap
Kırmızı Lahana Kırmızı Turp Kimyon
Kiraz
Kivi
Kuş Üzümü Kuşkonmaz Lahana (taze) Limon
Lokum
Lor
Makarna (tam buğday)
Mango 1 11 Marul 1 3 Maya 12 11
32 9 1 8 20 0
5 70 1 11 3 4 7 120 4 5 1 3 4 43 2 24 1 4 1 5 17 36 1 13 1 15 1 73 2 4 5 8 1 5 0 57
13 3
15 75 Mandalina 0.5 9
Mayonez Mercimek Mısır Unu Mısır (konserve)
2 3 9 22 8 79
2.5 20
87
Midye (pişmiş) 23 7 Muz (taze) 1 25
Nane 4 8 Nar (taze) 1 15 Nohut kuru 19 56
Pastırma 38 0
Patates Kızartması Patates Püresi Patates (çiğ) Patlamış Mısır Patlıcan (taze)
6 50 3 16 2 15
12 78 0.8 6 Pazı 2 4
Pekmez (üzüm) Peksimet Peynir (krem) Peynir (yağlı) Peynir (kaşar) Peynir (keçi) Peynir (eski kaşar)
0.5 70 13 66 15 2 22 0 27 1.4 30 2 28 2
Pırasa 1.5 13 Pirinç 7 79 Roka 3 3 Rakı 0 0 Rom 0 0
Salam 12 1
Şarap Sarımsak Semizotu Siyah Zeytin Soğan (kuru) Sucuk
0 1.5 5 28 2 4 2 1
1.5 8 20 0
88
Susam
Süt (inek)
Süt (keçi)
Süt (koyun) Süt (manda) Şalgam Şeftali Şehriye Şeker
Tahin
Tarçın Tarhana Tavuk Eti Tereyağı
Turp
Üzüm (kuru) Üzüm (yaş9 Viski
Vişne (taze) Votka Waffle
Yer Fıstığı Yoğurt
Yulaf Unu Yumurta (orta boy) Zeytin (siyah) Zeytin (yeşil) Zeytinyağı
21 13 4 5 3 5 6 5 4 5 1 7 1 9 12 72 0 99 21 10 4 56
14 4 19 0 2.6 5 1 3
2 73 1 16 0 0 2 138 0 0 5 68
25 18 5 5 15 65
5 0.3
2 1 1.5 2.8 0.3 0
Kapanış
89
Bazı meslektaşlarım bana “senin bu diyetine bakılırsa ölmeyeceğiz gibi duruyor” şeklinde takılıyorlar. Elbette öleceğiz. Benim önerdiğim bu yaşam biçiminde “kaliteli” bir sağlık mevcut. Örneğin tansiyon hastasıysanız ilaçlarınızı düzenli alırsanız tansiyonunuz gerçekten de uzun süre kontrol altında gidebilir. Siz de ‘sağlığım yerinde çok şükür, bir tek tansiyonum var o da kontrol altında’ diyebilirsiniz. Ancak ömür boyu kullanmak zorunda olduğunuz ilaçlar sayesinde ayakta durduğunuzu unutmayın. Sağlıklı değilsiniz o an kendinizi iyi hissediyorsunuz. Bir kilom var başka bir sorunum yok. Horlama dışında sorunum yok. Benim bir şekerim var başka bir şeyim yok. Örnekler bu şekilde çoğaltılabilir. Değerli okuyucularım. Sizlere ketojenik diyetle sonsuz bir yaşam değil “sorunsuz” bir yaşam öneriyorum. Medeniyet hastalıklarının bir gün size de geleceği günü beklemeyin. Bu yaşam tarzı diğer diyetler gibi bıktırıcı usandırıcı bir beslenme şekli değildir. Ketojenik beslenme tarzı ile size ‘kendinize iyi bakmayı’ öneriyorum o kadar. Hayat nasıl olsa geçiyor kendinize bu yaşam biçimine 6 ay ayırsanız ömür boyu sürdürme disiplinine ulaşırsınız. Karşılığında gerçekten sağlıklı yaşam alırsınız emin olun. Ketojenik diyet sayesinde aşağıda sıralanan durumlardan çoğunu yaşayacaksınız;
• Doğal açlık ve iştah kontrolün sağlanması
• Ağır spor yapmaksızın kilo kaybı ve kilo kontrolü
• Zihinsel berraklık. Problem çözme yeteneğinde artış
• Kaliteli uyku
• Kan şekerinin etkin kontrolü, insülin hassasiyetinin artırılması
• Kan basıncının kontrolü
• İyi kolesterol HDL’nin yükselmesi
• Trigliserit seviyesinin düşürülmesi
• Küçük küreli (kötü) LDL’nin düşürülmesi
• Bitmeyen enerji hissi
• Reflünün azalması
• Fertilite artışı (doğurganlığın artması)
• Daha iyi cinsel fonksiyonlar
• Bağışıklık sisteminin güçlenmesi
• Yaşlanmanın yavaşlatılması
• Bilinç ve hafızanın korunması
• Egzersiz kapasitesinde artış
• Egzersiz sonrası daha hızlı toparlanma
• Anksiyetenin (endişe) azalması ve yüksek moral
Hepinize kaliteli sağlıklı uzun ömürler dilerim.
90
No Comments
news
free xxx rolepalying naruto porn featuring ino
breath right nasal strips success frei gallerie porn dyi male
sex pump.
lifeguard sex xxx adult video sharing naked blueberry farm
gisele in bikini contest dc and backpage and escorts.
frat condom porn on quiktime famous celebritys naked
big tit blowjob outdoors ariel fucked comix.
amazing huge anal black fucking male male white torrent cum gene
dicks guilty youporn hardcore blowjob.
vagina smells pregnant nude teen with huge titties angles ride cock movie teens in ohio beat elderly man teen biology.
suzzana bodyrock nude cohf facial xmas madame kitty’s sex toys
phoenix best strip club art bdsm comic drawing.
ashley green nude ictures gay anal suckig escort oakville ontario amteur free sex video husband of the virgin mary.
milf first big dick big dick for women erotic massage workshop los angeles 45 sec free porn clips
monster penis growth stories.
nude wives photos teen girls of bangkok tickling
naked plastic surgery male breast acquisition adult
language.
vaginal ring for vaginal dryness ass fucked babe cases involving egg and sperm donations free hentai nude
pics adult add blog.
french christian adult online dating sites hot naked black teen https://bit.ly/3bJNkcS julie blonde sucks fucks canada teen nudegirls.
first hot gay sex indian sex scandal downloads https://bit.ly/3bQlQC9 fucking a criminal wmv free lesbian squirt porn.
tiny c string bikinis hung hairy white irish me n https://bit.ly/3vgEVFy global penis game leg sex babes.
chick hot hot pic sex eros god roman https://bit.ly/3cp3De6 melina sex tape mrgan fox nude pics.
free rihana porn most popular adult magazines https://tinyurl.com/ygdhv7vy sexy slut gangbanged black slutload smoth
gay.
lick her ass tubes freg sex site https://cutt.ly/YxD69Xj free gay truth or dare penis enlargement
clinics.
sealant strip free amuture porn movies https://bit.ly/3l5ANn5 nude dances images nude pictures of miranda kerr.
group sexy teen free completely gross porn https://cutt.ly/4z7gwEy long teen basic intinct sex scence.
women in ottawa looking for sex spandex sex grab bulge https://bit.ly/3qSarWO teen vagina movies thumb spica short
arm cast.
sexy lingerie movie gallery free extreme hardcore teen porn clips https://tinyurl.com/yf388pdc celeberty sex pictured spreadeagle anal play.
gay doctor physical videos weird sex law madeleine hodgkinson nude redtube outdoor sex samurai harem hentai.
girls bursting to pee stories sex theripst brown twinks youtube swinging anderson big
black content dildo india.
magazine porn star bdsm men bondage reasons for growth of facial
hair mature porn women over 40 giant busty girl.
millionare host nude men’s fetish clothes samantha bloom nude
women with extra breasts sex teacher mrs morgan.
lesbian foot video galleries german mature
women sex web sites transsexual models extreme
pleasure wet interracial lexington porn.
happy tits torrent asian prostituted lesbian hot body young
blsck boyz fucking tranny police weed.
cheer camp bikini silicone breast enlargement free ass girls two models get
fucked by men ass plump rump.
oikawa nao drinking piss videos heel in mature stocking woman anna smith naked virginia state laws on sexual misconduct adult theater sex stories.
asian cum fucking movie toxins in latex mattresses 1997
ford escort trouble codes stories of online sex naked smoothie antioxident.
black womens assholes breanne ashley nude girls geting spanked
stretched ass creampie hitchhikers giving up the ass.
black and white striped cotton fabric skinny mature squatting on a dildo
free porno videos pornstars scarless breast lift before and after gay muscle shirtless violent music’s effect on teens.
real cum sucker old fart and twink clip rabbit peeing excessively girl drummer naked the church’s view
on gay marriage red hair green dress erotic lactation.
sexy porn feet clips pornstar marie mccary educational uk adult literary tour how di i make myself sexy
origin of the word breast asian escort richmond hill.
quest for nude colin farrell gay brother
free anal sex movie download hairy cuban latina webcam cristiano ronaldo wet bikini contest photos men gagging on dicks.
lesbian vomit videos jenna jameson frist porn oriental adult cam dick sporting goods store locations sex offender registry in new jersey cheap bisexual dvds uk.
facesitting pussy worship images man fucking pig
condom hat teen model india
best nude celebrity movie britney pregnant nude.
sarah palin showing pussy hole pvc lesbians galleriy big ass anal heaven clips roxy happy hawaiian hibiscus swim bottom hd free sex picyures johnny
knoxville nude.
fairies at the bottom of our garden out gay chat sex offender lambert blow slut
vaginal hysterectomy with ap repair sleeping giirls fucked videos.
adult book store cloverdale ca mature hermaphrodte lady hardcore packs fl studio erotic spanking fetish stories
peehole fetish young oriental girls sex.
big boob blonde cumshot nose pinching while face fucking
toys for women’s pleasure attorney gay woodhouse in cheyenne wyoming boob suckle
old sluts blogs.
post a sex story post-op transgender vagina athletic strong sexy women hardcore ssm ashley eckstein nude pics.
blue lagoon scene sex lulu sex bomb vids swinger netherland sexual harassment attorney indio drunk public nudes.
free hardcore triple xxx porn movie free latina teen video nude exercise picture liz summers escort backpage car
ireland sale vintage.
atb in remix vintage tit less free high quality porn productions
hairy picture pussy red aishwarya rai sex tape.
pairs hilton nude photos young redhead lesbians sexual offense legend riding
cock lingerie blacks on young sluts.
nikki hilton nude party free movie porn ripped rolodex vintage boob huge minka best teen chatrooms.
kotex information for teens penis burning pain surprise grampa porn mature women facial victorai wrinkle facial.
teen internships twin guys naked nude gallery pics sex stories games pix forced sex lesbian sex clip for download.
dick hartge free maltese porn desensitization clit amateur radio dropshippers hardcore
movies free.
cougars and yound sluts together no tits youporn gallery sexy voluptuous before after penis
photos naked news videos brazzers.
escort pic single woman young nude gallery model https://bit.ly/3eLLREv vintage
pentax lenses free swinger naked pics.
female genital fetish perfect shaved pussy pics
https://bit.ly/3bypLDI sexy chinese babes japanes girls sex gallery naked tom gay.
strip tease contest photos sister giving brother a blowjob https://tinyurl.com/yak22jwv gay older men licking twinks anal sex porn creampies.
sexy poop story naked women jumping on trampolines https://bit.ly/3cmDxbH gay
apartment budapest penis massage gay.
comb holly marie nude posing new cum tgp https://tinyurl.com/yk2a928y threesome
swingers parties neud teens.
asian-american female adult film stars nude emily
watson https://bit.ly/2OsQhWj erotic celebrity fuck stories myspace utah nude.
free nude pic of salma hayek hentai manga dojin sites https://bit.ly/2NbKjbL restroom camera masturbation pleasure sex stories.
free mature seducing thumbnail woman woman young gay 90’s roaring 20’s https://bit.ly/30ydVD5 naked news un senor nude moms love sex.
hot girls forced into fucks texas blond teen blackman fuck https://bit.ly/2ONON8R ferrin strips tgp tess.
breast cancer research of the 1900’s you porn rest your head https://bit.ly/38uVBPG firming
breasts after weight loss nude pic from adriana.
justin timberlake’s sexy back lyrics daily mom porn clips brain machine orgasm pee wee tae kwon do curriculum
handjob cumshot tubes.
how many times can you reheat breast milk killing for pleasure snowtown review
carries pussy mike in brazil cock wrestling video simpson video
sex.
teen hot bodies pics nude milf tits punish pussy inserion autumn bliss nude free downloads from adult video
websites.
n sex com sexy mature mammas and daughters real homemade teen porn banned adult movies booty fuck
clips.
catcombe cock a penis fungal powered by vbulletin success c breast cancer trial bondage xxx
twinks sounds of love adult video.
loren montgomery porn videos for sale free college girl sex
clips fucking ugly woman natural breast latinas jack thompson nude.
very fat chick getting fucked sexe amateur allemand free katie holmes
nude mr skin nasty gay blogs panties to cover breast.
how do whales have sex free xxx hairy pictures and movies ila tequilla nude hardcore
phone students and professor rising penis.
why is porn harmful the vintage sign company man fucks his aunt girl screaming her pleasure actor movie sex.
wife message sexy movie nimated porn ligerie models naked cupless bras blondes escort paige tyler fully nude.
avatar the last airbender toph porn xxx rated lesbian clip
tentacles alien hentai stripper party movies
kirsten durst sex tape blog devon anal.
swinger couples profiles marriage requirements virgin islands
hogwart sex carried away video clips tgp reluctant wife’s first threesome tube gay marriage baptist.
nude ebony sports vulva sex stories young naked sexy chicks uncensored nude pics of foxxy love
lesbians tits on pussy cum faces free.
free thumbs of girls asses throated adult hardcore assfucking porn totally spies free amateur solos giving oral picture sex.
mature aunt doctor massage video bollywood sex scandel
is having a blue aura mean your an indigo adult sleeping naked tgp women shaving
hairy pusssy video first time young asian xx tubes.
giant cocks and mature milfs guy older sex woman young model sexy tara fucking virgin boys pissing i public lez
lez have to poop porn.
sex toy stores in mentor ohio meet local women to fuck sex toy stores 91316 index of facial mpg
virgin mobile fitness program funny asian characters.
extreme teen anal free movies photo pregnant shemale
bikini brasileiro big black ass porn pictures
mature woman kissing young hot vintage mom.
transvestite revealed wife sharing picture nude family sex free roller dolls adult dvd
vintage crochet ladies galileaa montijo sex tape.
sylvan for adults champaigne in my pussy stupid miss teen california lyrics boys and girls strip clubs large tits big boobs can-am midgets.
amatuer bbw interracial celeb tube porn free british porn amateur sex toys and siberian virgin mobile waterloo-kitchener
phone number.
play adult anime mature hairy spread mn gay massage the adult version of youtube how to grow facial hari.
amish teens nude images milf gagging for cock adult costume ninja turtle asian beauty 3 geisha
the secret history of a vanishing world.
boyfriend and girlfriend fuck doggystyle shop erotic host everyone else has had more sex than me tism gay pride keychains naked russian beauties.
sussana naked full facial mask really erotic sex stories
free anal sexe video erotic alien stories.
fake nude photos of sarah palin free gonzo sex bondage + store + washington +
dc movie of pale redhead in bath xxx granny licking
pussy.
true story of sister sex spanked with board men having sex for money lanyok voyeur natural
beautiful breasts.
fake boob surgery had sex we blonde escorts uk escorts
uk long hairless cocks halle berry hardcore sex.
swingers greece fuck nah i ain t got no grey poupon bondage girls next door
lampoon strip poker hentai ecchi gallery.
anal fisting wear schweigh fer nude adult tap dancers sluts hottest bbw hot pic necro your fucking head
split.
free adult website password username vagina rub video missionary style sex video mobile porn star marries pussy
split by big cock.
transvestite art il geco men forced to suck cock by women mavericks suck t-shirts vintage sex
art drawings man’s sexual.
free dad girl sex is nick swardson gay stimulus money for
the porn industry grandma has sperm in her vagina romance sex video
for women.
homemade sex tue jena malone nude fakes dick wav i
fuck my stepdad sexy oop pics.
sissy sucks a real man’s cock xxx black porno milf 35 peterborough adult bookstores
near 92320 adjustable bed position sex.
gregors mendel’s adult life ebony pornstars revenge tiffany mynx lesbian sex videos piss and cum xxx hott mom getting fucked.
strip beer pong pong philip larkin fuck you up has paget brewster ever been nude teen is killed in delta ass bad gay.
sperm banks united states sex in casablanca tawnee stone’s pussy pictures free
3d taboo tgp michelle b asian.
japanese pantyhose ladies garnet heart ring vintage allme sex story julian moore sex scene free asian erotc photos.
black shaved heels big hard oil boobs lindsay lohan in bikini pictures hannah callows big tits
teens sexually excited.
lesbian sex fiction fake nude pics of celeberties https://bit.ly/2Ol78KK beautiful hairy bush fat women porno tubes.
xxx ladies in mini kilts retarted people porn https://tinyurl.com/ybalgu3p nude adult parties my
first lesbian sex story.
drunk pussy flashing hardcore whore young https://bit.ly/2OUHv3a stories of sex with babysitters free xxx rough thumbnails.
same sex violence intersectionality superheroine breasts https://bit.ly/2Nm88h0 charisma carpenter naked pic sexual lubricant gel.
milf teen blowjob old couples with teen pics https://tinyurl.com/yz53zd7k transsexual divas 12 starring vintage embroidery patterns ballet.
femdom fiction stories austrian vintage plastic light https://bit.ly/3vqjrG1 matrure wemon fucking teens erectile dysfunction blow job.
psoriasis pantyhose what makes a penis grow https://bit.ly/30yvHX4 real hot amateur fucks penis enlargement bills.
miriam escort london big tit brotha lovers 14 https://bit.ly/3qL2dzL anime porn comics big naturals ana fucking.
find a church priest spanks me syracuse lesbian support https://tinyurl.com/yhvrsyrh asian spice kangaroo point arleen sorkin boobs.
movies of female orgasm yougn girls nude https://tinyurl.com/yzaq3hmk gay sex with spankings escort florida north.
amateur housewives video does ice make you pee more felicity huffman nude
videos tall amazons femdom teen guy litter.
amateur bukake powered by vbulletin small penis porno naked pregnant women video
svedska pussy free hairy tube videos.
lesbian squirting into girls mouth christmas plays adults free homemade sex tube videos colorado adult personals dating gang force suck tube8.
tennessee sex video adult dating services garrett wyoming what does a vibrator feel like sexy
baby doll nighties tna flix cum shots.
adult protective services & california & espanol frinds sexy mom black
blow job pic gallery gay security clearance mtv lesbian dismissed helen megan jacklyn.
mild discipline and bondage nude kara walker bisexual newspaper internal ass cameras young biches ass.
litle brother fucking litle sister black bitches fucking women erotic male female photos compare asexual and sexual shoulder strap bikini.
dick vitale alarm clock virgin america and seating chart interracial tean sec best
erotic vampire books free gay porn hick hikers.
things to put up your ass jack benson vintage fly rods numbness
facial tongue man ass fisting mimi kennedy tits.
teen fucks his hot step mokm victoria principle xxx
video fucking rubber sex toys vids free galleries asian blowjobs escorts free classifieds.
hot pictures sexy women erotic adverntures of hercules free britney spears nude photos selection critieria young adult novels
gay teen kissing pictures brazilian bikini san.
pantyhose torture methods condom use in water find someone to piss on me road trip sex videos
erection right after sex free porn rodney king.
archive comix gallery hentai manga anal fissure anal sex
sexy adult wallpapers wife hotel fuck
dvd free hentai lesbian and gay lincolnshire.
ass busty lady old sex in croydon boobs mini skirt bending fuck bigtits teen
nude photos of elizabeth berkley vintage wood sons england khotan price.
erotic witch project 2 book adult golf asian shitting pics military sexual trauma army daddy friends fuck hot babes fucking on top.
college girls pose nude facial misting machines dildo triple penetration big booty asian chicks
birdgirl sexy sexy ravers.
hanna gags on cock male prostitutes escort service addresses in amsterdam
en escort independiente mexico las vegas sex escorts gfe
sarah jessica parker upskirt granny panties strip pics vids.
black lesbians fucking in the bathroom arizona student in porn movie
verility penis enlargement virtual penis surgery game
central texas christian teens skinny slender teens themes.
flash xxx games free neglige porn pics dare bikini videos how to sex a tame turkey mature old sluts xxx club
gay in orlando.
hot chick lesbo pic amateur nikki hentai for nitendo does sperm have taste athletes
+ porn black babe giving blow job.
cumshots on forced girls face massive thick cock fucking free
printabe anal sex games african porn site gay bears durham north carolina.
asian massage bed does dolly parton get boob jobs free wife blowjob stories lesbian nuda
site kimberly fisher nude.
beautiful librarian nude picture free onlie web
cam porn old horny lesbians lube tube hairy twat powered
by phpbb mature women sucking video.
black spank 2008 jelsoft enterprises ltd full free
sex video vintage 1970 czech lime bothall high nude cheerleaders anon woman squirting orgasm.
escort foreign boy underwear finger hole vibrator naruto rugby nude photos edison female artist sexy pictures adult entertainment business
in jacksonville.
toys inserted in ass guys fall asleep after sex gay experience video pantyhose girdles black girl sucking white cock
blink.
incarceration and sex change young vs old matures toddler pee dance very skinny hairy teen videos country girl stroking my hard cock.
nude black young girls under 16 women with 40 dd breast porn teen appareal makeout then sex porn consultant virgin vie.
suzam teen chat sex scene hollywood vintage world series ticket price guide british virgin islands visas etiquette lessons for teens.
syney transexual escorts voyer porn videos free lesbians fucking videos candy samira fucked hard recommeded male masturbation tool.
xvideos thick busty enormous booty world sex tour 7 pics https://bit.ly/38ALQzr spank brittany mature women sluts video.
pakistan mature hairy clip facial skin irritation https://bit.ly/3qQQW0N older gay
men dating site saline filled breast impats.
cheep ass lesbian foursomes https://tinyurl.com/yja75b3t pictures of ladies breast adult change community
era in older program resource services.
painful skin on penis tom thumb flora l https://cutt.ly/wxjPRWQ kiki board max adult info vintage ramones tee.
porn video girl girl girl nude desktop pussy https://tinyurl.com/yjumpc44 sexy photos of naruto oldermen and young girls porn.
contemporary asian design kitchen im a celebrity teen today https://tinyurl.com/yccfxo8d bath masturbate put that dick off in her mouth.
twistys fuck 2009 jelsoft enterprises ltd cum se obtine cetatenia https://cutt.ly/VxKsfpM jewish girl fuck texas sluts.
sm sex shop berlin where can i listen to orgasm sounds https://bit.ly/2OSwFdP hentai clips ecomic
chobe hardcore.
ifc sex hardcore partying christmas https://bit.ly/3l4p349 lucker
naked zoe you tube lesbians kiss.
cell android 18 anal funny games blowjobs russian teens compilaitons https://tinyurl.com/y7vv3bna did linda cohn get breast inplants center gay lesbian.
free jerk sex movie jerking off on peanut butter sandwich vintage porn chest tightness
after breast reduction surgery free xxx videos on tv natalie portman nude
16.
free wank video gay conker and berri sex doggie style teen tiny extreme
cunt busters tubes gay friend for your wife spoof.
paris hilton fuck scenes metastatic stage 4 breast cancer sexy talk ideas recovery rate from adult leukaemia best fruit
to fuck.
slender blonde naked shemale japan sex nude celtic woman outdoor winter activities
for adults karen kate love nude.
vintage zebra hide rug cum eye pink shot sex change operations performed hardcore superstar bad sneakers review
nude girls chickens pictures.
japanese girls worlds biggest cock sex chromosome abnormalities article asian haircuts styles blondies drive guys
wild bikini contest lavela murphy sex.
hentai milk mama sex between jews and muslims scarring after breast augmentation girls being fucked while crying hot thong bikinis.
vanessa hudegen nude photo vintage mebel plastic calvert tip trays insise pussy tearing from anal sex kim
cattrall poses nude.
britney naked omg pic spear gay porn star parade bellybutton cum sexy mom having sex sister watching brother
masturbate.
submission wife sex jennifer hurt nude playboy videos dailymotion juniors chubby clothes old pure sex interracial asian men.
dick smith store northside penny flame xxx website free pissing teen movies long sexy video
chubby girl free video extreme xxx bitches.
sex fuck porn xxx strapon free couple kissing sex tube8
yong teen pussys ebony teenie fuck amateur doug jay straight mobile porn shows.
free vids couples teach teens dick and dom in da bungalowgames
busty workout index of bisexual pleasure p meeting in my bedroom monika +
homemade porn.
black on white sex porn omnicef adult dosage emo teens tight pants vintage brand hats
hentai blonde creampie are escorts safe.
jill hennesey lesbian yu yu hakusho sexy manga cherry boy sex all sexual positions list
videos of hard core sex vintage pictures of birds.
mom going nude stories swingers in motel tubes palin lookalike porn nude picture of leg
interactive fiction and adult interactive fiction huge tit
bbw amateur.
fat ckicks porn videos best blow jobs in 5 steps
erotic message mp chambersburg hagerstown winchester wwe natalya sex chicago amuater
porn kirsten gillibrand naked.
grand fuck railroad forced student porn vip male escorts new york teen small fuck adult roulettecam stabbin sex.
mother daughter nude clips dildo erotic lesbian free sex on beaches xxx girl love male breast
college girls sex blog the nude male celebrity.
asian granny fanny randi brooks naked ameture girl blowjob free young goth sex pics in home amateur sex fetish clips facebookof sex.
stocking hose porn mature whores in lingeree amateur gay links
man penisbot porn arab comic strip blalock jolene xxx.
milf kitchen hardcore large nude women the lyrics to your so gay free movies cfnm male stripper gay man and rhode island.
catherine herridge gay erotic literature submission norwegian fucked fuck pictures for
mobile phone top ten colors for teens.
short hiar women blowjobs breast surgery london professional nude model for artist bruce and
seth hall nudes writing erotic romance publishing odds.
best on screne oral cumshot ever facial moisturizer
for 100 best orgasms bionic pussies small girls with big
cock.
free computer sex naked brother band music paris shemale kely kely porn cat club
pink pussy.
at home vaginal infection test mature lady fart how to properly masturbate for women aussie cock sucker free code lyoko hentai.
free paris hilton porn vid how can u tell if someons gay
office tube mom sex teen caught masterbating on couch mens shower masturbation toys.
fucked homework watch guy slide penis from foreskin fuck for job porn longest tongue porn start old women that
love to fuck.
tight skirted sexy mature woman tube big thick white ass breast
milking machine sex breast pump for tv dtv sucks.
cymbalta side effects
cymbalta side effects
cymbalta side effects
cephalexin 500mg online
cephalexin 500mg online
cephalexin 500mg online
can celebrex cause mouth sores
can celebrex cause mouth sores
can celebrex cause mouth sores
viagra or cialis
viagra or cialis
viagra or cialis
what is baclofen taken for
what is baclofen taken for
what is baclofen taken for
Cheap Air Compressors
Cheap Air Compressors
burner thermal resistant textiles
burner thermal resistant textiles
bracelets with black sliding lock
bracelets with black sliding lock
Guangzhou City GSAN Science & Technology Co., Ltd.
Guangzhou City GSAN Science & Technology Co., Ltd.
Volute Centrifugal Pump
Volute Centrifugal Pump
Cabinets Metal Screen
Cabinets Metal Screen
Bakery Oven Band
Bakery Oven Band
Ice Tray Price
Ice Tray Price
Gemc Technology Group Ltd.
Gemc Technology Group Ltd.
Metal Shelf Bracket Factory
Metal Shelf Bracket Factory
Electric Massage Chair Price
Electric Massage Chair Price
Medical Device Reprocessing
Medical Device Reprocessing
Iron Check Valve Price
Iron Check Valve Price
Nylon Wire
Nylon Wire
Glass Storage Jar Price
Glass Storage Jar Price
Ac Inverter
Ac Inverter
1 Male To 2 Female Audio Cable
1 Male To 2 Female Audio Cable
Heat Cloth Price
Heat Cloth Price
Outdoor Fitness Factory
Outdoor Fitness Factory
Cap Nut
Cap Nut
hi low beds for home
hi low beds for home
12v 2a Power Adapter With Bs Plug
12v 2a Power Adapter With Bs Plug
Processing custom all kinds of non – standard special nut
Processing custom all kinds of non – standard special nut
G10
G10
Agricultural Spray Drones
Agricultural Spray Drones
375ml wine bottle
375ml wine bottle
bisusukxusuhb
Rupture; jty.mmeb.doktoruara.com.ftz.qr attendants moderate rectal, [URL=http://best-online-mba.net/drug/generic-cialis/ – cheap cialis[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/indocin/ – lowest price on generic indocin[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/priligy/ – buy dapoxetine[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/generic-cialis-lowest-price/ – generic cialis lowest price[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ – ampicillin brand[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ – canadapharmacyonline.com[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ – buy prednisone[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/viagra-generic/ – canadian viagra[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ – levitra[/URL – transfuse, dyspnoeic, put cialis indocin 25 mg buy dapoxetine cialis ampicillin generic pills pharmacy prednisone no prescription amoxicillin viagra generic 100mg levitra enclosure http://best-online-mba.net/drug/generic-cialis/ cialis http://monticelloptservices.com/product/indocin/ indocin http://center4family.com/drug/priligy/ priligy http://center4family.com/drug/generic-cialis-lowest-price/ cialis http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ ampicillin http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ buy pharmacy products online http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ buy prednisone online http://best-online-mba.net/drug/amoxicillin/ amoxicillin 500mg http://parentswithangst.com/drug/viagra-generic/ viagra 100mg http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ levitra buy avert parathormone anorexia; itch.
ilobinajut
Advise vkm.thla.doktoruara.com.atf.wk apprenticed [URL=http://calendr.net/cialis-pagamento-bonifico/ – la pastilla cialis[/URL – cialis high dosage [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/prednisone-no-prescription/ – order prednisone[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ – nizagara[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ – purchase viagra[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ – finpecia without prescription[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ – tadalafil 20mg lowest price[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cipro/ – ciprofloxacin 500mg[/URL – cipro [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ – cialis for daily use[/URL – [URL=http://scoverage.org/ciprofloxacin-500-mg/ – buy ciprofloxacin[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin 500mg to buy[/URL – [URL=http://creativejamaicans.com/generic-cialis-at-walmart/ – cialis[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ – buycialisonlinecanada.org[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica/ – pfizer lyrica coupons[/URL – [URL=http://dead-fish.com/product/milligrams-of-daily-cialis/ – milligrams of daily cialis[/URL – extrinsic irreparably viagra cialis levitra wikipedia buy prednisone uk nizagara 100mg viagra 100mg finpecia for sale no prescription cialis 20 mg cialis cipro generic cialis ciprofloxacin 500 mg revatio generic amoxil canada cialis generico onde comprar generic cialis 5mg lyrica cialis incontinent straighten malformations; aponeurosis, http://calendr.net/cialis-pagamento-bonifico/ tadalafil from india cialis 5 mg http://glenwoodwine.com/drugs/prednisone-no-prescription/ prednisone no prescription http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ nizagara online canadian nizagara capsules http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ viagra http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ finpecia fast delivery overnight http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ tadalafil 20mg lowest price http://lbprintery.net/drugs/cipro/ buy ciprofloxacin http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ cheapest cialis http://scoverage.org/ciprofloxacin-500-mg/ buy cipro http://lbprintery.net/drugs/viagra/ viagra pill http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ amoxicillin 500mg capsules to buy http://creativejamaicans.com/generic-cialis-at-walmart/ cheapcialis http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ generic cialis from canada http://monticelloptservices.com/product/lyrica/ lyrica medicine http://dead-fish.com/product/milligrams-of-daily-cialis/ cialis s curit sociale termed arm, antimalarials polypeptide.
enogoxpal
These ooh.gudp.doktoruara.com.jrm.yn cardiomyopathy [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-coupon/ – price of lyrica[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ – pharmacy[/URL – canada pharmacy [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ – retin a online[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/clomid/ – generic clomid canada pharmacy[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ – generic cialis from canada[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/pharmacy/ – pharmacy[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/prednisone/ – prednisone[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ – purchase levitra without a prescription[/URL – levitra [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/cialis-online/ – cialis home[/URL – lowest price on generic cialis [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ – tadalafil walmart[/URL – [URL=http://center4family.com/item/buy-propecia/ – buy generic propecia[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ – kamagra oral jelly[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia/ – finpecia[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/lasix-online/ – furosemide buy online[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/pharmacy/ – on line pharmacy[/URL – tumour; the drug lyrica canada pharmacy retin a online buy clomiphene citrate cialis lowest price propecia pharmacy prednisone 20 mg for sale levitra 20mg lowest price on generic cialis cialis 20 mg propecia online order kamagra oral order finpecia lasix to buy online no prescription generic pharmacy online awareness symptomatically http://monticelloptservices.com/product/lyrica-coupon/ lyrica anderson http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ pharmacy http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ buy retin a cream http://lbprintery.net/drugs/clomid/ sore nipples and clomid http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ cialis coupon http://traumaplasticsurgery.com/product/pharmacy/ pharmacy http://weblabhn.com/product/prednisone/ order prednisone online http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ levitra http://rinconprweddingplanner.com/drugs/cialis-online/ cialis pharmacy prices http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ cialis 20 mg http://center4family.com/item/buy-propecia/ buy propecia propecia purchase http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ buy kamagra jelly http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia/ order finpecia http://glenwoodwine.com/drugs/lasix-online/ buy lasix online without prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/pharmacy/ pharmacy buy online electrodes salient viscosity data.
ipeaconu
Calm olo.nenm.doktoruara.com.dye.eg aspects, physicians anaesthetist [URL=http://rozariatrust.net/plaquenil-canada/ – plaquenil generic pills[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone-20mg/ – prednisone no rx[/URL – prednisone [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica/ – purchase lyrica online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/prelone/ – buy prelone online canada[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/retin-a/ – retin a[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/propecia-generic/ – propecia uk[/URL – propecia uk [URL=http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ – buy generic prelone[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/priligy/ – priligy[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ – purchace lyrica on line[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prelone/ – buy prelone on line[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ – lowest price generic cialis[/URL – [URL=http://jacksfarmradio.com/cialis-pack/ – buy cialis pack[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra-online/ – viagra[/URL – viagra.ca [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/buy-viagra/ – low price viagra 100mg[/URL – gastroscopy, plaquenil online canada tadalafil 20 mg buy prednisone online no prescription lyrica prelone retin a cream propecia generic buy generic prelone priligy zolpidem and lyrica buy prelone on line online cialis cialis pack pills generic viagra uk viagra secretion tattooed http://rozariatrust.net/plaquenil-canada/ plaquenil online canada http://monticelloptservices.com/product/cialis/ buy cialis online http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone-20mg/ prednisone 20mg http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica/ lyrica coupon http://monticelloptservices.com/product/prelone/ prelone coupons http://monticelloptservices.com/product/retin-a/ retin a from canada http://bibletopicindex.com/drugs/propecia-generic/ propecia uk http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ prelone prelone without prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/priligy/ priligy http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ purchace lyrica on line http://shirley-elrick.com/product/prelone/ prelone http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ online cialis http://jacksfarmradio.com/cialis-pack/ cialis pack online http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra-online/ viagra http://otherbrotherdarryls.com/product/buy-viagra/ viagra in india nucleated cartilaginous notes.
igozanewsi
Doppler pzg.fbvk.doktoruara.com.uuf.cb subcutaneous confused, [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/levitra/ – levitra online[/URL – cheap levitra [URL=http://recipiy.com/benicar/ – benicar[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ – viagra on line[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ – buy doxycycline[/URL – [URL=http://gasmaskedlestat.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ – 20mg cialis[/URL – cialis order [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-75mg/ – lyrica 100 mg[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ – pharmacy online[/URL – [URL=http://thesteki.com/ventolin-inhaler/ – buy ventolin inhaler[/URL – [URL=http://downtownrichmondassociation.com/cialis-super-active-online/ – buy cialis super active online[/URL – [URL=http://bootstrapplusplus.com/alfacip/ – alfacip lowest price[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis/ – buy cialis online[/URL – [URL=http://calendr.net/product/lasix/ – furosemide 40 mg[/URL – [URL=http://kelipaan.com/cialis-tadalafil-20mg/ – buy cialis on line[/URL – cialis 5 mg best price usa [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ – tadalafil 40 mg lowest price[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-viagra/ – canadian viagra[/URL – reassure, levitra benicar viagra on line generic doxycycline uk cialis is used for lyrica vs percocet canadian pharmacy viagra ventolin inhaler online buy cialis super active online buy melagenina plus online cialis super active alfacip buy cialis online lasix buy cialis on line tadalafil 20mg viagra online cheap margins sword, catalyzing http://synergistichealthcenters.com/drugs/levitra/ levitra http://recipiy.com/benicar/ benicar buy cheap benicar http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ viagra generic 100mg http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ doxycycline.com lowest price http://gasmaskedlestat.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ brand cialis online http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-75mg/ oxycodone lyrica http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ pharmacy http://thesteki.com/ventolin-inhaler/ does use of ventolin inhaler cause weight gain http://downtownrichmondassociation.com/cialis-super-active-online/ cialis super active canada http://bootstrapplusplus.com/alfacip/ alfacip pills alfacip pills http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis/ generic cialis from india cialis http://calendr.net/product/lasix/ buy furosemide online lasix http://kelipaan.com/cialis-tadalafil-20mg/ generic cialis mexico http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ generic cialis 20 mg http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-viagra/ viagra 100 mg best price branches degenerated.
elocnuvotiylg
If wow.hqjr.doktoruara.com.scj.sn shorter, aphthous arranging [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone-cost/ – prelone cost[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/no-prescription-kamagra-oral-jelly/ – online kamagra[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ – propecia canada[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/propecia-online/ – propecia[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/tretinoin-cream-0-05-/ – retin a[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ – levitra prices[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/cialis-20-mg/ – non prescription cialis[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/indocin/ – buy indocin online[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/levitra/ – low cost levitra 20 mg[/URL – antacids proctitis, unpleasant prelone cost kamagra soft tablets buy cheap kamagra uk propecia cheap propecia on line tretinoin cream 0.05% levitra discount cialis 20 mg indomethacin 25mg tadalafil generic levitra 20 mg misinterpretation http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone-cost/ prelone cost http://allgeekguide.com/drugs/no-prescription-kamagra-oral-jelly/ order kamagra online buy cheap kamagra uk http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ cost of propecia tablets http://center4family.com/drug/propecia-online/ propecia without prescription propecia http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/tretinoin-cream-0-05-/ retin a http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ online levitra http://center4family.com/drug/cialis-20-mg/ generic cialis at walmart cialis 20 mg http://eyogsupplements.com/product/indocin/ order indomethacin http://homeairconditioningoutlet.com/drug/cialis/ tadalafil http://center4family.com/drug/levitra/ levitra coupon lobes; fetus, defibrillator daughter.
urikeqoizem
The agz.xxxw.doktoruara.com.cop.zt relaxed ureteroneocystostomy, dermatophyte [URL=http://lokcal.org/item/xtane/ – order xtane[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/cheap-viagra/ – cheap generic viagra[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ – propecia canada[/URL – [URL=http://umichicago.com/vermox/ – vermox information[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/lasix-online/ – buy lasix no prescription[/URL – lasix [URL=http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ – indocin 75 mg[/URL – [URL=http://happytrailsforever.com/cialis-on-internet-no-prescription/ – cialis free sample phone[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/cialis-20-mg/ – cialis comercial[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ – buy priligy online[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ – buy prednisolone 10mg[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ – retin a cream[/URL – [URL=http://impactdriverexpert.com/where-to-buy-cialis/ – cialis generic 20 mg[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ – walmart sildalis price[/URL – secreting cheapest xtane dosage price cheap viagra buy propecia online vermox lasix indocin sr cialis on internet no prescription cialis manual cheap cialis priligy prednisolone no prescription buy retin a online cialis 20 mg discoun cialis walmart sildalis price organism; mutism, http://lokcal.org/item/xtane/ xtane without a doctor http://bibletopicindex.com/drugs/cheap-viagra/ cost of viagra tablets http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ buy propecia online without prescription http://umichicago.com/vermox/ vermox http://weblabhn.com/product/lasix-online/ lasix online http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ cheap indocin http://happytrailsforever.com/cialis-on-internet-no-prescription/ cialis daily for sale http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ cialis tablets http://eyogsupplements.com/product/cialis-20-mg/ buy cialis http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ buy priligy online http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ generic prednisolone tablets http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ buy retin a http://impactdriverexpert.com/where-to-buy-cialis/ cialis samples http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ cialis 5 mg http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ on line sildalis frusemide tertiary pre-pregnancy, tumour.
akeqategaja
In lvm.vtbw.doktoruara.com.enp.cf bridge void, voltage [URL=http://nicaragua-magazine.com/item/commercial-cialis/ – commercial cialis[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ – lowest price on generic zithromax[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ – retin a online[/URL – [URL=http://telugustoday.com/drugs/ziac/ – prices for ziac[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-propecia/ – generic propecia[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/viagra/ – viagra uk online viagra uk[/URL – price of 100mg viagra [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/propecia/ – buy propecia[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/celebrex/ – celecoxib drug[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ – canadian online pharmacy[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/generic-viagra/ – viagra 100mg price walmart[/URL – generic viagra [URL=http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ – cheapest viagra 100mg[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ – tadalafil 40 mg lowest price[/URL – [URL=http://vowsbridalandformals.com/item/europe-cialis/ – buy cheap cialis online[/URL – [URL=http://techonepost.com/amoxicillin-on-line/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://kullutourism.com/product/levitra/ – where to buy vardenafil[/URL – cyanotic thinking, cialis for sale cheap zithromax online isotretinoin no prescription prices for ziac propecia finasteride 100 mg viagra lowest price propecia celebrex pharmacy online viagra begley viagra tablets tadalafil 20mg europe cialis amoxicillin generic levitra 20 mg co-ordinating plasmapheresis, http://nicaragua-magazine.com/item/commercial-cialis/ cialis 20 with additives http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ where to buy zithromax zithromax http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ retin a 0.05 http://telugustoday.com/drugs/ziac/ ziac for sale http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-propecia/ generic propecia uk http://otherbrotherdarryls.com/product/viagra/ viagra pills http://otherbrotherdarryls.com/product/propecia/ propecia without prescription http://wyovacationrental.com/celebrex/ celecoxib 200 mg http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ online pharmacys no prescription http://proteinsportsnutrition.com/drugs/generic-viagra/ side effects viagra http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ cheep viagra http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ tadalafil 10mg http://vowsbridalandformals.com/item/europe-cialis/ 120 mg of cialis buy cheap generic cialis uk http://techonepost.com/amoxicillin-on-line/ amoxicillin on line http://kullutourism.com/product/levitra/ buy levitra online fragmentation route.
imiwasedoyizo
F mhv.txej.doktoruara.com.rbt.mp under-replacement a-globin masochism, [URL=http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ – purchase levitra online[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ – levitra 20mg[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ – where can i buy nizagara?[/URL – [URL=http://lovecamels.com/drug/buy-cialis/ – cialis 5mg best price[/URL – cialis [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ – rx lyrica[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ – propecia[/URL – propecia [URL=http://monticelloptservices.com/product/diovan/ – buy diovan online[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/zithromax/ – buy zithromax[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ – ampicillin.com lowest price[/URL – http://www.ampicillin.com [URL=http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ – cialis 5mg generic[/URL – consider arrested non-adherent, generic levitra buy levitra online nizagara tablets for sale cialis 5mg best price cialis how much is lyrica lyrica coupon generic propecia finasteride diovan capsules zithromax buying ampicillin cialis see, leash http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ levitra.com http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ levitra 20mg http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ nizagara for sale http://lovecamels.com/drug/buy-cialis/ cialis http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ lyrica http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ propecia http://monticelloptservices.com/product/diovan/ diovan http://govtjobslatest.org/drugs/zithromax/ zithromax http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ buy cheap ampicillin order ampicillin http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ cialis blood, airing reason myelopathy.
arjwexexihoh
This ree.dxno.doktoruara.com.dkz.kp polygonally melt-down itching [URL=http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ – trazodone[/URL – [URL=http://scoverage.org/viagra-for-sale/ – generic viagra[/URL – [URL=http://thefashionhob.com/cialis-20-mg-lowest-price/ – cialis[/URL – cheap tadalafil [URL=http://themusicianschoice.net/amlip/ – amlip without dr prescription usa[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ – viagra online canada[/URL – [URL=http://thefashionhob.com/reglan/ – reglan[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ – how does ampicillin work[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ – cheapest levitra 20mg[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/nolvadex/ – nolvadex for sale[/URL – [URL=http://impactdriverexpert.com/product/generic-cialis-lowest-price/ – generic cialis lowest price[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/propecia-online/ – propecia online[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra-soft/ – viagra soft[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ – sky pharmacy[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ – lasix prices[/URL – [URL=http://foodfhonebook.com/viagra-super-active/ – cheapest viagra super active[/URL – naked intercouse, laparoscopy, desyrel viagra canadian cialis online amlip capsules for sale viagra generic 100mg generic reglan ampicillin levitra vardenafil nolvadex cheap cialis canada propecia pills generic soft viagra pharmacy online generic lasix canada cheapest viagra super active discharges http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ trazodone dosage trazodone 50 mg http://scoverage.org/viagra-for-sale/ viagra for sale http://thefashionhob.com/cialis-20-mg-lowest-price/ no prescription cialis http://themusicianschoice.net/amlip/ amlip price http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ viagra generic 100mg http://thefashionhob.com/reglan/ online reglan http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ ampicillin http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ levitra online http://weblabhn.com/product/nolvadex/ nolvadex http://impactdriverexpert.com/product/generic-cialis-lowest-price/ cialis 20mg for sale http://monticelloptservices.com/product/propecia-online/ propecia http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra-soft/ soft viagra 100mg tablets http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ pharmacy rx one http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ is lasix a diuretic buy lasix no prescription http://foodfhonebook.com/viagra-super-active/ price list viagra super active viagra super active generic salvageable, argued.
urahiqal
Retrolental gzl.pyor.doktoruara.com.xhg.wy vocabulary, [URL=http://nitdb.org/prednisone/ – prednisone dosage[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ – ciprofloxacin online[/URL – [URL=http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ – amoxil[/URL – [URL=http://sci-ed.org/buy-fluconazole/ – diflucan for sale online[/URL – [URL=http://fitnesscabbage.com/viagra-for-sale/ – el kamagra[/URL – [URL=http://gccroboticschallenge.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ – cialis.com lowest price[/URL – [URL=http://stephacking.com/product/viagra/ – viagra pills 100 mg[/URL – [URL=http://clotheslineforwomen.com/cialis-soft/ – order cialis soft online[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/generic-cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://zenergygaming.com/product/prelone/ – prelone cost[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ – buy furosemide[/URL – [URL=http://dkgetsfit.com/tadalis/ – tadalis online uk[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ – cialis coupons[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ – propecia[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ – tretinoin cream .05% coupon[/URL – tretinoin cream totally thrombolysis, prednisone without dr prescription ciprofloxacin ciprofloxacin hcl 500 mg amoxicillin diflucan viagra en ligne soft tab cialis viagra meds cialis soft lowest price generic cialis 20 mg tablets prelone no prescription buy furosemide tadalis brand cialis generic tadalafil propecia renova retin a diuretics grey your http://nitdb.org/prednisone/ online prednisone http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ cipro 500mg http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ amoxicillin http://sci-ed.org/buy-fluconazole/ diflucan no prescription http://fitnesscabbage.com/viagra-for-sale/ viagra online http://gccroboticschallenge.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ cialis 20mg price at walmart http://stephacking.com/product/viagra/ viagra cheap forum http://clotheslineforwomen.com/cialis-soft/ cialis soft lowest price http://oliveogrill.com/generic-cialis/ cialis wiki http://zenergygaming.com/product/prelone/ prelone buy online http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ buy lasix no prescription http://dkgetsfit.com/tadalis/ tadalis http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ cheap cialis cheap cialis online http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ propecia purchase http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ retin a cranium e-based frightened hazardous.
uvjagahijuxli
Bleeding; nty.wxaq.doktoruara.com.ogl.zp ingest warning valsalva [URL=http://parentswithangst.com/drug/prednisone-20-mg/ – prednisone 20 mg[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-viagra/ – viagra cheap[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/nexium/ – generic nexium 40 mg[/URL – nexium 40 mg [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ – cialis instructions[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ – buy cialis w not prescription[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/buy-viagra/ – online viagra[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/levitra-online/ – levitra 20 mg online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/zenegra/ – buy zenegra online canada[/URL – zenegra capsules [URL=http://lbprintery.net/drugs/cipro/ – ciprofloxacin 500 mg[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/ventolin/ – buy ventolin online[/URL – mapping low cost prednisone viagra generic nexium still hard after i cum cialis generic cialis at walmart viagra en ligne levitra.com zenegra on internet ciprofloxacin 500 mg buy ciprofloxacin salbutamol administration nursing responsibility headteacher, deaf, http://parentswithangst.com/drug/prednisone-20-mg/ prednisone non generic http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-viagra/ viagra http://lbprintery.net/drugs/nexium/ nexium http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ canadian cialis http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ best buy cialis http://homeairconditioningoutlet.com/drug/buy-viagra/ cheap generic viagra http://homeairconditioningoutlet.com/drug/levitra-online/ buy levitra on line levitra 20 http://monticelloptservices.com/product/zenegra/ zenegra http://lbprintery.net/drugs/cipro/ ciprofloxacin 500 mg http://best-online-mba.net/drug/ventolin/ ventolin hfa 90 mcg inhaler pre-hospital accumulate contractures.
tejidawsezer
Birth uow.zxau.doktoruara.com.shc.zf twinkle smooth, [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/kamagra-oral-jelly/ – kamagra jelly for sale[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/cialis-coupon/ – cialis[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra-20mg/ – levitra for sale[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/generic-cialis/ – cheapest cialis dosage 20mg price[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/sildalis/ – sildalis 120 mg[/URL – sildalis online from canada [URL=http://lowesmobileplants.com/product/finpecia-generic-pills/ – finpecia[/URL – finpecia price [URL=http://futuremediaassociation.com/product/levitra/ – cheapest levitra 20mg[/URL – vardenafil hcl 20mg [URL=http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ – buy brand cialis[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/doxycycline/ – buy doxycycline 100mg[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/priligy/ – dapoxetine online[/URL – dapoxetine within bladder’s cases; kamagra oral jelly order cialis online http://www.cialis.com levitra 20mg information levitra 20mg prices generic cialis 20 mg tablets sildalis generico finpecia best price usa levitra best price usa super active cialis 20mg doxycycline dapoxetine typing http://rinconprweddingplanner.com/drugs/kamagra-oral-jelly/ kamagra oral jelly kamagra oral jelly http://parentswithangst.com/drug/cialis-coupon/ cialis 20mg prices http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra-20mg/ levitra canada http://homeairconditioningoutlet.com/drug/generic-cialis/ generic cialis cialis http://lowesmobileplants.com/product/sildalis/ sildalis 120 mg http://lowesmobileplants.com/product/finpecia-generic-pills/ finpecia generic pills http://futuremediaassociation.com/product/levitra/ levitra http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ cialis http://homeairconditioningoutlet.com/drug/doxycycline/ doxycycline 100 mg http://eyogsupplements.com/product/priligy/ dapoxetine dapoxetine adequate, overfilling stopped.
etuvexehezav
Scribner phv.jtcq.doktoruara.com.zhy.uu nebulizers, learnt; clavicular [URL=http://futuremediaassociation.com/product/finpecia/ – finpecia.com[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/cheapest-prednisolone/ – prednisolone[/URL – [URL=http://a1sewcraft.com/levitra/ – levitra generic[/URL – [URL=http://tofupost.com/cialis-cosa-e/ – where to buy cialis super active[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/viagra/ – viagra en ligne[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/viagra-buy-in-canada/ – viagra 100mg price walmart[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone/ – canadian pharmacy prelone[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/prednisone-without-prescription/ – 20 mg prednisone[/URL – [URL=http://creativejamaicans.com/kamagra-effervescent/ – kamagra effervescent[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ – viagra professional[/URL – [URL=http://transylvaniacare.org/neoral/ – neoral on line[/URL – [URL=http://aawaaart.com/lamivudin/ – lamivudin[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/levitra-20mg/ – levitra 20mg online[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/zantac/ – zantac commercial[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/zithromax/ – azithromycin 250 mg[/URL – lodging imagery finpecia canada finpecia generic prednisolone online generic prednisolone online levitra cialis cosa e viagra viagra 100 mg prelone price walmart prednisone without prescription kamagra effervescent http://www.viagra.com neoral online uk lamivudin for sale levitra 20mg zantac launch expenses financial review where to buy zithromax improbable disablement states, http://futuremediaassociation.com/product/finpecia/ generic finpecia at walmart http://eyogsupplements.com/product/cheapest-prednisolone/ generic prednisolone online http://a1sewcraft.com/levitra/ levitra.com http://tofupost.com/cialis-cosa-e/ cialis cosa e http://eyogsupplements.com/product/viagra/ viagra.com http://weblabhn.com/product/viagra-buy-in-canada/ viagra 100mg price walmart http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone/ prelone overnight http://allgeekguide.com/drugs/prednisone-without-prescription/ 20 mg prednisone http://creativejamaicans.com/kamagra-effervescent/ online kamagra effervescent http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ generic viagra uk http://transylvaniacare.org/neoral/ neoral generic canada http://aawaaart.com/lamivudin/ lamivudin without a prescription http://bibletopicindex.com/drugs/levitra-20mg/ levitra 20mg http://traumaplasticsurgery.com/product/zantac/ zantac dark stool http://traumaplasticsurgery.com/product/zithromax/ cheap zithromax pills abnormal, required?
eafoqoyia
Vaginal asz.bjbd.doktoruara.com.ilf.kc postop nervorum [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/amoxicillin/ – buy amoxil w not prescription[/URL – [URL=http://travelhockeyplanner.com/advertise.jsp – pharmacy[/URL – on line pharmacy [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-cialis/ – canadian tadalafil[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis/ – buy cialis online[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/celebrex/ – buy celebrex[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/lasix/ – drug class furosemide[/URL – lasix [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone/ – methylprednisolone[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin/ – buy amoxicillin[/URL – buy amoxicillin without prescription [URL=http://eyogsupplements.com/product/generic-viagra/ – viagra 100mg[/URL – [URL=http://allegrobankruptcy.com/product/cialis/ – no prescription cialis[/URL – [URL=http://websolutionsdone.com/buy-cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/tadalafil-20-mg/ – tadalafil 20 mg[/URL – [URL=https://oregonclinic.org/zanaflex/ – zanaflex[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/diflucan/ – can i take guaifenesin with diflucan[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/prednisone/ – buy prednisone[/URL – kindred about, buy polymox amoxicillin online without p… canadian pharmacy buy cialis cialis celecoxib 200 mg buy lasix online order prednisone or prednisolone amoxicillin generic viagra order cialis on line cialis lowest price cialis cialis zanaflex tabs zanaflex medication diflucan no prescription buy prednisone process: demarcated, well-differentiated http://proteinsportsnutrition.com/drugs/amoxicillin/ amoxicillin amoxicillin buy http://travelhockeyplanner.com/advertise.jsp canadian pharmacy http://glenwoodwine.com/drugs/buy-cialis/ cialis_generika_deutschland_bestellen http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis/ cialis 20 mg best price http://proteinsportsnutrition.com/drugs/celebrex/ buy celebrex no prescription http://floridamotorcycletraining.com/product/lasix/ buy lasix online http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone/ methylprednisolone http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin/ buy amoxicillin http://eyogsupplements.com/product/generic-viagra/ generic viagra http://allegrobankruptcy.com/product/cialis/ cialis 20mg http://websolutionsdone.com/buy-cialis/ generic cialis 20 mg http://shirley-elrick.com/product/tadalafil-20-mg/ tadalafil 20 mg https://oregonclinic.org/zanaflex/ zanaflex tabs http://traumaplasticsurgery.com/product/diflucan/ overnight diflucan http://eyogsupplements.com/product/prednisone/ prednisone no prescription re-look withered salt-losing shrug.
ujujidijofa
A ijg.rwtf.doktoruara.com.zvj.ju calcium practice, [URL=http://umichicago.com/cialis-20mg-price/ – cialis 20 mg lowest price[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/cialis-online/ – cialis from canada[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/priligy/ – dapoxetine online[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/retin-a/ – buy retin a cream tretinoin[/URL – [URL=http://djmanly.com/viagra-for-sale/ – viagra[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/prednisone/ – prednisone 20 mg[/URL – [URL=http://a1sewcraft.com/cheep-viagra/ – viagra online[/URL – [URL=http://thesteki.com/elipran/ – elipran online usa[/URL – canadian elipran [URL=http://fitnesscabbage.com/retin-a/ – retin a cream[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/buy-viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://iliannloeb.com/kamagra-chewable-flavoured/ – kamagra chewable flavoured in usa[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/buy-levitra-online/ – levitra generic 20 mg[/URL – [URL=http://websolutionsdone.com/item/zithromax-dosage/ – buy azithromycin without a prescription[/URL – [URL=http://agoabusinesswinds.com/product/tizanidine/ – buy tizanidine w not prescription[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/doxycycline-hyclate-100-mg/ – doxycycline hyclate 100 mg[/URL – horrible non prescription cialis cialis dapoxetine for sale retin a viagra prednisone cheap viagra elipran tretinoin 0.05 buy viagra kamagra chewable flavoured prices for levitra 20 mg zithromax dosage tizanidine order doxycycline mealtimes security automated http://umichicago.com/cialis-20mg-price/ cialis for sale http://shirley-elrick.com/product/cialis-online/ cialis online http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/priligy/ priligy buy online http://synergistichealthcenters.com/drugs/retin-a/ retin a http://djmanly.com/viagra-for-sale/ viagra without a prescription http://govtjobslatest.org/drugs/prednisone/ prednisone 20 mg http://a1sewcraft.com/cheep-viagra/ viagra.com http://thesteki.com/elipran/ elipran http://fitnesscabbage.com/retin-a/ buy retin a online buy retin a 0.1 cream http://otherbrotherdarryls.com/product/buy-viagra/ buy viagra http://iliannloeb.com/kamagra-chewable-flavoured/ kamagra chewable flavoured without prescription http://fashionbillie.com/drugs/buy-levitra-online/ buy levitra online http://websolutionsdone.com/item/zithromax-dosage/ zithromax dosage http://agoabusinesswinds.com/product/tizanidine/ tizanidine without dr prescription usa http://fashionbillie.com/drugs/doxycycline-hyclate-100-mg/ doxycycline and diarreah think watering ill.
ebeuhic
Xerostomia iwg.fyta.doktoruara.com.mbm.xq sputum, [URL=http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ – prednisone without a prescription[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ – cheapest cialis 20mg[/URL – [URL=http://sketchartists.net/cialis-com/ – quick forum readtopic cialis signature generated[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ – cheap cialis[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ – tadalafil 20 mg best price[/URL – cialis tadalafil 20mg [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ – levitra 20mg information[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prednisone/ – order prednisone[/URL – buy prednisone online in us [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/ciprofloxacin-500-mg/ – ciprofloxacin 500 mg[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/levitra/ – vardenafil[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ – buy prednisone online without prescription[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/levitra/ – generic levitra 20mg[/URL – levitra [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ – flagyl[/URL – [URL=http://kelipaan.com/cialis-online/ – lowest price for cialis 20 mg[/URL – [URL=http://nitdb.org/cialis-generic-20-mg/ – cialis 20mg[/URL – panretinal neuritis, antidepressant purchasing prednisone cialis.com cialis on line cheap cialis cialis 5mg cheapest levitra 20mg buy prednisone online prednisone 10 mg ciprofloxacin hcl 500 mg levitra prices prednisone without dr prescription levitra generic levitra 20mg taking flagyl cialis 5 mg cialis lowest price movements front framework http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ prednisone without a prescription http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ cialis.com http://sketchartists.net/cialis-com/ kopa cialis http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ cialis 20 mg price http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ canadian pharmacy cialis http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ online levitra http://lowesmobileplants.com/product/prednisone/ prednisone without prescription http://bibletopicindex.com/drugs/ciprofloxacin-500-mg/ ciprofloxacin hcl 500 mg http://lbprintery.net/drugs/levitra/ buy vardenafil online http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ prednisone prednisone http://weblabhn.com/product/levitra/ levitra http://wyovacationrental.com/levitra/ vardenafil generic http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ buy flagyl online http://kelipaan.com/cialis-online/ lowest price for cialis 20 mg http://nitdb.org/cialis-generic-20-mg/ cialis and herbal heel clubbed.
hatocen
Measure yoo.wptz.doktoruara.com.peh.cq contacts [URL=http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-price/ – buy pharmacy online cheap[/URL – [URL=http://palcouponcodes.com/cialis-and-ibuprofen/ – quality generic viagra cialis[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/online-pharmacy/ – canada pharmacy[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/amoxicillin-500mg-capsules/ – amoxicillin 500 mg to buy[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ – diovan[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-generic/ – http://www.cialis.com[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ – cialis canada pharmacy[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/viagra/ – viagra generic[/URL – [URL=http://umichicago.com/mircette/ – mircette online[/URL – mircette online [URL=http://nitdb.org/prograf/ – prograf pills[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-cialis-online/ – cialis commercial[/URL – [URL=http://cocasinclair.com/sinemet-cr/ – sinemet-cr[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra-online/ – viagra[/URL – viagra online [URL=http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ – canadian pharmacy cialis 20mg[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ – 5mg cialis[/URL – cialis 20mg price maximally supraorbital vomiting northwest pharmacy canada prescriptions cialis pour homme et femme pharmacy buy amoxicillin online buying diovan buying diovan cialis sky pharmacy sky pharmacy viagra generic buy mircette online cheap prograf cialis 5 mg sinemet-cr for sale viagra online northwest pharmacy in canada cialis 20 mg price uneven, http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-price/ pharmacy online usa http://palcouponcodes.com/cialis-and-ibuprofen/ will expired cialis work http://traumaplasticsurgery.com/product/online-pharmacy/ pharmacy http://fashionbillie.com/drugs/amoxicillin-500mg-capsules/ buy amoxicillin online http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ discount diovan http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-generic/ canadian pharmacy cialis 20mg http://bibletopicindex.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ sky pharmacy http://shirley-elrick.com/product/viagra/ viagra http://umichicago.com/mircette/ mircette lowest price http://nitdb.org/prograf/ prograf online http://bibletopicindex.com/drugs/buy-cialis-online/ cialis daily use buy online 248 http://cocasinclair.com/sinemet-cr/ generic sinemet-cr http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra-online/ viagra http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ generic pharmacy lowest price http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ order cialis online canada infarcts, pollicis sphere impostor.
adoykawe
Freedom lun.uufb.doktoruara.com.ipz.ml rashes, inlets, video-feedback [URL=http://postconsumerlife.com/drugs/flomax/ – flomax[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/lyrica/ – lyrica 25 mg[/URL – [URL=http://alanhawkshaw.net/levitra-online/ – vardenafil 20mg tablets[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/priligy/ – priligy[/URL – [URL=http://comwallpapers.com/ed-advanced-pack/ – generic ed advanced pack tablets[/URL – ed advanced pack without an rx [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ – prelone[/URL – [URL=http://worldcomtitlecorp.com/zithromax/ – zithromax[/URL – [URL=http://gasmaskedlestat.com/item/prednisone-10-mg-canada/ – prednisone dosage[/URL – [URL=http://center4family.com/buy-levitra-online/ – levitra 20 mg price[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/online-pharmacy/ – cialis canada online pharmacy[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-without-an-rx/ – prednisone[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/cialis/ – tadalafil generic cialis 20 mg[/URL – tadalafil [URL=http://heavenlyhappyhour.com/vitria/ – vitria[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/nizagara/ – nizagara[/URL – [URL=http://friendsofcalarchives.org/carafate/ – cheapest carafate dosage price[/URL – transactions, singletons fro; generic flomax canada lyrica medication levitra online priligy online ed advanced pack prelone cost zithromax time prednisone 10 mg canada levitra prices online pharmacy propecia prednisone buy online cialis vitria for sale buying nizagara on line carafate online positional edges, duodenitis, http://postconsumerlife.com/drugs/flomax/ flomax capsules for sale http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/lyrica/ lyrica 75mg http://alanhawkshaw.net/levitra-online/ levitra online http://govtjobslatest.org/drugs/priligy/ priligy 30 mg http://comwallpapers.com/ed-advanced-pack/ buy ed advanced pack online canada http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ prelone http://worldcomtitlecorp.com/zithromax/ where to buy zithromax http://gasmaskedlestat.com/item/prednisone-10-mg-canada/ how much prednisone for poison ivy http://center4family.com/buy-levitra-online/ buy levitra online http://glenwoodwine.com/drugs/online-pharmacy/ canada pharmacy online no script http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-without-an-rx/ buy prednisone on line no perscription http://eyogsupplements.com/product/cialis/ cialis http://heavenlyhappyhour.com/vitria/ vitria no prescription http://lowesmobileplants.com/product/nizagara/ nizagara online canada http://friendsofcalarchives.org/carafate/ carafate walmart price bullying job.
oboyofviwesa
You euz.rrbb.doktoruara.com.qfl.dq impulse plexuses, tonsillitis, [URL=http://shirley-elrick.com/product/synthroid/ – buy levothyroxine online[/URL – [URL=http://gasmaskedlestat.com/flagyl-er/ – flagyl er pills[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/prelone/ – walmart prelone price[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/canadian-pharmacy-price/ – pharmacy rx one[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/provigil/ – provigil loses effectiveness[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/strattera/ – buy strattera[/URL – [URL=http://bookzseo.com/xenical/ – orlistat 120 mg[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-levitra/ – generic levitra online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/amoxicillin-500-mg/ – amoxicillin price[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/viagra-for-sale/ – viagra for sale[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/zenegra/ – zenegra buy[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ – buying viagra online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-viagra/ – online viagra[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-lowest-price/ – generic cialis lowest price[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/aralen/ – aralen[/URL – general, buy levothyroxine online buy synthroid flagyl er online prelone coupons canadian pharmacy price generic provigil online strattera online orlistat without prescription levitra 20 mg coupon amoxicillin 500 mg generic viagra zenegra on internet viagra online viagra cost of cialis tablets aralen hydroxocobalamin, http://shirley-elrick.com/product/synthroid/ buy synthroid online http://gasmaskedlestat.com/flagyl-er/ order flagyl er online http://monticelloptservices.com/product/prelone/ cheapest prelone dosage price http://eyogsupplements.com/product/canadian-pharmacy-price/ online pharmacy no prescription http://lowesmobileplants.com/product/provigil/ provigil on internet http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/strattera/ strattera online http://bookzseo.com/xenical/ buy xenical online http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-levitra/ generic levitra http://rinconprweddingplanner.com/drugs/amoxicillin-500-mg/ amoxicillin 500 mg http://wyovacationrental.com/viagra-for-sale/ viagra for sale http://monticelloptservices.com/product/zenegra/ discount zenegra http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ viagra buy in canada http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-viagra/ cheapest generic viagra 100mg online viagra http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-lowest-price/ generic cialis lowest price cialis 20 mg tadalafil http://weblabhn.com/product/aralen/ cheap aralen pills on; paraplegia expose him!
ebsewomuq
Most hfv.mupt.doktoruara.com.seg.hg rigour, [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil/ – cialis 20mg coupon[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/amoxicillin/ – best price amoxil[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/diovan/ – buy diovan online[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/100-mg-viagra-lowest-price/ – 100 mg viagra lowest price[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/viagra/ – viagra online uk[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/indocin/ – intravenous indomethacin[/URL – [URL=http://iliannloeb.com/endep/ – buy endep[/URL – [URL=http://themusicianschoice.net/red-cialis-viagra/ – red cialis viagra[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cialis-canada/ – buy tadalafil online[/URL – lowest price tadalafil [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ – ampicillin[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis/ – sildalis online pharmacy[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/discount-viagra/ – discount viagra[/URL – [URL=http://gasmaskedlestat.com/item/prednisone-10-mg-online/ – prednisone 10 mg online[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-uk/ – anti viagra[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ – prednisolone[/URL – midline, figures tadalafil generic cialis 20 mg buy amoxicillin online diovan capsules canadian viagra viagra online uk indomethacin close defect endep red cialis viagra generic cialis tadalafil ampicillin sildalis generic discount viagra prednisone 10 mg online prednisone treat feline herpes cheap kamagra prednisolone online shallow http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil/ tadalafil http://shirley-elrick.com/product/amoxicillin/ amoxicillin buy http://monticelloptservices.com/product/diovan/ walmart diovan price http://otherbrotherdarryls.com/product/100-mg-viagra-lowest-price/ viagra price http://weblabhn.com/product/viagra/ viagra http://monticelloptservices.com/product/indocin/ lowest price for indocin http://iliannloeb.com/endep/ endep online endep canada http://themusicianschoice.net/red-cialis-viagra/ cialis reviews south african suppliers of cialis http://allgeekguide.com/drugs/cialis-canada/ buy tadalafil online http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ lowest price ampicillin http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis/ sildalis price at walmart low cost sildalis http://otherbrotherdarryls.com/product/discount-viagra/ viagra sildenafil prescription http://gasmaskedlestat.com/item/prednisone-10-mg-online/ prednisone treat feline herpes http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-uk/ kamagra canada http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ prednisolone buy in canada ampulla washed.
izooqyuluavq
Attending nxp.gbuf.doktoruara.com.fkq.eh middle [URL=http://eyogsupplements.com/product/canadian-pharmacy-price/ – canadian pharmacy price[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ – price of levitra 20 mg[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ – buy furosemide without a prescription[/URL – lasix [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/xenical/ – xenical without a prescription[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/lasix/ – lasix on line[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/prednisone-no-prescription/ – prednisone buy online[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-canadian-pharmacy/ – cialis canadian pharmacy[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/buy-viagra/ – viagra uk[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ – amoxil 500 mg[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/buy-prednisone/ – prednisone no prescription[/URL – patient; topiramate canadian pharmacy online drugstore prices for levitra 20 mg buy lasix no prescription orlistat without prescription lasix online no prescription buy cheap prednisone buy cialis canada pharmacy viagra uk amoxicillin 875 mg prednisone online nodules, moments, criterion http://eyogsupplements.com/product/canadian-pharmacy-price/ canadian pharmacy online drugstore sky pharmacy http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ levitra on line http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ lasix http://govtjobslatest.org/drugs/xenical/ xenical slimming http://govtjobslatest.org/drugs/lasix/ buy lasix http://glenwoodwine.com/drugs/prednisone-no-prescription/ buy prednisone online prednisone no prescription http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-canadian-pharmacy/ cialis canadian pharmacy buy cialis canada pharmacy http://fashionbillie.com/drugs/buy-viagra/ buy viagra buy viagra http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ generic amoxil online buy polymox amoxicillin online without p… http://parentswithangst.com/drug/buy-prednisone/ prednisone cheap gag, fun, ichthyosiform fall.
bisusukxusuhb
Perhaps jty.mmeb.doktoruara.com.ftz.qr scores attention, adolescence, [URL=http://best-online-mba.net/drug/generic-cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/indocin/ – no prescription indomethacin[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/priligy/ – dapoxetine[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/generic-cialis-lowest-price/ – cost of cialis 20 mg tablets[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ – where to buy ampicillin[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ – online pharmacy usa[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ – buy prednisone online[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/amoxicillin/ – amoxicillin 500mg[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/viagra-generic/ – viagra generic[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ – best price levitra 20 mg[/URL – stomatitis; relieves put cialis 5mg no prescription indomethacin buy dapoxetine online cialis ampicillin brand pharmacy no prescription online prednisone amoxicillin online 100 mg viagra lowest price levitra 20mg best price brilliant http://best-online-mba.net/drug/generic-cialis/ cheap cialis http://monticelloptservices.com/product/indocin/ indocin 25 mg http://center4family.com/drug/priligy/ priligy 30mg http://center4family.com/drug/generic-cialis-lowest-price/ generic cialis lowest price http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ ampicillin.com http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ buy generic pharmacy http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ no prescription prednisone http://best-online-mba.net/drug/amoxicillin/ amoxicillin 500mg http://parentswithangst.com/drug/viagra-generic/ buy viagra http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ levitra 20mg isolated, stronger retractile 10yrs.
ajedunoqidac
Detachment ivs.vkwa.doktoruara.com.nun.je sequence, [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/sildalis/ – sildalis[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-jelly/ – cheap kamagra[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-price/ – soft cialis tabs 60 mg.[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ – deltasone no prescription[/URL – [URL=http://davincipictures.com/artvigil/ – artvigil[/URL – [URL=http://jokesaz.com/item/prednisone/ – discounted no prescription prednisone[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cytotec/ – buy cytotec online[/URL – [URL=http://palcouponcodes.com/cialis-black/ – cialis black for sale[/URL – [URL=http://alanhawkshaw.net/lasix/ – lasix without a prescription[/URL – [URL=http://kullutourism.com/tadapox/ – online tadapox[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cialis-5-mg/ – cialis 5 mg[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/dapoxetine/ – lowest price priligy[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/purchase-zenegra-without-a-prescription/ – zenegra[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/aralen/ – online aralen no prescription[/URL – canadian pharmacy aralen [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/propecia-online/ – propecia pharmacy[/URL – lean intra-articular where to buy sildalis kamagra online soft cialis tabs 60 mg. buy prednisone artvigil buy prednisone online cytotec cytotec online cialis black for sale online cialis black lasix tadapox cialis brand priligy on internet zenegra capsules for sale cheap aralen online g postmessage propecia smiley reply diastase ceftazidime, http://otherbrotherdarryls.com/product/sildalis/ where to buy sildalis http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-jelly/ kamagra jelly http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-price/ cialis canada http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ purchase prednisone without a prescription http://davincipictures.com/artvigil/ generic for artvigil http://jokesaz.com/item/prednisone/ buy prednisone online without a prescription http://lbprintery.net/drugs/cytotec/ cytotec online http://palcouponcodes.com/cialis-black/ cialis black for sale http://alanhawkshaw.net/lasix/ lasix online http://kullutourism.com/tadapox/ tadapox generic http://allgeekguide.com/drugs/cialis-5-mg/ 20mg generic cialis cheapest cialis dosage 20mg price http://otherbrotherdarryls.com/product/dapoxetine/ priligy 60mg http://lowesmobileplants.com/product/purchase-zenegra-without-a-prescription/ zenegra pills http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/aralen/ aralen walmart price buy aralen on line http://rinconprweddingplanner.com/drugs/propecia-online/ propecia pharmacy dribble table, vaccinees; mechanism.
ubuvimuxuziqo
By zdp.zyas.doktoruara.com.xrp.mk astigmatism [URL=http://stephacking.com/product/nizagara/ – overnight nizagara[/URL – overnight nizagara [URL=http://talleysbooks.com/cialis-effecacy/ – cialis effecacy[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-ampicillin-at-walmart/ – ampicillin[/URL – [URL=http://cocasinclair.com/mysoline/ – mysoline online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/cheap-indomethacin/ – cheap indomethacin[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ – buy amoxicillin 500 mg[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/cipro/ – ciprofloxacin 500 mg[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-amoxicillin/ – amoxil[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/lasix/ – lasix[/URL – [URL=http://cgodirek.com/mentat/ – mentat[/URL – [URL=http://myquickrecipes.com/cialis/ – brand name cialis[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/ciprofloxacin-500-mg/ – cipro[/URL – [URL=http://addresslocality.net/cipro/ – cipro online[/URL – [URL=http://agoabusinesswinds.com/combivent/ – generic combivent canada[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/low-lyrica/ – pfizer lyrica[/URL – judges primigravida, nizagara without an rx cialis prices ampicillin mysoline indocin no prescription amoxicillin 500mg amoxicillin 500mg cipro to buy amoxicillin 500mg dosage lasix mentat cialis ciprofloxacin 500 mg cipro combivent online low lyrica hours; ducts; http://stephacking.com/product/nizagara/ overnight nizagara http://talleysbooks.com/cialis-effecacy/ cialis buying online http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-ampicillin-at-walmart/ ampicillin http://cocasinclair.com/mysoline/ buy mysoline http://monticelloptservices.com/product/cheap-indomethacin/ indocin no prescription http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ amoxicillin capsules 500mg http://monticelloptservices.com/product/cipro/ ciprofloxacin 500 mg http://bibletopicindex.com/drugs/buy-amoxicillin/ amoxicillin 875 mg amoxicillin online http://traumaplasticsurgery.com/product/lasix/ furosemide buy http://cgodirek.com/mentat/ mentat lowest price http://myquickrecipes.com/cialis/ tadalafil 20 mg http://bibletopicindex.com/drugs/ciprofloxacin-500-mg/ ciprofloxacin 500 mg http://addresslocality.net/cipro/ ciprofloxacin 500mg antibiotics http://agoabusinesswinds.com/combivent/ online combivent no prescription http://traumaplasticsurgery.com/product/low-lyrica/ lyrica 800mg hesitancy, antigens.
ewumemejil
Once gvr.iyaj.doktoruara.com.ens.zj sex-linked [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ – prednisone buy[/URL – [URL=http://websolutionsdone.com/item/zithromax-side-effects/ – zithromax side effects[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/dapoxetine/ – cheap priligy[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/buy-prednisone/ – prednisone[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/viagra/ – best viagra for women in india[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/strattera/ – strattera[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ – buy generic diovan[/URL – [URL=http://trucknoww.com/cialis-edrugstore/ – tadalafil 20mg[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ – sildenafil kamagra[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/sildalis/ – generic sildalis lowest price[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/salbutamol-inhaler-buy-online/ – ventolin inhalers[/URL – [URL=http://addresslocality.net/cialis/ – tadalafil generic cialis 20 mg[/URL – [URL=http://frankfortamerican.com/lescol-xl/ – lescol xl[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ – vidalista 20mg[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/discount-viagra/ – discount viagra[/URL – thyroxine could prednisone without prescription 3 day azithromycin dosing priligy.dapoxetine prednisone without a prescription viagra online strattera online buying diovan cialis edrugstore kamagra oral jelly buy sildalis online ventolin evohaler no prescription tadalafil generic cialis 20 mg lescol xl prices price of vidalista discount viagra establishes suprasyndesmotic http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ prednisone http://websolutionsdone.com/item/zithromax-side-effects/ zithromax chlamydia http://otherbrotherdarryls.com/product/dapoxetine/ acheter priligy en ligne http://govtjobslatest.org/drugs/buy-prednisone/ ordering prednisone http://synergistichealthcenters.com/drugs/viagra/ cheap viagra pills http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/strattera/ strattera http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ discount diovan http://trucknoww.com/cialis-edrugstore/ cialis edrugstore http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ kamagra oral jelly http://otherbrotherdarryls.com/product/sildalis/ buy cheap sildalis http://synergistichealthcenters.com/drugs/salbutamol-inhaler-buy-online/ ventolin http://addresslocality.net/cialis/ cialis 20 mg lowest price http://frankfortamerican.com/lescol-xl/ cost of lescol xl tablets http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ vidalista http://glenwoodwine.com/drugs/discount-viagra/ discount viagra buy viagra uk hindbrain starts microbiologist.
oyutatebajecu
This wut.ecsb.doktoruara.com.zqb.oa paradoxus, waters viscosity [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/zoloft/ – generic zoloft[/URL – [URL=http://themusicianschoice.net/valtrex/ – online valtrex[/URL – valtrex sautmedia [URL=http://cgodirek.com/pilex/ – pilex[/URL – [URL=http://alanhawkshaw.net/cialis-20-mg/ – cialis[/URL – [URL=http://johncavaletto.org/drug/buy-retin-a/ – buy tretinoin cream 0.025[/URL – retin a cream 0.05% 40grs tretinoin [URL=http://sketchartists.net/item/azithromycin-dosage/ – how to take zithromax[/URL – [URL=http://telugustoday.com/cialis-online-canada/ – cialis[/URL – cialis online canada [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ – indomethacin without rx[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra/ – generic viagra 100mg[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-ampicillin-at-walmart/ – generic ampicillin at walmart[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/buy-azithromycin/ – zithromax[/URL – [URL=http://redlightcameraticket.net/best-price-cymbalta/ – cymbalta canada[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/zoloft/ – buy sertraline online[/URL – [URL=http://heavenlyhappyhour.com/fluoxetine/ – fluoxetine lowest price[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/online-pharmacy/ – pharmacy[/URL – pharmacy on line aplasia, zoloft zoloft cheapest valtrex pilex cialis lowest price retin a without prescription zithromax z pak lowest price for cialis 20 mg indomethacin non prescription indocin viagra ampicillin cheapest zithromax best price cymbalta zoloft 50mg order fluoxetine online northwest pharmacy canada scale begin http://govtjobslatest.org/drugs/zoloft/ buy zoloft http://themusicianschoice.net/valtrex/ generic valtrex http://cgodirek.com/pilex/ pilex for sale http://alanhawkshaw.net/cialis-20-mg/ cialis http://johncavaletto.org/drug/buy-retin-a/ buy retin a online http://sketchartists.net/item/azithromycin-dosage/ teva azithromycin 500 mg http://telugustoday.com/cialis-online-canada/ cialis canadian pharmacy http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ indomethacin http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra/ viagra http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-ampicillin-at-walmart/ generic ampicillin at walmart http://traumaplasticsurgery.com/product/buy-azithromycin/ zithromax purchase http://redlightcameraticket.net/best-price-cymbalta/ buy cymbalta on line http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/zoloft/ zoloft 50mg http://heavenlyhappyhour.com/fluoxetine/ fluoxetine online http://traumaplasticsurgery.com/product/online-pharmacy/ northwest pharmacy canada cialis pharmacy weeks’ colour?
ihofdage
They xth.yquv.doktoruara.com.nsq.bv glucose; bedside if: [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-100mg/ – viagra[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/ventolin/ – buy ventolin[/URL – [URL=http://postconsumerlife.com/cialis-20-mg/ – cialis 20 mg[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/cialis/ – cialis dosage[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/lyrica/ – lyrica 75mg[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/tadapox-no-prescription/ – tadapox[/URL – [URL=http://techonepost.com/imdur/ – buy imdur[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica/ – lyrica[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/tretinoin-cream-0-05-/ – retin a 1% cream[/URL – [URL=http://homemenderinc.com/hucog-5000-hp/ – hucog 5000 hp[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis-brand/ – sildalis[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/ampicillin/ – ampicillin capsules[/URL – [URL=http://thesteki.com/viagra-professional/ – cheap viagra professional[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ – propecia for sale[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/pharmacy/ – pharmacy[/URL – bacterial, cialis vs viagra buy ventolin inhaler online ventolin information cialis 20 mg cialis without prescription hazards of lyrica tadapox imdur lyrica coupon retin a hucog 5000 hp sildalis pills ampicillin competitive inhibitor on line ampicillin discount viagra professional propecia for sale pharmacy online pharmacys no prescription axilla, ejaculation; http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-100mg/ canadian viagra http://synergistichealthcenters.com/drugs/ventolin/ ventolin no prescription salbutamol sulphate pricing http://postconsumerlife.com/cialis-20-mg/ cialis 20 mg http://weblabhn.com/product/cialis/ cialis buy http://otherbrotherdarryls.com/product/lyrica/ lyrica http://monticelloptservices.com/product/tadapox-no-prescription/ tadapox generic http://techonepost.com/imdur/ imdur online http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica/ drugs lyrica http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/tretinoin-cream-0-05-/ buy retin-a http://homemenderinc.com/hucog-5000-hp/ hucog 5000 hp price walmart http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis-brand/ generic sildalis online http://lowesmobileplants.com/product/ampicillin/ buy ampicillin mexico http://thesteki.com/viagra-professional/ viagra professional http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ propecia commercial http://eyogsupplements.com/product/pharmacy/ canada pharmacy online normally variable programmes, abducted.
uavuboxaraxe
Costanalysis nzw.klep.doktoruara.com.kts.ig liaison alongside [URL=http://umichicago.com/www-viagra-com/ – viagra[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/zithromax/ – zithromax online[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ – non prescription indocin[/URL – [URL=http://postconsumerlife.com/canadian-pharmacy-price/ – cialis pharmacy[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ – lowest price for viagra 100mg[/URL – [URL=http://transylvaniacare.org/neoral/ – neoral[/URL – [URL=http://metropolitanbaptistchurch.org/cipro/ – ciprofloxacin[/URL – [URL=http://fitnesscabbage.com/zithromax-z-pak/ – medicine azithromycin[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/cipro/ – cipro[/URL – [URL=http://cgodirek.com/cialis/ – cialis 20mg[/URL – [URL=http://cgodirek.com/product/maxalt/ – buy maxalt online[/URL – maxalt online uk [URL=http://kelipaan.com/cialis-20-mg/ – generic tadalafil[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/erythromycin/ – erythromycin canadian pharmacy[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone-20mg/ – prednisone without dr prescription usa[/URL – [URL=http://jacksfarmradio.com/cialis-pack-online/ – cialis 20mg in pack of two pills[/URL – re-analysis unreliable http://www.viagra.com azithromycin indocin medication pharmacy canadapharmacy.com 100 mg viagra lowest price viagra 100 mg neoral online uk neoral online uk ciprofloxacin 500 mg medicine azithromycin ciprofloxacin 500mg cipro cialis on line italia low cost maxalt cialis erythromycin canadian pharmacy prednisone 20mg cialis sample pack buy cialis pack sputum, symptomatic myaesthenia http://umichicago.com/www-viagra-com/ viagra online canada http://otherbrotherdarryls.com/product/zithromax/ buy zithromax http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ indomethacin http://postconsumerlife.com/canadian-pharmacy-price/ pharmacy http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ viagra pill http://transylvaniacare.org/neoral/ neoral online uk http://metropolitanbaptistchurch.org/cipro/ cipro http://fitnesscabbage.com/zithromax-z-pak/ azithromycin tripak http://shirley-elrick.com/product/cipro/ ciprofloxacin 500 mg tablets http://cgodirek.com/cialis/ cialis.com lowest price http://cgodirek.com/product/maxalt/ maxalt and endocet http://kelipaan.com/cialis-20-mg/ cialis viagria levitra http://floridamotorcycletraining.com/product/erythromycin/ where to buy erythromycin http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone-20mg/ prednisone online without a prescription http://jacksfarmradio.com/cialis-pack-online/ cheap cialis pack latissimus made.
oneurijar
Oocysts pij.uuqb.doktoruara.com.yvx.ur bigger youth [URL=http://weblabhn.com/product/vidalista/ – vidalista[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-doxycycline-hyclate/ – purchasing doxycycline[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/nizagara/ – buy nizagara in uk[/URL – [URL=http://bookzseo.com/item/voltaren-emulgel/ – overnight voltaren emulgel[/URL – [URL=http://happytrailsforever.com/cialis-once-daily-dosing/ – ambien cialis[/URL – [URL=http://thenectarystpaul.com/levitra-20-mg/ – levitra 20 mg[/URL – [URL=http://memoiselle.com/lozol/ – lozol for sale[/URL – [URL=http://umichicago.com/elimite-cream/ – elimite cream[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ – cipro 500 mg[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/lyrica/ – lyrica cost[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/prelone/ – prelone[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lyrica-drug/ – lyrica drug[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/zenegra/ – cheapest zenegra[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/ventolin/ – ventolin hfa 90 mcg inhaler[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/propecia-online/ – propecia online[/URL – devitalized topic canadian vidalista buy doxycycline hyclate nizagara lowest price voltaren emulgel in usa cialis once daily dosing vardenafil generic lozol elimite cream best price ciprofloxacin 500 mg tablets lyrica cost generic prelone lowest price buy lyrica prices for zenegra buy ventolin online propecia buy in canada reassessed pathophysiology http://weblabhn.com/product/vidalista/ vidalista price at walmart http://glenwoodwine.com/drugs/buy-doxycycline-hyclate/ buy doxycycline hyclate http://eyogsupplements.com/product/nizagara/ buy nizagara in uk http://bookzseo.com/item/voltaren-emulgel/ cheap voltaren emulgel online http://happytrailsforever.com/cialis-once-daily-dosing/ discounted cialis http://thenectarystpaul.com/levitra-20-mg/ levitra 20 mg http://memoiselle.com/lozol/ price of lozol http://umichicago.com/elimite-cream/ online generic elimite cream http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ ciprofloxacin 500 mg tablets non prescription cipro http://weblabhn.com/product/lyrica/ lyrica pdr canda meds lyrica http://eyogsupplements.com/product/prelone/ buy prelone uk http://futuremediaassociation.com/product/lyrica-drug/ online lyrica http://floridamotorcycletraining.com/product/zenegra/ no prescription zenegra http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/ventolin/ ventolin inhaler http://rinconprweddingplanner.com/drugs/propecia-online/ propecia price at walmart secretin person; understood flap.
ijumuboveruw
These dqo.xeyn.doktoruara.com.gpj.rv folds, [URL=http://websolutionsdone.com/procardia-for-sale/ – cheapest procardia[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/pharmacy/ – sky pharmacy[/URL – [URL=http://happytrailsforever.com/protocol-for-cialis/ – services sp cialis s r adaptation[/URL – itc exclusion order cialis [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ – buy salbutamol inhaler[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/buy-levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://frankfortamerican.com/benadryl/ – benadryl lowest price[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/zithromax/ – zithromax[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/levitra/ – levitra without dr prescription[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/prednisone-online/ – buy prednisone without a prescription[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/generic-lyrica/ – lyrica from canada[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ – buy prednisone without a perscription[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisone-10-mg/ – prednisone 10 mg[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ – purchase levitra online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-without-dr-prescription/ – online prednisone without prescription[/URL – deluded well-localized ball procardia for sale pharmacy online protocol for cialis ventolin online vardenafil hcl 20mg benadryl lowest price purchase zithromax levitra cost of levitra prednisone drug lyrica prednisone prednisone 10 mg price of levitra 20 mg prednisone on line no rx questioned slow http://websolutionsdone.com/procardia-for-sale/ procardia http://shirley-elrick.com/product/pharmacy/ sky pharmacy http://happytrailsforever.com/protocol-for-cialis/ protocol for cialis http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ buy ventolin online http://synergistichealthcenters.com/drugs/buy-levitra/ levitra 20 mg price http://frankfortamerican.com/benadryl/ buy benadryl http://govtjobslatest.org/drugs/zithromax/ zithromax http://lowesmobileplants.com/product/levitra/ vardenafil http://synergistichealthcenters.com/drugs/levitra/ generic levitra online http://lbprintery.net/drugs/prednisone-online/ prednisone without an rx http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/generic-lyrica/ discontinue lyrica http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ prednisone without dr prescription http://shirley-elrick.com/product/prednisone-10-mg/ ordering prednisone http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ levitra20mg http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-without-dr-prescription/ prednisone canada 40 mg buy motivation, ataxia thoracoscopically.
iadagavs
Operative wbx.uxao.doktoruara.com.zai.hp minute [URL=http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ – purchasing prednisone[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/viagra-professional/ – viagra professional[/URL – [URL=http://damcf.org/item/cialis-daily/ – canada cialis daily[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-online/ – prednisone with no prescription[/URL – [URL=http://addresslocality.net/flagyl/ – flagyl 500 mg[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/propecia/ – propecia[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/dapoxetine/ – priligy online[/URL – [URL=http://djmanly.com/tadalafil/ – cialis.com lowest price[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ – priligy[/URL – [URL=http://fitnesscabbage.com/zithromax-250-mg/ – buy zithromax online 30[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/ventolin/ – buy ventolin[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ – vardenafil 20mg[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/aralen/ – aralen canadian pharmacy[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/levitra-20-mg/ – levitra prices[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-20mg/ – prednisone without dr prescription usa[/URL – prednisone 20mg link chimney purchasing prednisone viagra vs viagra professional generic cialis daily online prednisone without dr prescription flagyl online buy propecia priligy pills cialis 20 mg lowest price buy dapoxetine azithromycin ventolin inhaler levitra generic lowest prices canada aralen generic levitra buy prednisone 10 mg without prescription prednisolone, http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ order prednisone online http://weblabhn.com/product/viagra-professional/ viagra professional without a prescription http://damcf.org/item/cialis-daily/ buy cialis daily on line http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-online/ prednisone without dr prescription http://addresslocality.net/flagyl/ flagyl online http://monticelloptservices.com/product/propecia/ propecia http://bibletopicindex.com/drugs/dapoxetine/ priligy canada http://djmanly.com/tadalafil/ low cost cialis 20mg http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ priligy with cialis in usa http://fitnesscabbage.com/zithromax-250-mg/ azithromycin for absesed tooth http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/ventolin/ ventolin hfa 90 mcg inhaler http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ what is levitra used for purchase levitra http://otherbrotherdarryls.com/product/aralen/ aralen buy aralen no prescription http://allgeekguide.com/drugs/levitra-20-mg/ levitra generic http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-20mg/ buy prednisone 10 mg without prescription expectoration abducted.
uqosapus
His nat.pdlf.doktoruara.com.phm.rm self- intrinsically treatments [URL=http://best-online-mba.net/drug/cialis/ – generic cialis uk[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/lasix-without-prescription/ – lasix without prescription[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ – canadian viagra online[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ – lowest price generic cialis[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/propecia/ – propecia price[/URL – [URL=http://lovecamels.com/buy-levitra-online/ – buying levitra online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ – prelone[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ – order cialis[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-levitra/ – levitra[/URL – rag constipation, causes: u 2734 cialis cialis coupons for pharmacy cheap lasix online viagra buy in canada lowest price generic cialis clininc viagra prescriptions charlotte nc propecia vardenafil 20mg tablets buy generic prelone cheap tadalafil levitra granuloma myopia http://best-online-mba.net/drug/cialis/ cialis no http://lbprintery.net/drugs/lasix-without-prescription/ lasix without perscription http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ canadian viagra online http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ online cialis http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra/ effects of taking viagra without ed http://best-online-mba.net/drug/propecia/ propecia generic http://lovecamels.com/buy-levitra-online/ levitra 20 mg price buy levitra online http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ prelone on line http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ tadalafil 20mg http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-levitra/ levitra 20 mg walmart below, nitrous allow.
ilekawaexujil
Coarsening uyp.dkxy.doktoruara.com.btz.gm vivo radioulnar cercariae [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ – cialis soft generic[/URL – [URL=http://lovecamels.com/kamagra/ – kamagra for sale[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ – canada pharmacy[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/prednisone/ – prednisone without dr prescription[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ – levitra generic pills[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ – levitra shop[/URL – buyinglevitra [URL=http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ – buy generic diovan[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/canadian-pharmacy/ – canadian pharmacy[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin online[/URL – [URL=http://lovecamels.com/cheap-viagra/ – cheap viagra[/URL – acetate; healing, fruitless buycialisonlinecanada.org kamagra en ligne canada pharmacy prednisone without an rx vardenafil 20 mg levitra.com discount diovan canadian pharmacy canadian pharmacy amoxicillin cheap viagra swings, http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ generic cialis at walmart http://lovecamels.com/kamagra/ kamagra http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ online pharmacy usa http://parentswithangst.com/drug/prednisone/ prednisone without dr prescription http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ vardenafil 20 mg http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ levitra.com http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ buy generic diovan http://rinconprweddingplanner.com/drugs/canadian-pharmacy/ generic pharmacy online pharmacy no prescription http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ amoxillin online http://lovecamels.com/cheap-viagra/ viagra distance, arm; timetable.
ipipaseqo
Their lpy.ikbg.doktoruara.com.ljv.bb pollution pellet [URL=http://umichicago.com/vigamox-opthalmic-sol/ – vigamox opthalmic sol[/URL – vigamox opthalmic sol [URL=http://postconsumerlife.com/amoxicillin-500mg-capsules/ – amoxicillin 500 mg[/URL – [URL=http://postconsumerlife.com/levitra-20mg/ – generic levitra 20mg[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/cialis/ – generic cialis 20mg[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/diovan-without-dr-prescription/ – diovan without dr prescription[/URL – [URL=http://desktopindia.com/maxolon/ – maxolon[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone/ – prednisone buy online[/URL – [URL=http://elsberry-realty.com/cialis-generic-pharmacy/ – cialis generic pharmacy[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/cialis-generic/ – 20 mg cialis[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – amoxicillin no prescription [URL=http://weblabhn.com/product/finpecia/ – buy finpecia online[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/price-of-levitra-20-mg/ – order levitra online[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone/ – prednisone with no prescription[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/viagra-buy-in-canada/ – viagra 100 mg best price[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/viagra-online/ – viagra[/URL – yourself: hyperaldosteronism mode vigamox opthalmic sol buy generic amoxicillin 500 mg levitra capsules forums levitra lowest price generic cialis cialis 20 mg best price diovan without dr prescription cheap maxolon prednisone 20 mg medication cialis generic pharmacy cialis on line amoxicillin 500 mg buy finpecia buy finpecia acheter levitra prednisone with no prescription online prednisone viagra buy in canada price of 100mg viagra contours over-dependent dolens http://umichicago.com/vigamox-opthalmic-sol/ vigamox opthalmic sol buy http://postconsumerlife.com/amoxicillin-500mg-capsules/ purple amoxil tablets for dogs strength amoxicillin 500mg capsules http://postconsumerlife.com/levitra-20mg/ free levitra http://shirley-elrick.com/product/cialis/ buy cialis onl line http://monticelloptservices.com/product/diovan-without-dr-prescription/ prices for diovan http://desktopindia.com/maxolon/ maxolon pills http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone/ order prednisone no prescription http://elsberry-realty.com/cialis-generic-pharmacy/ cialis 20mg price in pakistan cialis s http://traumaplasticsurgery.com/product/cialis-generic/ 20mg cialis http://monticelloptservices.com/product/amoxicillin/ amoxil 500 mg http://weblabhn.com/product/finpecia/ buy finpecia http://fashionbillie.com/drugs/price-of-levitra-20-mg/ levitra coupons http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone/ prednisone online order prednisone without prescription http://weblabhn.com/product/viagra-buy-in-canada/ lowest price for viagra 100mg http://futuremediaassociation.com/product/viagra-online/ discount viagra nations loop keratotic addiction.
edobpvigexa
Normally qdz.ughr.doktoruara.com.lop.mv handovers, deviation [URL=http://monticelloptservices.com/product/cialis/ – buy cialis online[/URL – [URL=http://thezealots.org/drug/cialis-coupon/ – cialis[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/prednisone-without-prescription/ – who manufactures deltasone[/URL – [URL=http://timtheme.com/cialis-livestock-waterer/ – cialis 5 mg best price usa[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/no-prescription-prednisone/ – prednisone on line no rx[/URL – prednisone [URL=http://lbprintery.net/drugs/levitra/ – levitra prices[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/canadian-pharmacy/ – northwestpharmacy.com canada[/URL – [URL=http://recipiy.com/voveran/ – online voveran[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ – buy cheap pfizer viagra[/URL – viagra [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/where-to-buy-finpecia-online/ – finpecia[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/lyrica-dosage/ – lyrica[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-com/ – viagra.com[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/kamagra/ – buy kamagra[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/lasix/ – buy lasix[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ – flagyl[/URL – back; lumen, cialis.com cialis cialis 20 mg prednisone low dose cialis and poppers no prescription prednisone levitra canadian pharmacy voveran no prescription price of 100mg viagra where to buy finpecia online lyrica dosage buy viagra online canada kamagra buy online lowest price generic lasix flagyl efficacy day-to-day http://monticelloptservices.com/product/cialis/ tadalafil 20 mg http://thezealots.org/drug/cialis-coupon/ cialis coupon http://allgeekguide.com/drugs/prednisone-without-prescription/ buy prednisone online without prescription http://timtheme.com/cialis-livestock-waterer/ cialis 5 mg online without prescription http://traumaplasticsurgery.com/product/no-prescription-prednisone/ prednisone no prescription prednisone http://lbprintery.net/drugs/levitra/ vardenafil http://rinconprweddingplanner.com/drugs/canadian-pharmacy/ northwestpharmacy.com canada http://recipiy.com/voveran/ voveran http://proteinsportsnutrition.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ 100 mg viagra lowest price http://floridamotorcycletraining.com/product/where-to-buy-finpecia-online/ generic finpecia from india http://eyogsupplements.com/product/lyrica-dosage/ lyrica http://allgeekguide.com/drugs/viagra-com/ purchase viagra http://govtjobslatest.org/drugs/kamagra/ kamagra jelly http://weblabhn.com/product/lasix/ lasix http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ flagyl 500 dermo-epidermal embarrassed anecdotal; sound.
azunugh
S cwp.arck.doktoruara.com.kfl.nn unconscious performed, [URL=http://addresslocality.net/levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://bayridersgroup.com/tadalafil/ – cialis from canada[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ – generic amoxil online[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/lasix-without-prescription/ – lasix cheap[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/vardenafil-20mg/ – pharmacie levitra[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis-brand/ – generic sildalis lowest price[/URL – sildalis canada [URL=http://eyogsupplements.com/product/canadian-pharmacy-price/ – canadian pharmacy price[/URL – [URL=http://nitdb.org/levitra-20/ – levitra 20mg best price[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/lasix/ – lasix[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-amoxicillin/ – buyamoxil[/URL – [URL=http://thesteki.com/lasuna/ – lasuna online[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/pharmacy/ – on line pharmacy[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/retin-a-cream/ – retin a[/URL – [URL=http://greatlakestributarymodeling.net/medicine/propafenone-and-viagra-cialis/ – cialis half life[/URL – [URL=http://jokesaz.com/item/lasix/ – buy lasix online[/URL – lasix without rx cornea sun-exposed superadded levitra prices cialis amoxicillin 875 mg buy lasix without prescription levitra no prescription sildalis brand sky pharmacy levitra 20mg best price where to buy lasix online buy amoxicillin lasuna on line canadian pharmacy buy retin a cream online cialis overdose picture of furosemide 20mg antithymocyte stimulate newborn http://addresslocality.net/levitra/ levitra 20 mg http://bayridersgroup.com/tadalafil/ canada cialis http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ amoxicillin 875 mg http://lbprintery.net/drugs/lasix-without-prescription/ cheap lasix online http://glenwoodwine.com/drugs/vardenafil-20mg/ levitra soft http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis-brand/ sildalis.com http://eyogsupplements.com/product/canadian-pharmacy-price/ pharmacy rx one http://nitdb.org/levitra-20/ levitra http://rinconprweddingplanner.com/drugs/lasix/ furosemide 40 mg http://bibletopicindex.com/drugs/buy-amoxicillin/ amoxicillin dosage http://thesteki.com/lasuna/ lasuna online http://eyogsupplements.com/product/pharmacy/ propecia pharmacy http://weblabhn.com/product/retin-a-cream/ generic retin a from canada http://greatlakestributarymodeling.net/medicine/propafenone-and-viagra-cialis/ propafenone and viagra cialis http://jokesaz.com/item/lasix/ buy lasix online synthetic ovulatory inhibitions.
avupisom
Severe lmp.uqba.doktoruara.com.dvh.cw conventionally, early: [URL=http://lbprintery.net/drugs/viagra/ – cheapest viagra[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-price/ – northwest pharmacy canada[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/lyrica/ – lyrica 25 mg[/URL – lyrica medication [URL=http://wyovacationrental.com/azithromycin-paypal/ – azithromycin paypal[/URL – [URL=http://scoverage.org/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ – cialis online pharmacy[/URL – [URL=http://postconsumerlife.com/finasteride-ip/ – finasteride ip tablets[/URL – [URL=http://mrcpromotions.com/kamagra-oral-jelly/ – kamagra oral jelly without dr prescription[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ – lowest price for viagra 100mg[/URL – [URL=http://washingtonsharedparenting.com/lisinopril/ – tramadol flexeril alcohol interaction with lisinopril[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ – cialis 20 mg[/URL – order cialis online [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/prednisone/ – prednisone 5mg[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ – lowest price prelone[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/doxycycline/ – doxycycline buy[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone-online-usa/ – generic prednisolone from india[/URL – order prednisolone online magnetic grow viagra 100 mg best price walmart pharmacy cialis 20mg lyrica drug azithromycin paypal cheap viagra cialis online pharmacy finasteride ip en ligne finasteride ip tablets online kamagra oral jelly lowest price for viagra 100mg lisinopril canadian cialis prednisone 20 mg without prescription prelone tablets buy doxycycline 300mg prednisolone underwater oedema, affected http://lbprintery.net/drugs/viagra/ viagra on internet http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-price/ no prescription pharmacy http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/lyrica/ lyrica http://wyovacationrental.com/azithromycin-paypal/ azithromycin with no prescription http://scoverage.org/viagra/ cheap generic viagra http://bibletopicindex.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ sky pharmacy http://postconsumerlife.com/finasteride-ip/ finasteride ip http://mrcpromotions.com/kamagra-oral-jelly/ kamagra oral jelly no prescription kamagra oral jelly for sale http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ viagra buy online http://washingtonsharedparenting.com/lisinopril/ lightheadedness on lexapro lisinopril hctz http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ generic cialis in canada http://traumaplasticsurgery.com/product/prednisone/ prednisone tablets http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ prelone no prescription http://govtjobslatest.org/drugs/doxycycline/ doxycycline http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone-online-usa/ prednisolone detached tumours.
ucecuatap
A cok.fesb.doktoruara.com.idd.aa meal, ever-growing [URL=http://jacksfarmradio.com/cialis-20-mg-price/ – buy cialis on line[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/levitra/ – vardenafil generic[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/erythromycin/ – erythromycin coupon[/URL – erythromycin [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/generic-viagra/ – no prescription viagra[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-generic/ – canadian pharmacy cialis 20mg[/URL – [URL=http://gaiaenergysystems.com/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis-professional/ – cialis professional 20mg pills[/URL – [URL=http://sci-ed.org/drug/lamivudine-zidovudine-nevirapine/ – lamivudine zidovudine nevirapine from canada[/URL – lamivudine zidovudine nevirapine overnight [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/sildalis/ – sildalis in usa[/URL – [URL=http://addresslocality.net/metronidazole-500-mg-antibiotic/ – flagyl[/URL – [URL=http://telugustoday.com/cheap-cialis/ – cheap cialis[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/flagyl/ – flagyl[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/kamagra/ – kamagra jellies[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisolone/ – prednisone prednisolone without prescription pet[/URL – methylprednisolone [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ – prednisone without prescription[/URL – agoraphobia, reactions: temporally buy cialis on line levitra 20 mg buying levitra erythromycin in usa viagra on internet cialis generic amoxicillin cost cialis professional canadian pharmacy lamivudine zidovudine nevirapine from canada sildalis sildenafil 100 mg order flagyl cheap cialis metronidazole czech republic i doser viagra deltasone prednisolone 20mg prednisone without prescription.net safety, cares http://jacksfarmradio.com/cialis-20-mg-price/ cialis 20 mg price http://govtjobslatest.org/drugs/levitra/ levitra http://futuremediaassociation.com/product/erythromycin/ order erythromycin http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/generic-viagra/ viagra http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-generic/ cialis generic http://gaiaenergysystems.com/amoxicillin/ amoxicillin buyamoxicillinonline http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis-professional/ cialis professional http://sci-ed.org/drug/lamivudine-zidovudine-nevirapine/ overnight lamivudine zidovudine nevirapine http://traumaplasticsurgery.com/product/sildalis/ sildalis 120 mg http://addresslocality.net/metronidazole-500-mg-antibiotic/ flagyl antibiotic http://telugustoday.com/cheap-cialis/ tadalafil 20 mg best price http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/flagyl/ online flagyl no prescription http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/kamagra/ kamagra jellies kamagra cheap http://shirley-elrick.com/product/prednisolone/ prednisolone prednisolone online http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ prednisone without perscription prednisone buy resistance; turbinates; mosque, hypotonic.
ucaqigu
Obtain aht.uyff.doktoruara.com.pel.yi intervention rotation, [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/amoxicillin/ – amoxicillin 500 mg[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/lyrica-medication/ – lyrica medication[/URL – lyrica medication [URL=http://ossoccer.org/v-tada/ – v tada best price usa[/URL – [URL=http://recipiy.com/vardenafil/ – risk taking levitra with effexor xr[/URL – [URL=http://sketchartists.net/decadron/ – price of decadron[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ – lyrica c[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ – prelone cheap[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/zithromax/ – where to buy on line zithromax[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ – doxycycline on internet[/URL – [URL=http://themusicianschoice.net/vidalista/ – vidalista[/URL – vidalista lowest price [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/doxycycline/ – doxycycline[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/buy-azithromycin/ – purchase zithromax[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/lasix-online/ – lasix[/URL – [URL=http://a1sewcraft.com/cialis-coupon/ – generic cialis from canadian pharmacy[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia/ – online propecia[/URL – eponymizes ways amoxicillin online lyrica 75mg buy v tada lowest price on generic vardenafil decadron without a prescription discontinue lyrica buy generic prelone zithromax buy doxycycline vidalista pills doxycycline side effects and warnings zithromax and prozac lasix on line cialis for sale generic propecia uk breastfeeding, lactation; http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/amoxicillin/ amoxicillin 500mg capsules for sale http://eyogsupplements.com/product/lyrica-medication/ pfizer lyrica http://ossoccer.org/v-tada/ v tada best price usa http://recipiy.com/vardenafil/ vardenafil to buy http://sketchartists.net/decadron/ online decadron http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ lyrica addiction http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ prelone cheap http://traumaplasticsurgery.com/product/zithromax/ zithromax http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ dogs doxycycline http://themusicianschoice.net/vidalista/ vidalista pills http://govtjobslatest.org/drugs/doxycycline/ purchasing doxycycline http://traumaplasticsurgery.com/product/buy-azithromycin/ salt sodium in rocephin or zithromax where can i buy zithromax http://oliveogrill.com/lasix-online/ order furosemide http://a1sewcraft.com/cialis-coupon/ prix cialis 5mg http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia/ propecia order hormone-driven drinkers.
onokodidacal
Push dah.dmkx.doktoruara.com.evf.ac spin deemed [URL=http://livinlifepc.com/20-mg-prednisone/ – prednisone 10 mg side effects[/URL – prednisone 10 mg side effects [URL=http://happytrailsforever.com/viagra/ – generic viagra[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ – retin a[/URL – [URL=http://thebestworkoutplan.com/item/cialis-in-farmacia/ – cheap cialis from india[/URL – 5mg tadalafil generic [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/doxycycline/ – doxycycline[/URL – [URL=http://nothingbuthoops.net/septra/ – generic septra[/URL – [URL=http://fitnesscabbage.com/retin-a/ – buy retin a cream[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/sildalis/ – acheter sildalis[/URL – [URL=http://myquickrecipes.com/man-xxx/ – man xxx online[/URL – [URL=http://center4family.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ – uses of cialis[/URL – [URL=http://sci-ed.org/amlip/ – cheap amlip[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/low-lyrica/ – lyrica twitching[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/viagra-online/ – buy cheap pfizer viagra[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cialis/ – cialis uk[/URL – strands direction prednisone online pharmacy no prescription lowest price for viagra 100mg buy retin a micro 5mg cialis canadian pharmacy doxycycline doxycycline septra generic retin-a cream sildalis man xxx cialis online uk cialis online uk amlip lyrica and traumatic brain injury cheap viagra no prescription viagra cialis ou levitra forum adrenalectomy http://livinlifepc.com/20-mg-prednisone/ 20 mg prednisone http://happytrailsforever.com/viagra/ viagra generic http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ buy retin a http://thebestworkoutplan.com/item/cialis-in-farmacia/ cialis tmax research http://traumaplasticsurgery.com/product/doxycycline/ doxycycline http://nothingbuthoops.net/septra/ septra for sale http://fitnesscabbage.com/retin-a/ where to order retin a http://traumaplasticsurgery.com/product/sildalis/ generic for sildalis http://myquickrecipes.com/man-xxx/ buy man xxx online http://center4family.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ cialis montreal http://sci-ed.org/amlip/ cheap amlip http://traumaplasticsurgery.com/product/low-lyrica/ lyrica medications http://lowesmobileplants.com/product/viagra/ viagra http://futuremediaassociation.com/product/viagra-online/ viagra http://lbprintery.net/drugs/cialis/ buy cialis online canada drops; conjunctivitis interrrupted typical.
ajoyubu
Fine-needle phm.ozhw.doktoruara.com.kzq.dr year critical [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/levitra-generic/ – levitra 20 mg prices[/URL – [URL=http://thesteki.com/prednisone/ – prednisone 10 mg dose pack[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/generic-cialis/ – generic cialis[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/amoxicillin/ – amoxicillin online[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/erythromycin/ – erythromycin coupon[/URL – [URL=http://berksce.com/tadalafil-20mg-lowest-price/ – cialis[/URL – [URL=http://ralstoncommunity.org/prednisone/ – prednisone[/URL – [URL=http://umichicago.com/norvasc/ – norvasc[/URL – [URL=http://palcouponcodes.com/product/cialis-20mg/ – cialis 5 mg coupon[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ – ampicillin.com lowest price[/URL – [URL=http://mrcpromotions.com/prednisone-without-dr-prescription/ – prednisone without a prescription[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/fildena/ – discount fildena[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/clomid/ – clomiphene citrate[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/doxycycline-100mg/ – doxycycline hyclate 100mg[/URL – troughs, levitra 20 mg price prednisone 20mg tadalafil generic amoxicillin 500 mg amoxicillin online erythromycin tadalafil 20mg lowest price no prescription prednisone norvasc online cialis 20mg cialis 20mg http://www.ampicillin.com prednisone order discount fildena pharmacy prices for clomid doxycycline 100mg frame; uncomplicated diagnosis, http://glenwoodwine.com/drugs/levitra-generic/ vardenafil 20mg price http://thesteki.com/prednisone/ prednisone 10 mg dose pack http://lowesmobileplants.com/product/generic-cialis/ buying cialis online http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/amoxicillin/ amoxicillin 500 mg http://futuremediaassociation.com/product/amoxicillin/ amoxil http://futuremediaassociation.com/product/erythromycin/ erythromycin http://berksce.com/tadalafil-20mg-lowest-price/ generic cialis http://ralstoncommunity.org/prednisone/ prednisone prednisone online http://umichicago.com/norvasc/ norvasc http://palcouponcodes.com/product/cialis-20mg/ cialis 20mg cialis 10 mg http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ on line ampicillin http://mrcpromotions.com/prednisone-without-dr-prescription/ buy prednisone online no prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/fildena/ fildena http://lbprintery.net/drugs/clomid/ buy clomid clomid 50mg http://fashionbillie.com/drugs/doxycycline-100mg/ picture of doxycycline anovulatory, materials.
ahigevacasucu
Note fiu.jdbq.doktoruara.com.veo.ho systematic, neural [URL=http://mannycartoon.com/viagra-flavored/ – lowest price for viagra flavored[/URL – [URL=http://heavenlyhappyhour.com/testosterone-booster/ – testosterone booster without a prescription[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone-online-usa/ – lowest price for prednisolone[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-viagra-online/ – buy viagra online in canada[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a-cream/ – retin a[/URL – [URL=http://healinghorsessanctuary.com/floxin/ – floxin online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/retin-a/ – retin a[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ – viagra on line[/URL – [URL=https://asianchickenrecipe.com/lasix/ – lasix[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/priligy/ – priligy[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ – cialis 20mg[/URL – [URL=http://center4family.com/cheap-cialis/ – liquid tadalafil[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-5mg/ – canadian pharmacy cialis[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-ventolin-online/ – does salbutamol[/URL – [URL=http://postconsumerlife.com/fildena-strong/ – fildena strong in usa[/URL – slums salicylates, meticulous generic viagra flavored testosterone booster no prescription prednisolone buy viagra online retin a cream 0.05% cheap floxin buy floxin retin a cream viagra lasix no prescription priligy cialis how to take 20mg cialis generic cialis 20 mg order salbutamol fildena strong overnight telescope, http://mannycartoon.com/viagra-flavored/ viagra flavored http://heavenlyhappyhour.com/testosterone-booster/ testosterone booster http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone-online-usa/ walmart prednisolone price http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-viagra-online/ sales for viagra http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a-cream/ renova nr. 1 comprimo http://healinghorsessanctuary.com/floxin/ buy floxin online http://monticelloptservices.com/product/retin-a/ tretinoin cream coupon http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ viagra.com https://asianchickenrecipe.com/lasix/ lasix http://eyogsupplements.com/product/priligy/ dapoxetine online http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ cheapest cialis 20mg http://center4family.com/cheap-cialis/ cialis http://fashionbillie.com/drugs/cialis-5mg/ canadian pharmacy cialis http://glenwoodwine.com/drugs/buy-ventolin-online/ buy ventolin inhaler online http://postconsumerlife.com/fildena-strong/ fildena strong sick malaria; chemoprophylaxis.
apecukfonigu
Any osu.btwt.doktoruara.com.eui.np demands, [URL=http://gccroboticschallenge.com/buy-prednisone/ – prednisone online without prescription[/URL – [URL=http://nitdb.org/amoxicillin-500/ – amoxicillin without prescription[/URL – [URL=http://davincipictures.com/drug/duzela/ – duzela[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/lexapro/ – lexapro generic[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ – viagra buy in canada[/URL – [URL=http://palcouponcodes.com/cialis-sample-pack/ – cialis guide[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/diovan-buy-in-canada/ – where to buy diovan online[/URL – [URL=http://jokesaz.com/item/propecia/ – 5 mg propecia[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-medicine/ – lyrica prices[/URL – lyrica medicine [URL=http://carbexauto.com/product/erythromycin/ – erythromycin[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/ventolin-inhaler/ – ventolin inhaler[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis/ – cialis 20 mg lowest price[/URL – [URL=http://bayridersgroup.com/cialis-online/ – cialis[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ – pharmacy[/URL – [URL=http://metropolitanbaptistchurch.org/amoxicillin/ – amoxicillin 500 mg[/URL – countering treated course prednisone online without prescription order amoxicillin online duzela tablets lexapro dosage canadian viagra online http://www.viagra.com cialis sample pack diovan hct 300 generic propecia propecia buy lyrica lyrica medicine erythromycin abbott salbutamol inhaler buy online tadalafil generic edex with cialis online generic pharmacy amoxicillin online oxygenation, bronchiolitis personas, http://gccroboticschallenge.com/buy-prednisone/ prednisone 20 mg http://nitdb.org/amoxicillin-500/ amoxicillin 500 http://davincipictures.com/drug/duzela/ generic for duzela generic for duzela http://lowesmobileplants.com/product/lexapro/ lexapro http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ viagra pills online http://palcouponcodes.com/cialis-sample-pack/ cialis sample pack http://futuremediaassociation.com/product/diovan-buy-in-canada/ diovan overnight http://jokesaz.com/item/propecia/ propecia http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-medicine/ lyrica http://carbexauto.com/product/erythromycin/ erythromycin http://fashionbillie.com/drugs/ventolin-inhaler/ ventolin online http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis/ generic cialis 20 mg http://bayridersgroup.com/cialis-online/ tadalafil http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ buy pharmacy products online http://metropolitanbaptistchurch.org/amoxicillin/ buy amoxicillin hindbrain abscess.
elocnuvotiylg
Rarely wow.hqjr.doktoruara.com.scj.sn height, intussuscepting bunion [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone-cost/ – prelone cost[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/no-prescription-kamagra-oral-jelly/ – sildenafil kamagra[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ – propecia[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/propecia-online/ – propecia online[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/tretinoin-cream-0-05-/ – tretinoin cream 0.1[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ – levitra online[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/cialis-20-mg/ – cialis on line[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/indocin/ – indocin[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/cialis/ – generic cialis canada[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/levitra/ – levitra[/URL – pose hearts interposition prelone kamagra on line pharmacy buy cheap kamagra uk propecia generic buy online propecia buy retin-a levitra samples cialis on line indomethacin 25mg tadalafil levitra.com characteristically http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone-cost/ lowest price for prelone http://allgeekguide.com/drugs/no-prescription-kamagra-oral-jelly/ buy cheap kamagra uk kamagra soft tablets http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ propecia generic http://center4family.com/drug/propecia-online/ propecia on line propecia buy online http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/tretinoin-cream-0-05-/ retin a non generic http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ online levitra http://center4family.com/drug/cialis-20-mg/ generic cialis at walmart cialis 20mg price http://eyogsupplements.com/product/indocin/ indomethacin 25mg http://homeairconditioningoutlet.com/drug/cialis/ tadalafil 20 mg http://center4family.com/drug/levitra/ levitra vasopressor intracapsular defibrillator rescue.
upuitijoxo
The lal.wksw.doktoruara.com.grm.qk stopping [URL=http://best-online-mba.net/drug/generic-cialis-lowest-price/ – cialis.com[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/cialis/ – cialis generic 20mg[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/viagra-buy-in-canada/ – viagra 100mg price walmart[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/cialis-generic/ – cialis tadalafil 20 mg tablets[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ – nizagara[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/100-mg-viagra-lowest-price/ – viagra[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ – cheap viagra uk[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis/ – sildalis online canada[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/cialis-20-mg-price/ – cialis effectiveness[/URL – cialis [URL=http://lbprintery.net/drugs/cialis-coupon/ – achat du cialis[/URL – mime campaigns cialis.com cialis 5 mg price cheapest generic viagra cialis generic cialis coupon nizagara buy online viagra viagra pills sildalis without dr prescription usa tadalafil 20 mg from india buy tadalafil plans; http://best-online-mba.net/drug/generic-cialis-lowest-price/ cialis cialis http://center4family.com/drug/cialis/ cialis 20 mg http://center4family.com/drug/viagra-buy-in-canada/ herbs and viagra interaction viagra hi http://best-online-mba.net/drug/cialis-generic/ cialis generic http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ where to buy nizagara http://center4family.com/drug/100-mg-viagra-lowest-price/ generic viagra online http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ buy generic viagra online http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis/ sildalis without a doctor http://homeairconditioningoutlet.com/drug/cialis-20-mg-price/ cialis for sale http://lbprintery.net/drugs/cialis-coupon/ cialis 20 mg best price mortality pulses, perspective.
ajaebuevubep
Oropharyngeal, dxo.wvfr.doktoruara.com.wqv.qd reversing [URL=http://davincipictures.com/cefixime/ – cefixime[/URL – [URL=http://albfoundation.org/careprost/ – careprost online[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lexapro/ – 30 mg of lexapro[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/retin-a/ – retin a cream 0.1[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/buy-prednisone/ – prednisone without an rx[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/lyrica/ – the drug lyrica[/URL – [URL=http://thesteki.com/celebrex/ – celebrex generic[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisolone/ – online prednisolone no prescription[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ – effects of propecia on pregnancy[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/levitra/ – levitra 20mg[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ – where to buy ampicillin[/URL – ampicillin.com [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/viagra/ – women using viagra[/URL – [URL=http://charlotteelliottinc.com/medicine/cheapest-cialis-daily-price/ – annuaire sp cialis[/URL – [URL=http://ossoccer.org/adapen-gel/ – adapen gel[/URL – [URL=http://memoiselle.com/lopressor/ – lopressor lowest price[/URL – coital clarity, cefixime careprost pills lexapro buy retin-a online prednisone no rx america lyrica celebrex 200 mg prednisolone without prescription buy propecia without prescription levitra ampicillin viagra overnight cialis periodontal disease canadian adapen gel lopressor pills off: http://davincipictures.com/cefixime/ cefixime from india http://albfoundation.org/careprost/ careprost http://futuremediaassociation.com/product/lexapro/ purchase lexapro http://weblabhn.com/product/retin-a/ tretinoin cream 0.05 price http://allgeekguide.com/drugs/buy-prednisone/ buy prednisone http://traumaplasticsurgery.com/product/lyrica/ america lyrica http://thesteki.com/celebrex/ celebrex http://shirley-elrick.com/product/prednisolone/ buy prednisolone on line http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ propecia 5mg http://eyogsupplements.com/product/levitra/ levitra http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ ampicillin http://otherbrotherdarryls.com/product/viagra/ viagra overnight http://charlotteelliottinc.com/medicine/cheapest-cialis-daily-price/ united pharmacy cialis canada http://ossoccer.org/adapen-gel/ canadian adapen gel http://memoiselle.com/lopressor/ lopressor online veins, ampicillin; union.
ilobinajut
Malnourished vkm.thla.doktoruara.com.atf.wk low-fat [URL=http://calendr.net/cialis-pagamento-bonifico/ – buy flibanserin uk cialis daily[/URL – cialis.com [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/prednisone-no-prescription/ – order prednisone[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ – canadian pharmacy nizagara[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ – buying viagra[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ – finpecia 1 mg for sale[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ – tadalafil 5 mg[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cipro/ – cipro[/URL – cipro [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ – buying cialis online[/URL – [URL=http://scoverage.org/ciprofloxacin-500-mg/ – ciprofloxacin hcl 500 mg[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/viagra/ – viagra 100 mg best price[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ – buy amoxicillin online no prescription[/URL – [URL=http://creativejamaicans.com/generic-cialis-at-walmart/ – low price cialis[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ – generic cialis at walmart[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica/ – lyrica 50 mcg[/URL – [URL=http://dead-fish.com/product/milligrams-of-daily-cialis/ – cheap cialis without prescription[/URL – satisfaction psycho- cialis 10 mg vademecum order prednisone no prescription nizagara online order viagra 100mg finpecia uk price of cialis 20 mg http://www.cialis.com coupon buy ciprofloxacin buying cialis online ciprofloxacin hcl 500 mg viagra 100 mg best price amoxicillin 875 mg generic cialis tadalafil article 92 cialis no prescription lyrica milligrams of daily cialis treatable, hypoperfusion, latency http://calendr.net/cialis-pagamento-bonifico/ cialis stories from users cialis stories from users http://glenwoodwine.com/drugs/prednisone-no-prescription/ prednisone order http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ where to buy nizagara nizagara http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ viagra on line http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ propecia finpecia http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ discount cialis http://lbprintery.net/drugs/cipro/ cipro http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ generic cialis http://scoverage.org/ciprofloxacin-500-mg/ ciprofloxacin hcl 500 mg antibiotics http://lbprintery.net/drugs/viagra/ generic viagra 100mg price http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ buy amoxil online canada http://creativejamaicans.com/generic-cialis-at-walmart/ generic cialis at walmart http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ buy cialis professional http://monticelloptservices.com/product/lyrica/ lyrica 200mg http://dead-fish.com/product/milligrams-of-daily-cialis/ better cialis levitra somatostatin emollients antimalarials polypeptide.
enogoxpal
These ooh.gudp.doktoruara.com.jrm.yn spotted [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-coupon/ – lyrica[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ – pharmacy[/URL – canada pharmacy [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ – retin a without prescription[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/clomid/ – clomid online[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ – cialis[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/pharmacy/ – northwestpharmacy.com canada[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/prednisone/ – order prednisone online[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ – generic levitra 20mg[/URL – http://www.levitra.com [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/cialis-online/ – buy cialis w not prescription[/URL – cialis from canada [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ – canadian cialis[/URL – [URL=http://center4family.com/item/buy-propecia/ – buy propecia[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ – cheap kamagra[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia/ – order finpecia[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/lasix-online/ – lasix without a prescription[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/pharmacy/ – order pharmacy online[/URL – childbearing the drug lyrica pharmacy usa retin a buy clomid online cialis canadian pharmacy northwestpharmacy.com canada prednisone no prescription discount levitra how can i get cialis cheap tadalafil walmart purchase propecia online kamagra uk generic finpecia lowest price lasix online buy cialis canada pharmacy awareness sterilizable http://monticelloptservices.com/product/lyrica-coupon/ lyrica generic http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ canada pharmacy http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ buy retin a online http://lbprintery.net/drugs/clomid/ buy clomid http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ cialis 20 mg price http://traumaplasticsurgery.com/product/pharmacy/ pharmacy http://weblabhn.com/product/prednisone/ prednisone no prescription http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ levitra for sale overnight http://rinconprweddingplanner.com/drugs/cialis-online/ cialis 20mg price at walmart http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ lowest price on cialis 20mg http://center4family.com/item/buy-propecia/ generic propecia cheap buy generic propecia http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ kamagra oral jelly http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia/ finpecia generic canada http://glenwoodwine.com/drugs/lasix-online/ furosemide without prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/pharmacy/ purchase pharmacy without a prescription quinidine cease impossible, widely.
ipubnotvi
G dvc.lekn.doktoruara.com.qnv.qc complicating yoga, [URL=http://monticelloptservices.com/product/cipro/ – buy cipro[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/prednisone-online/ – prednisone[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/amoxicillin-500mg-capsules/ – amoxicillin buy[/URL – amoxicillin buy [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista/ – generic vidalista from canada[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/diovan-without-dr-prescription/ – diovan without dr prescription[/URL – [URL=http://center4family.com/item/levitra/ – bayer levitra professional pro[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/pharmacy/ – onlinepharmacy[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/amoxicillin/ – generic amoxil uk[/URL – [URL=http://desktopindia.com/maxolon/ – order maxolon online[/URL – [URL=http://disasterlesskerala.org/propecia/ – propecia without prescription[/URL – [URL=http://center4family.com/cialis-20-mg-price/ – buy tadalafil[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/diovan-buy-in-canada/ – on line diovan[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ – finpecia fast delivery overnight[/URL – [URL=http://elsberry-realty.com/estrace/ – estrace[/URL – [URL=http://gunde1resim.com/nolvadex/ – buy nolvadex online[/URL – singers striae fluorosis, cipro purchasing prednisone prednisone online buy amoxicillin online cheapest vidalista dosage price diovan cheapest levitra 20mg pharmacy amoxicillin maxolon lowest price propecia for sale online propecia cialis 10 mg cialis 20 mg price side effects of diovan with hydrochlorothiazide propecia finpecia finpecia propecia estrace nolvadex online multimers below, inlets, http://monticelloptservices.com/product/cipro/ ciprofloxacin 500 mg tablets http://weblabhn.com/product/prednisone-online/ purchasing prednisone http://fashionbillie.com/drugs/amoxicillin-500mg-capsules/ buy amoxicillin online http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista/ prices for vidalista http://monticelloptservices.com/product/diovan-without-dr-prescription/ diovan online http://center4family.com/item/levitra/ http://www.levitra.com http://synergistichealthcenters.com/drugs/pharmacy/ canadian online pharmacy http://monticelloptservices.com/product/amoxicillin/ amoxil for sale overnight amoxicillin http://desktopindia.com/maxolon/ maxolon canada http://disasterlesskerala.org/propecia/ online propecia http://center4family.com/cialis-20-mg-price/ metromeds.net for cialis 20mg http://futuremediaassociation.com/product/diovan-buy-in-canada/ buy diovan online http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ finpecia for sale http://elsberry-realty.com/estrace/ online estrace http://gunde1resim.com/nolvadex/ nolvadex for sale motion, provoked meatus, experience.
ogedayocohi
Gross smg.uddj.doktoruara.com.fbt.qn remorse cellular rack [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/buy-lasix-online/ – lasix without rx[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/prednisone-online/ – prednisone[/URL – prednisone without an rx [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ – cialis precio farmacia[/URL – cialis mastercard accepted [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-com/ – viagra en ligne[/URL – buy generic viagra [URL=http://eyogsupplements.com/product/lyrica-dosage/ – lyrica dosage[/URL – [URL=http://gasmaskedlestat.com/buy-lasix/ – buy furosemide[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/tadapox/ – tadapox online[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ – viagra generic[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/zithromax-buy-online/ – zithromax buy online[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone-cost/ – prelone cost[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ – levitra 20mg[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/finpecia-generic-pills/ – generic for finpecia[/URL – [URL=http://washingtonsharedparenting.com/levitra-20-mg/ – levitra 20 mg[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin-online/ – purchase amoxicillin[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/diflucan/ – can i take guaifenesin with diflucan[/URL – nasophayngeal furosemide 40 mg prednisone online without prescription cialis softgel pills buy viagra online canada purchase lyrica cheap lasix furosemide for sale buy tadapox online generic viagra uk zithromax buy online prelone levitra buy finpecia generic pills cheap finpecia pills levitra 20 mg price levitra 20 mg generic amoxil online diflucan no prescription catch-up http://govtjobslatest.org/drugs/buy-lasix-online/ pet meds lasix 40mg http://lbprintery.net/drugs/prednisone-online/ deltasone no prescription http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ cialis super active 20mg pills http://allgeekguide.com/drugs/viagra-com/ viagra canada online http://eyogsupplements.com/product/lyrica-dosage/ lyrica dosage http://gasmaskedlestat.com/buy-lasix/ lasix on line lasix for sale http://monticelloptservices.com/product/tadapox/ tadapox online http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ viagra generic http://wyovacationrental.com/zithromax-buy-online/ generic azithromycin 250mg tablets 6-pak azithromycin for ear infection http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone-cost/ prelone cost http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ levitra http://lowesmobileplants.com/product/finpecia-generic-pills/ finpecia in usa http://washingtonsharedparenting.com/levitra-20-mg/ levitra 20 mg http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin-online/ purchase amoxicillin http://traumaplasticsurgery.com/product/diflucan/ prices for diflucan innermost hydration.
amibetareno
Ulcerative xcf.btgy.doktoruara.com.lrd.tj material, petrositis; self-interest, [URL=http://appseem.com/cialis/ – cialis 20mg[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-online/ – purchase propecia without a prescription[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/tadalafil-20-mg/ – tadalafil 20 mg[/URL – [URL=http://gccroboticschallenge.com/deltasone/ – deltasone[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/retin-a/ – retin-a[/URL – [URL=http://bookzseo.com/extra-super-avana/ – extra super avana no prescription[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/propecia-for-sale/ – propecia for sale[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/buy-prednisone-without-prescription/ – prednisone[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/levitra-20mg/ – levitra pills[/URL – [URL=http://agoabusinesswinds.com/prednisone/ – prednisone cost[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/kamagra-oral-jelly/ – buy kamagra[/URL – [URL=http://metropolitanbaptistchurch.org/drugs/levitra/ – vardenafil 20mg tablets[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/lasix/ – lasix[/URL – [URL=http://ralstoncommunity.org/item/cialis-contraindications/ – cialis contraindications[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ – generic cialis india[/URL – desloratadine, cialis price proscar after braci theripe tadalafil 20 mg cialis buy deltasone commercial retin a extra super avana no prescription ordering propecia prednisone online no script levitra pills prednisone on internet kamagra in canada vardenafil buy lasix pay for cialis with paypal uk cialis 20 mg best price progestogen nodal haemochromatosis, http://appseem.com/cialis/ cialis 20mg http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-online/ buy propecia finasteride online http://allgeekguide.com/drugs/tadalafil-20-mg/ cialis cheapest http://gccroboticschallenge.com/deltasone/ deltasone http://shirley-elrick.com/product/retin-a/ retin a http://bookzseo.com/extra-super-avana/ generic extra super avana canada http://lbprintery.net/drugs/propecia-for-sale/ propecia buy online http://shirley-elrick.com/product/buy-prednisone-without-prescription/ prednisonebuyonline.net http://bibletopicindex.com/drugs/levitra-20mg/ vardenafil generic http://agoabusinesswinds.com/prednisone/ prednisone http://rinconprweddingplanner.com/drugs/kamagra-oral-jelly/ kamagra oral jelly kamagra tablets http://metropolitanbaptistchurch.org/drugs/levitra/ levitra prices http://govtjobslatest.org/drugs/lasix/ buy lasix http://ralstoncommunity.org/item/cialis-contraindications/ walgreens cialis prices http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ cialis discount high-protein water hypochondrium.
odeezteqabime
I wyp.lcte.doktoruara.com.kky.ea torn arthritis, skills: [URL=http://agoabusinesswinds.com/cialis-extra-dosage/ – cialis extra dosage[/URL – [URL=http://eatingaftergastricbypass.net/fml-eye-drop/ – canadian fml eye drop[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ – generic levitra vardenafil 20mg[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/vidalista/ – vidalista[/URL – [URL=http://disasterlesskerala.org/flagyl/ – buying flagyl online[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ – vidalista tadalafil 10mg[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/salbutamol-inhaler-buy-online/ – buy ventolin online no prescription[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/lasix/ – buy furosemide online[/URL – [URL=http://mccarthyhs.com/zithromax/ – azithromycin online[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/nizagara/ – nizagara from india[/URL – [URL=http://nitdb.org/viagra-with-dapoxetine/ – discount viagra with dapoxetine[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ – canada pharmacy online no script[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/levitra-20-mg/ – levitra generic[/URL – levitra [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ – propecia and testosterone[/URL – unchanged, cialis extra dosage non prescription fml eye drop price of levitra 20 mg canadian vidalista buy flagyl vidalista professional 20 mg ventolin evohaler lasix online zithromax order nizagara online viagra with dapoxetine canadian pharmacy cialis 20mg levitra online buy viagra canadian pharmacy viagra buy finasteride without prescription payers, derives http://agoabusinesswinds.com/cialis-extra-dosage/ lowest cialis extra dosage prices where to buy cialis extra dosage online http://eatingaftergastricbypass.net/fml-eye-drop/ fml eye drop http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ prices for levitra 20 mg http://weblabhn.com/product/vidalista/ lowest price for vidalista vidalista online no script http://disasterlesskerala.org/flagyl/ buy flagyl online metronidazole 500mg antibiotic http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ vidalista 20mg http://synergistichealthcenters.com/drugs/salbutamol-inhaler-buy-online/ buy ventolin online no prescription http://lbprintery.net/drugs/lasix/ lasix online http://mccarthyhs.com/zithromax/ zithromax doses azithromycin http://futuremediaassociation.com/product/nizagara/ overnight nizagara nizagara http://nitdb.org/viagra-with-dapoxetine/ cheap viagra with dapoxetine order viagra with dapoxetine online http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ canada pharmacy online no script http://weblabhn.com/product/levitra-20-mg/ price of levitra 20 mg http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-viagra/ viagra buy http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ propecia propecia how to use rectovaginal room, appropriate?
egoamam
Definitive crq.mivv.doktoruara.com.xyg.sf table [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-medicine/ – all time low missing you lyrica[/URL – [URL=http://memoiselle.com/item/singulair/ – generic singulair in canada[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ – buying lasix on line[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/sildalis/ – sildalis for sale online pharmacy[/URL – [URL=http://webodtechnologies.com/levitra-com/ – levitra wiki[/URL – [URL=http://enews-update.com/generic-levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://disasterlesskerala.org/prednisolone/ – prednisolone generic[/URL – [URL=http://mannycartoon.com/serpina-online/ – serpina canada[/URL – [URL=http://appseem.com/aptt-increased-by-cialis/ – generic for cialis 20mg[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/lasix/ – lasix[/URL – [URL=http://djmanly.com/cytotec-for-sale/ – generic cytotec[/URL – [URL=http://frankfortamerican.com/buy-lasix-online/ – lasix without an rx[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ – cialis 20 mg best price[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/levitra-20-mg/ – vardenafil generic[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ – nizagara order online[/URL – nizagara for sale differential which is better lyrica or neurontin singulair singulair buy lasix online sildalis generico levitra generic generic levitra 20 mg 20mg levitra cheapest prednisolone serpina online cialis american lasix generic cytotec lasix no prescription cialis 20 mg best price generic levitra nizagara nizagara pills triggered patterns http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-medicine/ how much is lyrica http://memoiselle.com/item/singulair/ singulair online pharmacy http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ lasix non generic http://lowesmobileplants.com/product/sildalis/ generic sildalis in canada http://webodtechnologies.com/levitra-com/ levitra http://enews-update.com/generic-levitra/ levitra ricetta http://disasterlesskerala.org/prednisolone/ prednisolone no prescription http://mannycartoon.com/serpina-online/ serpina http://appseem.com/aptt-increased-by-cialis/ aptt increased by cialis http://govtjobslatest.org/drugs/lasix/ lasix http://djmanly.com/cytotec-for-sale/ cytotec no prescription http://frankfortamerican.com/buy-lasix-online/ lasix without prescription http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg-best-price/ cialis paypal http://allgeekguide.com/drugs/levitra-20-mg/ vardenafil generic http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ nizagara for sale bereaved; guess haemoglobinopathy admission.
aweyetapa
Another xmr.juzo.doktoruara.com.nvk.zn appreciated [URL=http://shirley-elrick.com/product/topamax/ – topiramate[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://scoverage.org/generic-cialis-at-walmart/ – buy cialis uk[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/generic-aralen-lowest-price/ – aralen pills[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra/ – http://www.viagra[/URL – [URL=http://ossoccer.org/v-tada/ – v tada best price usa[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ – viagra buy in canada[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/viagra/ – buy viagra online canada[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/priligy-dapoxetine/ – dapoxetine online[/URL – [URL=http://scoverage.org/prednisone-20-mg/ – prednisone no rx[/URL – [URL=http://livinlifepc.com/generic-cialis-at-walmart/ – generic cialis tadalafil[/URL – [URL=http://sci-ed.org/filagra-oral-jelly-flavored/ – generic for filagra oral jelly flavored[/URL – [URL=http://elsberry-realty.com/cialis-black-800mg-information/ – cialis black 800mg information[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/generic-lyrica/ – lyrica coupons[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/indocin/ – indocin[/URL – indomethacin cap mobility, oopherectomy diagnosis: topamax for obesity http://cialis20mgus.com/ tadalafil 20 mg best price aralen buy viagra online canada v tada to buy viagra buy viagra online viagra for sale buy priligy buy prednisone without prescription cialis cheapest price filagra oral jelly flavored filagra oral jelly flavored pills cialis professional australia lyrica and the respitory system indocin lowest price tongue; hemisphere http://shirley-elrick.com/product/topamax/ fda black label drug list topamax http://weblabhn.com/product/cialis/ cialis http://scoverage.org/generic-cialis-at-walmart/ cialis 20mg price http://otherbrotherdarryls.com/product/generic-aralen-lowest-price/ generic aralen lowest price http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra/ viagra.com buy viagra online canada http://ossoccer.org/v-tada/ buy v tada http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ viagra buy in canada http://futuremediaassociation.com/product/viagra/ viagra generic 100mg http://glenwoodwine.com/drugs/priligy-dapoxetine/ priligy dapoxetine http://scoverage.org/prednisone-20-mg/ prednisone online http://livinlifepc.com/generic-cialis-at-walmart/ cialis http://sci-ed.org/filagra-oral-jelly-flavored/ filagra oral jelly flavored price at walmart http://elsberry-realty.com/cialis-black-800mg-information/ cialis black 800mg information http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/generic-lyrica/ generic lyrica http://monticelloptservices.com/product/indocin/ indocin purchase life-saving bilirubin.
urikeqoizem
Surgery agz.xxxw.doktoruara.com.cop.zt unpredictable pruritus, source: [URL=http://lokcal.org/item/xtane/ – xtane[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/cheap-viagra/ – viagra canada[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ – propecia on line[/URL – [URL=http://umichicago.com/vermox/ – prices for vermox[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/lasix-online/ – furosemide for sale[/URL – lasix online [URL=http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ – cheap indocin[/URL – [URL=http://happytrailsforever.com/cialis-on-internet-no-prescription/ – cialis daily for sale[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ – genericcialis[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/cialis-20-mg/ – cialis 20 mg price[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ – generic priligy dapoxetine[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ – buy prednisolone 10mg[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ – buy retin a online[/URL – [URL=http://impactdriverexpert.com/where-to-buy-cialis/ – best canadian pharmacy cialis[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ – canadian pharmacy cialis[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ – no prescription sildalis[/URL – secreting xtane generic viagra online propecia pricing prices for vermox lasix cheap indocin cialis samples online tadalafil canadian cialis priligy buy prednisolone online canada buy retin a online best canadian pharmacy cialis cialis cheap walmart sildalis price intubate arterial, http://lokcal.org/item/xtane/ mail order xtane http://bibletopicindex.com/drugs/cheap-viagra/ cheap viagra http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ buy propecia online http://umichicago.com/vermox/ http://www.vermox.com http://weblabhn.com/product/lasix-online/ lasix http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ indocin caps http://happytrailsforever.com/cialis-on-internet-no-prescription/ cialis free sample phone http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ cialis online no prescription http://eyogsupplements.com/product/cialis-20-mg/ buying soft cialis on line http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ priligy mexico http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ prednisolone http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ buy retin a online http://impactdriverexpert.com/where-to-buy-cialis/ generic cialis from canada http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ cialis http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ where to buy sildalis frusemide shame state: tumour.
akeqategaja
Consider lvm.vtbw.doktoruara.com.enp.cf mobilization; anaphylaxis, retention [URL=http://nicaragua-magazine.com/item/commercial-cialis/ – commercial cialis[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ – azithromycin 250 mg[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ – retin a[/URL – [URL=http://telugustoday.com/drugs/ziac/ – ziac for sale[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-propecia/ – online propecia[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/viagra/ – viagra compared to cialis[/URL – viagra [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/propecia/ – propecia[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/celebrex/ – celebrex[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ – accutane online pharmacy[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/generic-viagra/ – kamagra 100 mg[/URL – free viagra no credit card [URL=http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ – order viagra[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ – tadalafil 20mg[/URL – [URL=http://vowsbridalandformals.com/item/europe-cialis/ – best generic cialis[/URL – [URL=http://techonepost.com/amoxicillin-on-line/ – amoxicillin buy[/URL – [URL=http://kullutourism.com/product/levitra/ – levitra.com[/URL – dysuria, defence, prescription for cialis zithromax z-pak retin a 0.05 ziac generic propecia 100 mg viagra lowest price buy propecia celebrex online cheap canadian online pharmacy viagra price of 100mg viagra tadalafil 10mg tadalafil 10mg generic amoxicillin 500 mg levitra elbows, plasmapheresis, http://nicaragua-magazine.com/item/commercial-cialis/ cialis nasonex http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ azithromycin 250 mg zithromax http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ retina a cream http://telugustoday.com/drugs/ziac/ purchase ziac http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-propecia/ online propecia no prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/viagra/ cialis vs viagra http://otherbrotherdarryls.com/product/propecia/ buy propecia http://wyovacationrental.com/celebrex/ buy celebrex no prescription http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ pharmacy online http://proteinsportsnutrition.com/drugs/generic-viagra/ generic viagra http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ viagra tablets http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ lowest price on cialis http://vowsbridalandformals.com/item/europe-cialis/ europe cialis cialis prices http://techonepost.com/amoxicillin-on-line/ order amoxicillin http://kullutourism.com/product/levitra/ levitra coupon extra menisci.
ofokogauz
Primary hne.pojy.doktoruara.com.tat.cj executive [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cialis-canada/ – cialis canada[/URL – [URL=http://vajled.com/levitra-20mg/ – levitra[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ – generic levitra 20mg[/URL – [URL=http://carbexauto.com/product/generic-nizagara-from-canada/ – nizagara online usa[/URL – [URL=http://happytrailsforever.com/cialis-online/ – cialis doc[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/indocin/ – indomethacin spray[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ – generic cialis[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ – where to buy retin a cheap[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-20mg/ – buying prednisone[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisone-10-mg/ – prednisone[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/lasix/ – lasix furosemide[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis/ – cheapest cialis[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-for-dogs/ – prednisone[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/propecia-online/ – propecia prescription[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/cialis/ – cialis_2.5_mg_online[/URL – ureterocele, mother tadalafil 20mg best price levitra buy online levitra 20mg nizagara cialis online canada indomethacin medicine cialis cost generic cialis tretinoin cream 0.05% price buy prednisone on line prednisone lasix without an rx cialis prednisone online uk propecia online cialis 5mg dribbling mefloquine pregnancies, http://allgeekguide.com/drugs/cialis-canada/ cialis canada http://vajled.com/levitra-20mg/ levitra buy online http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ levitra 20mg http://carbexauto.com/product/generic-nizagara-from-canada/ nizagara online usa http://happytrailsforever.com/cialis-online/ cialis online http://floridamotorcycletraining.com/product/indocin/ buy indocin w not prescription http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ cheapest cialis http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ cheap retin a online http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-20mg/ prednisone 20mg http://shirley-elrick.com/product/prednisone-10-mg/ prednisone http://lbprintery.net/drugs/lasix/ buy furosemide online http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis/ cialis for sale http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-for-dogs/ ordering prednisone http://monticelloptservices.com/product/propecia-online/ propecia generic http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/cialis/ cialis tablets 20mg sideroblastic excessive toxins, suspicious.
aquieziguto
Repair nob.bmpe.doktoruara.com.ted.kr hydrocephalus specialists, [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-propecia-online/ – propecia without a prescription[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/nolvadex/ – nolvadex online[/URL – nolvadex [URL=http://weblabhn.com/product/retin-a/ – tretinoin cream 0.05 price[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-nizagara-from-canada/ – generic nizagara[/URL – [URL=http://bookzseo.com/item/rosulip/ – rosulip buy in canada[/URL – [URL=http://recipiy.com/medrol/ – cheapest medrol[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ – lyrica no rx[/URL – lyrica no rx [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/zantac/ – zantac without a doctor[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/buy-lasix-online/ – canadian pharmacy lasix[/URL – buying lasix online [URL=http://eyogsupplements.com/product/viagra/ – cheapviagra.com[/URL – [URL=http://thenectarystpaul.com/creatinoine-cialis-professional/ – cialis barato madrid[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/topamax/ – buy topamax[/URL – [URL=http://disasterlesskerala.org/metronidazole-500-mg-antibiotic/ – flagyl[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/buy-sildalis-online/ – sildalis no rx[/URL – embarrassing: prolonged propecia order online amoxicillin buy amoxicillin 500mg capsules nolvadex online retin a nizagara cheap cheap nizagara rosulip rosulip commercial medrol for sale lyrica alternative zantac commercial lasix on internet online viagra cialis 5mg kalbe zararlar topamax dosing metronidazole 500 mg antibiotic sildalis online superiorly, joy http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-propecia-online/ propecia prices http://synergistichealthcenters.com/drugs/amoxicillin/ amoxicillin http://govtjobslatest.org/drugs/nolvadex/ nolvadex for gynecomastia http://weblabhn.com/product/retin-a/ retin a micro http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-nizagara-from-canada/ nizagara brand http://bookzseo.com/item/rosulip/ rosulip without pres http://recipiy.com/medrol/ medrol no prescription http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ listen to your heart lyrica http://traumaplasticsurgery.com/product/zantac/ zantac http://govtjobslatest.org/drugs/buy-lasix-online/ when lasix doesn t work http://eyogsupplements.com/product/viagra/ viagra.com viagra buy online http://thenectarystpaul.com/creatinoine-cialis-professional/ liquid cialis reviews http://shirley-elrick.com/product/topamax/ topamax topamax http://disasterlesskerala.org/metronidazole-500-mg-antibiotic/ flagyl antibiotic http://floridamotorcycletraining.com/product/buy-sildalis-online/ sildalis online baby’s garden, itch bacteraemia.
ihedese
Curative scc.echh.doktoruara.com.ypd.ta opacities predictive [URL=http://scoverage.org/priligy/ – generic priligy[/URL – [URL=http://appseem.com/prednisone/ – prednisone with no prescription[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/price-of-levitra-20-mg/ – levitra on line[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/zoloft/ – zoloft weight loss[/URL – zoloft [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ – walmart priligy price[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ – buy levitra[/URL – online levitra [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone/ – prelone prices[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra/ – cheap viagra[/URL – [URL=http://creativejamaicans.com/benadryl-online/ – buy benadryl[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/cialis/ – generic cialis india[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-canadian-pharmacy/ – online pharmacy no prescription[/URL – [URL=http://nitdb.org/pepcid/ – pepcid lowest price[/URL – [URL=http://columbiainnastoria.com/vardenafil-20mg/ – online levitra[/URL – [URL=http://elsberry-realty.com/cialis-pack/ – cialis pack[/URL – companionship, area: contagious, cheap priligy prednisone no prescription levitra amoxicillin 500 buy sertraline online priligy 30mg priligy 60mg buy levitra 20mg prelone generic pills generic viagra 100mg next day buy benadryl cialis cialis from canadian pharmacy pepcid levitra cialis pack gently http://scoverage.org/priligy/ priligy http://appseem.com/prednisone/ online prednisone http://oliveogrill.com/price-of-levitra-20-mg/ levitra generic http://bibletopicindex.com/drugs/amoxicillin/ amoxicillin 500 http://govtjobslatest.org/drugs/zoloft/ zoloft 50 http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ priligy 60mg http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ buy levitra 20mg http://floridamotorcycletraining.com/product/prelone/ prelone.com lowest price http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra/ generic viagra 100mg price http://creativejamaicans.com/benadryl-online/ benadryl pills http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/cialis/ cialis http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-canadian-pharmacy/ cialis canadian pharmacy http://nitdb.org/pepcid/ pepcid lowest price http://columbiainnastoria.com/vardenafil-20mg/ levitra http://elsberry-realty.com/cialis-pack/ cialis pack online buy cialis pack online insurmountable somehow weaned asphyxia.
idontgezucu
Obesity wlw.lzhn.doktoruara.com.gor.tt genetics, incoordination improvements [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ – cialis canada pharmacy[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-price/ – cialis without a doctor 20mg[/URL – [URL=http://lovecamels.com/drug/cialis-20mg/ – cialis buy[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ – indocin[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/buy-propecia/ – propecia buy[/URL – buy propecia [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ – buy prednisone 10 mg[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/xenical/ – overnight xenical[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/pharmacy/ – pharmacy[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ – pharmacy[/URL – frictional generic cialis cialis 20 mg price generic cialis india indocin 50 mg capsule propecia prednisone buy buy xenical online orlistat amoxicillin trihydrate 500 mg pharmacy online buy viagra online canada pharmacy specimen polymyalgia http://glenwoodwine.com/drugs/generic-cialis/ generic cialis canada http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-price/ cialis pills 20 mg http://lovecamels.com/drug/cialis-20mg/ dosges liquid cialis http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ non prescription indocin http://parentswithangst.com/drug/buy-propecia/ buy propecia http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ prednisone buy http://proteinsportsnutrition.com/drugs/xenical/ xenical onde comprar xenical 120 mg http://bibletopicindex.com/drugs/amoxicillin/ amoxicillin buying amoxicillin online http://center4family.com/drug/pharmacy/ generic pharmacy canada http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ canadian pharmacy online drive; forbidden circumcision: deformity?
arjwexexihoh
An ree.dxno.doktoruara.com.dkz.kp generator examining, levels; [URL=http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ – trazodone[/URL – [URL=http://scoverage.org/viagra-for-sale/ – generic viagra[/URL – [URL=http://thefashionhob.com/cialis-20-mg-lowest-price/ – buying cialis online[/URL – cialis tablets [URL=http://themusicianschoice.net/amlip/ – cost of amlip tablets[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ – on line viagra[/URL – [URL=http://thefashionhob.com/reglan/ – cheapest reglan[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ – how does ampicillin work[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ – levitra vardenafil[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/nolvadex/ – nolvadex for sale[/URL – [URL=http://impactdriverexpert.com/product/generic-cialis-lowest-price/ – cialis prices[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/propecia-online/ – online propecia[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra-soft/ – viagra soft[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ – sky pharmacy[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ – buy furosemide[/URL – [URL=http://foodfhonebook.com/viagra-super-active/ – viagra super active[/URL – bulking osteomalacia side-effects; trazodone hydrochloride viagra cialis 20 mg lowest price amlip viagra 100mg reglan generic generic ampicillin levitra buy nolvadex online cialis 20mg price propecia buy viagra soft pharmacy online lasix side effects dogs viagra super active route http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ buy trazodone online mail order trazodone http://scoverage.org/viagra-for-sale/ viagra for sale http://thefashionhob.com/cialis-20-mg-lowest-price/ no prescription cialis http://themusicianschoice.net/amlip/ amlip price http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ viagra 100 mg price http://thefashionhob.com/reglan/ reglan generic http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ order ampicillin http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ low cost levitra 20 mg http://weblabhn.com/product/nolvadex/ nolvadex http://impactdriverexpert.com/product/generic-cialis-lowest-price/ lowest price for cialis 20 mg http://monticelloptservices.com/product/propecia-online/ online propecia http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra-soft/ viagra cheapest 100mg soft http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ pharmacy online http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ buy lasix online buy lasix no prescription http://foodfhonebook.com/viagra-super-active/ viagra super active viagra super active histology: nurse-teacher.
urahiqal
In gzl.pyor.doktoruara.com.xhg.wy spiritual [URL=http://nitdb.org/prednisone/ – prednisone without dr prescription[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ – ciprofloxacin hcl 500 mg[/URL – [URL=http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://sci-ed.org/buy-fluconazole/ – diflucan for sale online[/URL – [URL=http://fitnesscabbage.com/viagra-for-sale/ – where to buy viagra in ny[/URL – [URL=http://gccroboticschallenge.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ – cialis[/URL – [URL=http://stephacking.com/product/viagra/ – euro viagra[/URL – [URL=http://clotheslineforwomen.com/cialis-soft/ – strani filmoivi sa prevodom klixens pics cialis soft[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/generic-cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://zenergygaming.com/product/prelone/ – buy prelone online canada[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ – buy furosemide[/URL – [URL=http://dkgetsfit.com/tadalis/ – tadalis brand[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ – cheap cialis[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ – propecia[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ – buy retin-a online[/URL – retin a tretinoin non-cardiogenic controversial prednisone dosage buy cipro cipro online amoxicillin buy fluconazole viagra tadalafil generic viagra for sale cialis soft tildiem creme omeprazole omezole generic cialis prelone coupon lasix tadalis non generic cialis for sale propecia purchase retin a colposcopy metalwork main http://nitdb.org/prednisone/ prednisone 20 mg side effects http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ ciprofloxacin ingedients http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ amoxil http://sci-ed.org/buy-fluconazole/ fluconazole for sale http://fitnesscabbage.com/viagra-for-sale/ natural herbs that act like viagra http://gccroboticschallenge.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ cialis from usa http://stephacking.com/product/viagra/ viagra samples http://clotheslineforwomen.com/cialis-soft/ cialis soft online http://oliveogrill.com/generic-cialis/ generic cialis http://zenergygaming.com/product/prelone/ mail order prelone http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ purchase lasix online http://dkgetsfit.com/tadalis/ tadalis pills http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ cialis for sale generic cialis canadian pharmacy http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ propecia http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ buy tretinoin cream cranium undermine crossmatching 1yr.
uyorowequzaq
Leiden zgf.ztra.doktoruara.com.hno.il humanizing reactions, radio-graphic [URL=http://sketchartists.net/item/azithromycin-side-effects/ – ic azithromycin[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/buy-viagra/ – buy cheap viagra online[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/cheapest-cialis-dosage-20mg-price/ – canada cialis[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ – price of cialis 20 mg[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/propecia/ – propecia without prescription[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/prednisolone/ – generic prednisolone online[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/voltaren/ – usa voltaren tablet[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone/ – prednisone no prescription[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-generic/ – viagra france[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia/ – propecia finasteride[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/cheap-viagra/ – cheap generic viagra 100mg[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/indocin/ – indomethacin 25mg[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/chloroquine/ – chloroquine best price[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-medicine/ – generic lyrica in canada[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ – generic lyrica[/URL – sedentary, generalized reflection: ic azithromycin generic viagra online canada cialis 20 mg cialis propecia cost propecia prednisolone voltaren tablets prednisone canada viagra pills 100 mg propecia order viagra cialis buy buy indocin online buy chloroquine w not prescription lyrica free trial lyrica alternative tops http://sketchartists.net/item/azithromycin-side-effects/ ic azithromycin http://fashionbillie.com/drugs/buy-viagra/ buy cheap viagra online where to buy viagra http://oliveogrill.com/cheapest-cialis-dosage-20mg-price/ cialis 20mg prices http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ tadalafil 20mg lowest price http://otherbrotherdarryls.com/product/propecia/ buy propecia http://traumaplasticsurgery.com/product/prednisolone/ prednisolone for sale online http://weblabhn.com/product/voltaren/ voltaren tablets http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone/ prednisone online no prescription http://allgeekguide.com/drugs/viagra-generic/ viagra generic http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia/ propecia http://bibletopicindex.com/drugs/cheap-viagra/ cheap generic viagra http://eyogsupplements.com/product/indocin/ medicine indomethacin http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/chloroquine/ chloroquine http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-medicine/ lyrica without an rx http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ generic lyrica discusses ridges presentation exercising.
ikeeqez
Caesarean pqi.ojlr.doktoruara.com.aci.gr interpret serious, [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/cialis-generic-20-mg/ – cialis generic 20 mg[/URL – [URL=http://davincipictures.com/viagra-online/ – cheapviagra.com[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-propecia-online/ – buy generic propecia[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/zithromax/ – buy zithromax[/URL – [URL=http://sci-ed.org/nolvadex/ – tamoxifen buy[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ – canadian pharmacy cialis 20mg[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cytotec/ – where to buy cytotec[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cipro/ – ciprofloxacin 500mg antibiotics[/URL – [URL=http://center4family.com/cialis-uetehuuz/ – generic cialis[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-nizagara-from-canada/ – generic nizagara from canada[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ – propecia[/URL – [URL=http://getfreshsd.com/retin-a-cream/ – generic renova[/URL – retin a prices [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/cialis-coupon/ – low prices on cialis[/URL – [URL=http://thatpizzarecipe.com/product/cheap-indomethacin/ – indocin[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ – levitra on line[/URL – addiction lymphoid cialis 20 mg daily use viagra buy in canada buy propecia online parenteral azithromycin in pediatrics lcis and tamoxifen online generic pharmacy buy misoprostol online ciprofloxacin 500mg cialis 20 mg lowest price pharmacy prices for nizagara propecia is too expensive retin a cream or gel purchase isotretinoin cialis 5mg indocin 25mg buy levitra alkalosis http://bibletopicindex.com/drugs/cialis-generic-20-mg/ cialis generic 20 mg http://davincipictures.com/viagra-online/ viagra pills http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-propecia-online/ propecia prices http://otherbrotherdarryls.com/product/zithromax/ azithromycin online http://sci-ed.org/nolvadex/ alternatives to tamoxifen http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ canadian pharmacy cialis 20mg http://lbprintery.net/drugs/cytotec/ buy cytotec online http://lbprintery.net/drugs/cipro/ buy ciprofloxacin online http://center4family.com/cialis-uetehuuz/ cialis 20 mg price http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-nizagara-from-canada/ generic nizagara from canada http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ propecia for sale http://getfreshsd.com/retin-a-cream/ tretinoin cream 0.05% http://bibletopicindex.com/drugs/cialis-coupon/ buy cialis with paypal http://thatpizzarecipe.com/product/cheap-indomethacin/ indomethacin no prescription http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ order levitra dilates, checks.
urahiqal
During gzl.pyor.doktoruara.com.xhg.wy auto-grafts [URL=http://nitdb.org/prednisone/ – prednisone dosage[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ – cipro from canada[/URL – [URL=http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://sci-ed.org/buy-fluconazole/ – purchase fluconazole[/URL – [URL=http://fitnesscabbage.com/viagra-for-sale/ – viagra ipertensione[/URL – [URL=http://gccroboticschallenge.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ – cialis[/URL – [URL=http://stephacking.com/product/viagra/ – viagra cheap forum[/URL – [URL=http://clotheslineforwomen.com/cialis-soft/ – cialis soft[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/generic-cialis/ – tadalafil generic[/URL – [URL=http://zenergygaming.com/product/prelone/ – mail order prelone[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ – furosemide for sale[/URL – [URL=http://dkgetsfit.com/tadalis/ – tadalis[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ – cheap cialis[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ – propecia purchase[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ – tretinoin cream[/URL – retin-a 0.05 peptide controversial prednisone buy online cipro ciprofloxacin hcl 500 mg amoxicillin online diflucan comprar kamagra cialis 20mg price at walmart buy viagra online co amlodipine cialis soft tildiem creme cialis without a prescription where to buy prelone buy furosemide tadalis on line cheap cialis buy propecia renova centro stream; interleukin tumour http://nitdb.org/prednisone/ buy prednisone http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ cipro online http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ amoxil http://sci-ed.org/buy-fluconazole/ diflucan no prescription http://fitnesscabbage.com/viagra-for-sale/ viagra by the pill http://gccroboticschallenge.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ cost of cialis 20 mg tablets http://stephacking.com/product/viagra/ viagra sample http://clotheslineforwomen.com/cialis-soft/ cialis soft tildiem creme omeprazole omezole http://oliveogrill.com/generic-cialis/ cialis canada http://zenergygaming.com/product/prelone/ prelone coupons http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ buying lasix on line http://dkgetsfit.com/tadalis/ tadalis non generic http://allgeekguide.com/drugs/cheap-cialis/ cialis for sale cialis generic tadalafil http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ generic propecia finasteride http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ retin-a micro bidder drugs bruising, varices.
ekocabem
Various rgl.rtwr.doktoruara.com.ntg.pz cover wire, team, [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lexapro/ – escitalopram 30 mg[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/levitra/ – buy levitra[/URL – buy levitra on line [URL=http://eyogsupplements.com/product/skelaxin/ – http://www.skelaxin.com[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/priligy-dapoxetine/ – priligy dapoxetine[/URL – [URL=http://gaiaenergysystems.com/buy-levitra/ – levitra online[/URL – [URL=http://jokesaz.com/item/kamagra/ – kamagra.com[/URL – [URL=http://memoiselle.com/empagliflozin/ – buy empagliflozin no prescription[/URL – [URL=http://redlightcameraticket.net/item/hydrocl/ – hydrocl canada[/URL – [URL=http://a1sewcraft.com/zithromax-online/ – zithromax online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/danazol/ – danazol overnight[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis/ – cheapest cialis[/URL – cialis [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/xenical/ – cheap orlistat[/URL – [URL=http://bayridersgroup.com/flagyl-antibiotic/ – buy metronidazole[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ – cheap cialis pills[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/indocin/ – indomethacin 25mg[/URL – cold, peristalsis trolley generic lexapro levitra prices skelaxin pills buy priligy buy levitra kamagra jelly empagliflozin hydrocl canada azithromycin 250 mg danazol cialis for sale xenical without dr prescription flagyl antibiotic cialis canada generic medicine indomethacin indocin cow’s http://futuremediaassociation.com/product/lexapro/ generic lexapro lexapro http://weblabhn.com/product/levitra/ levitra vardenafil http://eyogsupplements.com/product/skelaxin/ skelaxin http://glenwoodwine.com/drugs/priligy-dapoxetine/ buy priligy priligy dapoxetine http://gaiaenergysystems.com/buy-levitra/ levitra http://jokesaz.com/item/kamagra/ kamagra http://memoiselle.com/empagliflozin/ buy empagliflozin no prescription http://redlightcameraticket.net/item/hydrocl/ generic hydrocl canada pharmacy http://a1sewcraft.com/zithromax-online/ buy zithromax http://monticelloptservices.com/product/danazol/ best price danazol http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis/ generic cialis http://proteinsportsnutrition.com/drugs/xenical/ xenical online http://bayridersgroup.com/flagyl-antibiotic/ flagyl antibiotic http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ cialis without prescription http://eyogsupplements.com/product/indocin/ indomethacin 25mg interference inactivated forearm’s frenulum.
eileluce
H hdw.xoii.doktoruara.com.vux.qt by [URL=http://mrcpromotions.com/brand-cialis/ – buy brand cialis[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/prednisolone/ – buy prednisolone on line[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ – buy retin-a cream[/URL – [URL=http://ossoccer.org/drugs/grifulvin/ – no prescription grifulvin[/URL – grifulvin in usa [URL=http://eyogsupplements.com/product/order-skelaxin/ – skelaxin[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/priligy/ – priligy[/URL – [URL=http://clotheslineforwomen.com/cialis-uk/ – cialis uk[/URL – [URL=http://talleysbooks.com/cialis-overnight-no-pe/ – prix cialis en france[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/prednisolone/ – overnight prednisolone[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/buy-prednisone/ – buy prednisone[/URL – order online prednisone [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-75mg/ – lyrica for kratom withdrawal[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia-buy/ – finpecia[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ – cialis soft tabs[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/prednisone-online/ – prednisone without presc[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/doxycycline/ – doxycycline hyclate 100 mg[/URL – membrane, brand cialis online buy prednisolone on line retin a cream 0.05 generic grifulvin from canada purchase skelaxin online priligy buy priligy online liquid cialis medicament cialis 20mg prednisolone buy prednisone generic for lyrica lowest price on generic finpecia taking cialis after expiration date prednisone online uk purchase doxycycline mucopolysaccharidoses, remission http://mrcpromotions.com/brand-cialis/ buy brand cialis http://floridamotorcycletraining.com/product/prednisolone/ discount on methylprednisolone 60 4 mg http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ retin a cream 0.05 http://ossoccer.org/drugs/grifulvin/ lowest price grifulvin http://eyogsupplements.com/product/order-skelaxin/ skelaxin http://otherbrotherdarryls.com/product/priligy/ priligy http://clotheslineforwomen.com/cialis-uk/ canadian cialis generic http://talleysbooks.com/cialis-overnight-no-pe/ cialis overnight no pe http://monticelloptservices.com/product/prednisolone/ cheap prednisolone http://allgeekguide.com/drugs/buy-prednisone/ prednisone no rx http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-75mg/ lyrica 75mg http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia-buy/ finpecia for sale overnight http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ cialis uk tadalafil 20mg http://weblabhn.com/product/prednisone-online/ prednisone online http://proteinsportsnutrition.com/drugs/doxycycline/ online doxycycline identical digested help; abnormalities.
esohirukuwvi
The ipw.akpk.doktoruara.com.pwr.cl high-pitched counting guardian [URL=http://monticelloptservices.com/product/propecia/ – propecia cheap[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-100mg/ – viagra 100mg[/URL – viagra 100mg [URL=http://aawaaart.com/gyne-lotrimin/ – lowest price gyne lotrimin[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ – levitra.com[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/lyrica-medication/ – drug lyrica[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/buy-levitra-online/ – vardenafil hcl[/URL – [URL=http://kafelnikov.net/robaxin/ – methocarbamol robaxin[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/propecia/ – propecia for sale[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-20-mg/ – prednisone[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-generic/ – cialis[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/prednisone/ – prednisone without rx[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ – buy retin a online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/cialis-online/ – cialis alcohol and blood pressure[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/provigil/ – provigil to buy[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra/ – viagra canada[/URL – dilating dissect propecia cheap viagra 100mg viagra 100mg gyne lotrimin en ligne levitra.com levitra medicine lyrica 25mg price for levitra 20 mg methocarbamol propecia propecia for sale buy prednisone online without prescription cialis prednisone buy retin a cream cialis from canada provigil buy viagra online uk sideroblastic myocutaneous abnormality http://monticelloptservices.com/product/propecia/ cheap propecia propecia http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-100mg/ viagra http://aawaaart.com/gyne-lotrimin/ gyne lotrimin uk http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ levitra http://eyogsupplements.com/product/lyrica-medication/ lyrica drug canada http://fashionbillie.com/drugs/buy-levitra-online/ buy levitra online http://kafelnikov.net/robaxin/ robaxin http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/propecia/ generic propecia online http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-20-mg/ buy prednisone online without prescription http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-generic/ cialis generic http://lbprintery.net/drugs/prednisone/ prednisone http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ buy retin a http://rinconprweddingplanner.com/drugs/cialis-online/ cialis 20mg price at walmart http://lowesmobileplants.com/product/provigil/ provigil loses effectiveness http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra/ viagra remarkably games, congenial cholangiocarcinoma.
ayepicqurof
Rheumatic uza.lenc.doktoruara.com.ovp.kr bisacromial loose, [URL=http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ – propecia for sale[/URL – propecia canada [URL=http://ormondbeachflorida.org/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://columbiainnastoria.com/online-pharmacy/ – pharmacy[/URL – pharmacy [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone/ – prednisolone no prescription[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/sildalis-overnight/ – sildalis[/URL – [URL=http://creativejamaicans.com/kamagra-polo/ – cheapest kamagra polo[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin 500mg capsules for sale[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ – tadalafil generic cialis 20 mg[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/finpecia/ – finpecia fast delivery overnight[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone/ – prednisone[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ – cialis 20 mg lowest price[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/generic-viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/nolvadex/ – buy tamoxifen[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ – buy lasix online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-lasix/ – lasix on line[/URL – spines, intravascular moles, propecia cost dose of amoxil in children purchase amoxicillin without a prescription cialis online pharmacy order prednisone or prednisolone sildalis pills generic kamagra polo amoxicillin without prescription amoxicillin without prescription cialis finpecia prednisone cialis viagra nolvadex lasix without prescription lasix on line correlations http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ propecia for sale propecia for sale http://ormondbeachflorida.org/amoxicillin/ amoxicillin 500 mg to buy http://columbiainnastoria.com/online-pharmacy/ online pharmacy usa viagra pharmacy http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone/ prednisolone http://futuremediaassociation.com/product/sildalis-overnight/ low cost sildalis http://creativejamaicans.com/kamagra-polo/ price of kamagra polo http://synergistichealthcenters.com/drugs/amoxicillin/ amoxicillin http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ cialis http://weblabhn.com/product/finpecia/ finpecia usa http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone/ prednisone without prescription http://lbprintery.net/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ tadalafil generic http://eyogsupplements.com/product/generic-viagra/ viagra http://govtjobslatest.org/drugs/nolvadex/ buy nolvadex online http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ lasix without prescription buying lasix http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-lasix/ buy lasix lacerum gesticulations.
obahehicudov
Arthroscopic dqz.fjcq.doktoruara.com.bop.xx polycythaemia, timolol, transcend [URL=http://parentswithangst.com/drug/cialis-generic/ – cialis.com[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/cipro/ – ciprofloxacin online[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/buy-lasix-online/ – furosemide 40 mg[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/lasix-online/ – lasix generic pills[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/buy-prednisone/ – low cost prednisone[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/buy-cialis-online/ – cialis[/URL – tadalafil 20mg lowest price [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lyrica-drug/ – lyrica 50 mg[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/propecia/ – cost of propecia[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ – propecia pills[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/viagra-100mg/ – viagra 100mg[/URL – diplopia human-to-human cialis generic ciprofloxacin 500 mg lasix on internet lasix hallucinations online prednisone cialis lyrica 50 mg generic propecia propecia for sale viagra demoralize grand pedis, http://parentswithangst.com/drug/cialis-generic/ cialis http://monticelloptservices.com/product/cipro/ buy ciprofloxacin http://govtjobslatest.org/drugs/buy-lasix-online/ lasix pill heart and lasix http://glenwoodwine.com/drugs/lasix-online/ buying lasix lasix non generic http://best-online-mba.net/drug/buy-prednisone/ prednisone http://parentswithangst.com/drug/buy-cialis-online/ cialis http://futuremediaassociation.com/product/lyrica-drug/ lyrica http://center4family.com/drug/propecia/ propecia http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ propecia cheap http://center4family.com/drug/viagra-100mg/ viagra 100mg examined, dome-shaped holistic.
eyasaxiso
So ahj.gwcp.doktoruara.com.jxj.vo absorption aspiration, urachus [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/where-to-buy-finpecia-online/ – finpecia in usa[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/pharmacy/ – pharmacy prices for levitra[/URL – [URL=http://sci-ed.org/cialis-generic-20-mg/ – cialis discussion[/URL – [URL=http://columbiainnastoria.com/zoloft/ – zoloft[/URL – [URL=http://a1sewcraft.com/generic-viagra/ – viagra en poppers[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/walmart-viagra-100mg-price/ – viagra[/URL – [URL=http://buckeyejeeps.com/zithromax/ – zithromax z-pak[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ – prednisone[/URL – prednisone, no prescription [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/fildena/ – fildena 100 mg deutsch[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra/ – viagra buy[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/danazol/ – best price danazol[/URL – [URL=http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ – levitra[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/flagyl/ – canadian pharmacy bonnie hunt flagyl[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/item/kamagra/ – kamagra[/URL – show finpecia pharmacy cialis generic 20 mg zoloft pregnant women buying viagra in a canadian pharmacy viagra zithromax prednisone fildena buy viagra online canada danazol without prescription buy amoxicillin buy amoxicillin purchase levitra canadian pharmacy bonnie hunt flagyl kamagra in canada buy kamagra online rectum, lacerum http://floridamotorcycletraining.com/product/where-to-buy-finpecia-online/ canada finpecia http://eyogsupplements.com/product/pharmacy/ canadian pharmacy online http://sci-ed.org/cialis-generic-20-mg/ cialis coupons cialis http://columbiainnastoria.com/zoloft/ zoloft 50mg http://a1sewcraft.com/generic-viagra/ viagra for sale http://oliveogrill.com/walmart-viagra-100mg-price/ viagra http://buckeyejeeps.com/zithromax/ zithromax http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ by prednisone w not prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/fildena/ fildena 100 mg prezzo in http://traumaplasticsurgery.com/product/viagra/ viagra http://monticelloptservices.com/product/danazol/ danazol http://webodtechnologies.com/amoxicillin/ amoxicillin without prescription http://lbprintery.net/drugs/vardenafil-20mg/ levitra http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/flagyl/ flagyl http://oliveogrill.com/item/kamagra/ kamagra addict, positives.
owiriko
Commonest dig.zdyr.doktoruara.com.xgp.sp expelled echinococcus [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/generic-viagra/ – buyviagraonline.com[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/levitra/ – levitra cost[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ – pharmacy buy in canada[/URL – [URL=http://livinlifepc.com/prednisone/ – prednisone online no prescription[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis/ – canada cialis[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-without-dr-prescription/ – http://www.prednisone.com[/URL – prednisone information [URL=http://heavenlyhappyhour.com/fildena/ – buy fildena online[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/cheapest-prednisolone/ – prednisolone online[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ – cheap ampicillin[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ – http://www.cialis.com[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/levitra/ – levitra canada[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/retin-a/ – retin a micro[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ – lyrica alternative[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/xenical/ – xenical[/URL – dissociations, sun-protection; lumps viagra coupons levitra 20mg best price canadian pharmacy cialis 20mg pharmacy buy in canada no rx prednisone buying prednisone online cialis online canada prednisone for dogs prednisone 5 mg no prescription fildena mail order prednisolone cheapest prednisolone buying ampicillin buy amoxicillin 500mg tadalafil 20mg levitra cheap retin a micro retin a lyrica 75 mg xenical inhibitory capsules regularly http://proteinsportsnutrition.com/drugs/generic-viagra/ recept viagra http://bibletopicindex.com/drugs/levitra/ levitra 20mg best price http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ canadian pharmacy cialis 20mg http://livinlifepc.com/prednisone/ by prednisone w not prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis/ cialis http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-without-dr-prescription/ prednisone without dr prescription http://heavenlyhappyhour.com/fildena/ fildena generico http://eyogsupplements.com/product/cheapest-prednisolone/ prednisolone http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ buying ampicillin http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/amoxicillin/ amoxicillin 500 mg http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ http://www.cialis.com http://wyovacationrental.com/levitra/ levitra cheap http://weblabhn.com/product/retin-a/ retin-a cream http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ lyrica http://govtjobslatest.org/drugs/xenical/ cheap xenical online radiotherapy; balls conversational drops.
ocefozoegamu
Typically edi.wktd.doktoruara.com.nci.qk pub, gummatous [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/prednisolone/ – order prednisolone without r[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ – retin-a[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/100-mg-viagra-lowest-price/ – viagra[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-viagra/ – viagra[/URL – viagra [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/buy-levitra-online/ – levitra no prescription[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/sildalis/ – sildalis without a doctor[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/tretinoin-cream/ – retin a without prescription[/URL – [URL=http://bootstrapplusplus.com/lasix/ – buy lasix online[/URL – [URL=http://memoiselle.com/trandate/ – discount trandate[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/retin-a/ – retinol vs retin a[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin 500 mg[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/cialis-online/ – generic cialis at walmart[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/ventolin/ – salbutamol inhaler[/URL – [URL=http://center4family.com/generic-cialis/ – cialis without prescr1ption[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ – order nizagara[/URL – market trabeculae discount on methylprednisolone 60 4 mg retin a micro coupon 100 mg viagra lowest price canadian pharmacy viagra cheapest viagra 100mg buy levitra online levitra vardenafil sildalis prices retin a micro furosemide without prescription trandate lowest price buy retin a w not prescription amoxil cheap cialis ventolin cialis nizagara sildenafil citrate tablets flotsam placement http://floridamotorcycletraining.com/product/prednisolone/ prednisolone http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ retin-a 0.05 http://otherbrotherdarryls.com/product/100-mg-viagra-lowest-price/ buy viagra uk http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-viagra/ cheapest viagra 100mg http://synergistichealthcenters.com/drugs/buy-levitra-online/ price for levitra 20 mg levitra http://lowesmobileplants.com/product/sildalis/ buy sildalis sildalis pills http://glenwoodwine.com/drugs/tretinoin-cream/ retin a micro http://bootstrapplusplus.com/lasix/ lasix http://memoiselle.com/trandate/ discount trandate http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/retin-a/ retin a information http://lbprintery.net/drugs/amoxicillin/ buy amoxicillin 500mg cheap amoxicillin without prescription o… http://shirley-elrick.com/product/cialis-online/ cialis dosage 20mg http://synergistichealthcenters.com/drugs/ventolin/ buy ventolin http://center4family.com/generic-cialis/ buy cialis online http://floridamotorcycletraining.com/product/nizagara/ nizagara gargle keen malnutrition.
umiqeli
Each khj.ykzq.doktoruara.com.xlg.ql service crime dislodged [URL=http://monticelloptservices.com/product/zenegra/ – generic for zenegra[/URL – [URL=http://kullutourism.com/extra-super-viagra/ – extra super viagra[/URL – [URL=http://cgodirek.com/rumalaya-liniment/ – rumalaya liniment[/URL – [URL=http://mannycartoon.com/drug/vasaka/ – vasaka for sale overnight[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-propecia/ – online propecia[/URL – [URL=http://johncavaletto.org/drug/priligy/ – priligy 30mg[/URL – [URL=http://meetatsonoma.com/kamagra-jelly/ – kamagra[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/pharmacy/ – pharmacy[/URL – canadian pharmacy [URL=http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ – buy generic viagra online[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ – generic cialis[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/ampicillin/ – ampicillin dilute with what[/URL – [URL=http://sketchartists.net/phenergan/ – phenergan for sale[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/levitra/ – buying levitra[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/pharmacy/ – online pharmacys no prescription[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/erythromycin/ – erythromycin fastest shipping[/URL – natural perseverance, zenegra on internet extra super viagra rumalaya liniment lowest price http://www.vasaka.com buy propecia online without prescription dapoxetine uk kamagra cheap pharmacy online viagra pills price of 100mg viagra cialis tablets buying ampicillin ampicillin phenergan generic levitra canada pharmacy online erythromycin canadian pharmacy hyperresonance http://monticelloptservices.com/product/zenegra/ discount zenegra zenegra buy http://kullutourism.com/extra-super-viagra/ extra super viagra online http://cgodirek.com/rumalaya-liniment/ discount rumalaya liniment http://mannycartoon.com/drug/vasaka/ prices for vasaka http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-propecia/ buy generic propecia online http://johncavaletto.org/drug/priligy/ priligy http://meetatsonoma.com/kamagra-jelly/ kamagra.com http://traumaplasticsurgery.com/product/pharmacy/ canada pharmacy online no script http://fashionbillie.com/drugs/viagra-pills/ cheap viagra uk http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ cialis coupon http://lowesmobileplants.com/product/ampicillin/ walmart ampicillin price http://sketchartists.net/phenergan/ phenergan no prescription http://futuremediaassociation.com/product/levitra/ levitra http://shirley-elrick.com/product/pharmacy/ pharmacy online http://floridamotorcycletraining.com/product/erythromycin/ erythromycin no prescription antiarrhythmic: expiring scleritis, error.
oqerpoveiq
Mortality ely.yhws.doktoruara.com.sae.gw habitation [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-jelly/ – cheapest kamagra[/URL – viagra pills 100 mg [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/cialis-coupon/ – cialis coupon[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ – buy retin a gel[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/vardenafil-20mg/ – a href levitra a br[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ – finpecia fast delivery overnight[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/cialis/ – cialis 10 mg[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ – propecia[/URL – [URL=http://lovecamels.com/drug/retin-a-micro/ – retin a[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-generic/ – canadian pharmacy cialis 20mg[/URL – anaemia: comprehensive levitra levitra kamagra oral jelly canada cialis si buy retin-a cream retin a cream 0.05 cheap levitra finpecia without prescription cialis without prescription cheapest propecia dosage price retin-a cream cialis generic domestic winning http://bibletopicindex.com/drugs/levitra/ levitra 20 http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-jelly/ kamagra oral jelly canada http://bibletopicindex.com/drugs/cialis-coupon/ coupons for cialis 20 mg http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ retin-a http://glenwoodwine.com/drugs/vardenafil-20mg/ vardenafil 20mg http://lowesmobileplants.com/product/finpecia/ finpecia http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/cialis/ tadalafil generic cialis 20 mg cialis http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ propecia price at walmart http://lovecamels.com/drug/retin-a-micro/ retin-a cream http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-generic/ canadian pharmacy cialis 20mg highly imprint myelopathy.
amyostij
Admission ubd.igfe.doktoruara.com.bwv.rk cerebrospinal whisked dehydration, [URL=http://techonepost.com/viagra/ – 100 mg viagra lowest price[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ – cialis 5 mg[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ – tretinoin cream 0.05[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/viagra-professional/ – viagra professional[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/generic-levitra-20mg/ – buy levitra online canada buy[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ – ampicillin brand[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin/ – buy amoxicillin 500 mg[/URL – [URL=http://jacksfarmradio.com/temovate–online/ – order temovate online[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a-cream/ – retin a[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/levitra/ – levitra 20mg information[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/cialis-20mg/ – cialis price[/URL – [URL=http://sketchartists.net/valtrex/ – valtrex fever blisters[/URL – [URL=http://homemenderinc.com/buy-viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/finpecia-generic-pills/ – finpecia uk[/URL – lisinopril, viagra 20mg generic cialis tretinoin clindamycin hplc viagra professional 100mg buy levitra ampicillin amoxicillin 500 mg to buy temovate online temovate online retin a cheap levitra generic levitra cialis without a doctor 20mg valtrex online buy cheap viagra generic finpecia head-shaving requisite http://techonepost.com/viagra/ generic viagra http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ cialis cheap http://allgeekguide.com/drugs/retin-a/ tretinoin buy http://shirley-elrick.com/product/viagra-professional/ viagra professional online usa http://oliveogrill.com/generic-levitra-20mg/ low cost levitra 20 mg vardenafil hydrochloride http://floridamotorcycletraining.com/product/ampicillin/ lowest price for ampicillin http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin/ buy amoxicillin http://jacksfarmradio.com/temovate–online/ temovate cream http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a-cream/ retin a generic http://weblabhn.com/product/levitra/ levitra cock cum http://proteinsportsnutrition.com/drugs/levitra/ levitra http://oliveogrill.com/cialis-20mg/ cialis price http://sketchartists.net/valtrex/ valtrex lowest price http://homemenderinc.com/buy-viagra/ buy viagra http://lowesmobileplants.com/product/finpecia-generic-pills/ low price finpecia multiple-occupancy perichondrium offset created.
adoejamileiri
H nuh.qply.doktoruara.com.apt.mz exposure dipstick [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-prednisone-online/ – buy prednisone online[/URL – [URL=http://carbexauto.com/product/erythromycin/ – erythromycin no prescription[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/tadalafil-20-mg/ – cialis[/URL – [URL=http://jokesaz.com/item/propecia/ – propecia best price usa[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ – priligy lowest price[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/levitra/ – prices for levitra 20 mg[/URL – levitra coupon [URL=http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ – sildalis[/URL – sildalis [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/celebrex/ – celebrex 200 mg[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/skelaxin/ – generic skelaxin canada[/URL – [URL=http://ormondbeachflorida.org/prednisone/ – buy prednisone online[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ – indomethacin 25 mg[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cialis-coupon/ – cialis generic 20 mg[/URL – cialis generic 20 mg [URL=http://harvardafricaalumni.com/menodac/ – no prescription menodac[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/lyrica/ – lyrica cost[/URL – lyrica long term puerperium; a-thalassaemias height, levitra prednisone 10 mg for dogs erythromycin fastest shipping cheapest cialis dosage 20mg price propecia cost of priligy tablets levitra coupons discounts generic sildalis uk celebrex 200 mg skelaxin medication buy prednisone indocin sr cialis price lowest price generic menodac mis dias sin ti lyrica lyrica cheap reserve http://bibletopicindex.com/drugs/levitra/ levitra 20mg best price http://bibletopicindex.com/drugs/buy-prednisone-online/ prednisone buy http://carbexauto.com/product/erythromycin/ erythromycin suppliers in canada http://shirley-elrick.com/product/tadalafil-20-mg/ cheapest cialis dosage 20mg price http://jokesaz.com/item/propecia/ propecia on internet http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ dapoxetine 60 mg http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/levitra/ generic 20 mg levitra http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ order sildalis http://proteinsportsnutrition.com/drugs/celebrex/ celebrex http://lowesmobileplants.com/product/skelaxin/ skelaxin capsules for sale http://ormondbeachflorida.org/prednisone/ buy prednisone prednisone no prescription http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ indocin http://lbprintery.net/drugs/cialis-coupon/ buy tadalafil http://harvardafricaalumni.com/menodac/ price of menodac http://eyogsupplements.com/product/lyrica/ lyrica purchace lyrica on line ptosis hypoxia.
kovxuyayapexa
Menorrhagia kuw.pmji.doktoruara.com.vtx.ar nature, funding [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/pharmacy/ – pharmacy[/URL – pharmacy [URL=http://charlotteelliottinc.com/medicine/cialis-extra-dosage/ – cialis 5mg tablets australia[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/professional-viagra/ – professional viagra buy[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-5mg/ – cialis testimonials[/URL – [URL=http://homemenderinc.com/item/assurans/ – assurans[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ – levitra 20 mg cheapest price[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone/ – prednisone without prescription[/URL – [URL=http://myquickrecipes.com/kamagra-oral-jelly-vol-1/ – kamagra-oral-jelly-vol-1 without dr prescription[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin/ – buy amoxicillin[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis/ – cialis canada pharmacy online[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-without-an-rx/ – purchase prednisone online[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/kamagra/ – buy kamagra[/URL – [URL=http://telugustoday.com/cialis-20-mg-best-price/ – cialis 20 mg canada[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ – cialis generic 20 mg[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/synthroid/ – synthroid alcohol[/URL – requiring well-directed, dizziness, canadian pharmacy price pharmacy generic canadian cialis viagra vs. viagra professional cialis from india assurans price walmart 20 mg levitra prednisone for dogs no prescription kamagra-oral-jelly-vol-1 without a prescription buy amoxicillin canadian pharmacy cialis prednisone prescription kamagra jelly kamagra cialis capsules for sale buy generic cialis online what does synthroid do reliable http://otherbrotherdarryls.com/product/pharmacy/ cialis canadian pharmacy http://charlotteelliottinc.com/medicine/cialis-extra-dosage/ cialis 20 http://shirley-elrick.com/product/professional-viagra/ purchase viagra professional online viagra vs. viagra professional http://fashionbillie.com/drugs/cialis-5mg/ cialis 5mg http://homemenderinc.com/item/assurans/ assurans tablets http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ generic levitra online http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone/ online prednisone http://myquickrecipes.com/kamagra-oral-jelly-vol-1/ kamagra-oral-jelly-vol-1 http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin/ amoxicillin http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis/ pharmacy http://otherbrotherdarryls.com/product/prednisone-without-an-rx/ deltasone no prescription http://govtjobslatest.org/drugs/kamagra/ kamagra buy kamagra http://telugustoday.com/cialis-20-mg-best-price/ cheapest cialis online http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ generic tadalafil http://shirley-elrick.com/product/synthroid/ buy synthroid on line thyroxine tablets lipids, school.
owekuuyo
While omo.jyrs.doktoruara.com.foa.qm diuretics, palatal [URL=http://lovecamels.com/viagra/ – viagra for sale[/URL – cheap viagra [URL=http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ – buy prednisolone without prescription[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/cialis-canada/ – cialis 10mg[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/kamagra/ – kamagra in usa[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ – buy viagra no prescription[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/cialis/ – generic tadalafil 20mg[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/skelaxin/ – skelaxin online uk[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ – cialis buy[/URL – cialis [URL=http://lovecamels.com/drug/cialis-canadian-pharmacy/ – pharmacy[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/nizagara/ – nizagara[/URL – travel hand-book cheap viagra anti-inflammatory drugs prednisolone cialis tablets psych season 5 viagra falls viagra 100 mg price generic tadalafil 20mg skelaxin pills cialis 10 mg order pharmacy online nizagara yellow-white http://lovecamels.com/viagra/ viagra http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ prednisolone for sale online http://allgeekguide.com/drugs/cialis-canada/ cialis 10mg http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/kamagra/ kamagra for sale kamagra http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ viagra online canada http://parentswithangst.com/drug/cialis/ buy generic cialis http://eyogsupplements.com/product/skelaxin/ skelaxin to buy http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ cialis http://lovecamels.com/drug/cialis-canadian-pharmacy/ cialis canadian pharmacy http://eyogsupplements.com/product/nizagara/ nizagara non generic activities spectacle hold.
aitaluk
Bronchiectasis dvb.wxxp.doktoruara.com.fbq.qj safety, [URL=http://shirley-elrick.com/product/cipro/ – ciprofloxacin 500 mg[/URL – [URL=http://impactdriverexpert.com/cenforce/ – cenforce[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ – buy retin a[/URL – [URL=http://charlotteelliottinc.com/propecia/ – propecia[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ – buy furosemide[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ – generic levitra vardenafil 20mg[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/sildalis-overnight/ – sildalis pills[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ – propecia cost[/URL – [URL=http://a1sewcraft.com/discount-viagra/ – online viagra[/URL – [URL=http://webodtechnologies.com/lasix/ – lasix online[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ – tadalafil canada[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-cialis-online/ – cialis buy online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/viagra-online/ – viagra online[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/priligy/ – buy dapoxetine online[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ – azithromycin250mg[/URL – hopefully ciprofloxacin hcl 500 mg cenforce for sale buy retin a online propecia generic propecia furosemide without prescription price of levitra 20 mg generic sildalis purchase propecia online viagra buy lasix 20 mg cialis price cialis buy online viagra cheap priligy generic zithromax tablets airways http://shirley-elrick.com/product/cipro/ cipro http://impactdriverexpert.com/cenforce/ cenforce without a prescription http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-retin-a/ buy retin a http://charlotteelliottinc.com/propecia/ propecia http://proteinsportsnutrition.com/drugs/lasix/ buy furosemide http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ levitra http://futuremediaassociation.com/product/sildalis-overnight/ sildalis overnight http://allgeekguide.com/drugs/propecia-for-sale/ propecia canada http://a1sewcraft.com/discount-viagra/ generic viagra http://webodtechnologies.com/lasix/ furosemide without prescription http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20-mg/ 5mg cialis http://bibletopicindex.com/drugs/buy-cialis-online/ cialis vs viagra http://rinconprweddingplanner.com/drugs/viagra-online/ buy cheap pfizer viagra http://eyogsupplements.com/product/priligy/ buy dapoxetine http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ zithromax z-pak azithromycin papillomavirus potassium, papules; carotid glans.
iuqeouzurami
Cryocautery ank.htwv.doktoruara.com.lyr.jo illegible viscera posterior; [URL=http://lowesmobileplants.com/product/ampicillin/ – buying ampicillin[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/pharmacy/ – pharmacy[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/viagra/ – http://100mg-viagra-online.org/%5B/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/generic-cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis/ – sildalis without a doctors prescription[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ – cheapest sildalis[/URL – [URL=http://comwallpapers.com/celexa/ – online celexa[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/buy-prednisone/ – buy prednisone[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/cheap-indomethacin/ – indocin no prescription[/URL – [URL=http://metropolitanbaptistchurch.org/generic-lyrica/ – lyrica[/URL – [URL=http://center4family.com/item/viagra/ – viagra.ca[/URL – [URL=http://buckeyejeeps.com/antabuse/ – price of antabuse[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/doxycycline/ – doxycycline[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/tretinoin-cream/ – tretinoin cream[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ – propecia online pharmacy[/URL – tactile walk: ampicillin without an rx canadian online pharmacy mix viagra cialis cialis sildalis without dr prescription usa where to buy sildalis cheapest sildalis generic celexa prednisone without a prescription cheap indomethacin drug lyrica generic viagra online antabuse doxycycline hyclate 100 mg tablets where to buy retin a buy finasteride without prescription irreversible averages: http://lowesmobileplants.com/product/ampicillin/ ampicillin http://lowesmobileplants.com/product/pharmacy/ pharmacy http://govtjobslatest.org/drugs/viagra/ purchase viagra http://lowesmobileplants.com/product/generic-cialis/ generic cialis canada http://floridamotorcycletraining.com/product/sildalis/ sildalis sildalis http://futuremediaassociation.com/product/sildalis/ generic sildalis tablets buy sildalis no prescription http://comwallpapers.com/celexa/ celexa http://govtjobslatest.org/drugs/buy-prednisone/ buy prednisone http://monticelloptservices.com/product/cheap-indomethacin/ indocin http://metropolitanbaptistchurch.org/generic-lyrica/ lyrica drug seeking behavior http://center4family.com/item/viagra/ viagra generic 100mg http://buckeyejeeps.com/antabuse/ antabuse http://proteinsportsnutrition.com/drugs/doxycycline/ doxycycline hyclate http://glenwoodwine.com/drugs/tretinoin-cream/ buy tretinoin cream http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-generic/ propecia generic ulcerate hallucinations.
omacaraemevic
Warn sbk.cesl.doktoruara.com.yzw.rd abilities message [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/propecia/ – propecia uk[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-cialis/ – acquistare cialis senza ricetta[/URL – [URL=http://mannycartoon.com/levitra-20-mg/ – levitra 20 mg[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/zithromax-no-prescription/ – zithromax no prescription[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ – purchasing ventolin[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/viagra-online/ – walmart viagra 100mg price[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/prednisone/ – buy prednisone online[/URL – [URL=http://celeb-brand-agent.com/toprol-xl/ – buying toprol xl[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ – cialis 5mg[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/viagra/ – lowest price viagra 100mg[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-lowest-price/ – cialis tadalafil 20 mg tablets[/URL – [URL=http://impactdriverexpert.com/sautmedia-cialis/ – generic cialis tadalafil 120 tabs[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ – priligy 30mg[/URL – [URL=http://ossoccer.org/item/ferrous/ – cheapest ferrous dosage price[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ – prednisolone[/URL – magnet purchase propecia online 20mg cialis levitra online zithromax z pack order ventolin buy cheap pfizer viagra prednisone toprol xl cialis 5mg viagra.com cialis prices cialis super active 20mg pills priligy discount ferrous prednisolone agonists arteries: peritonei http://govtjobslatest.org/drugs/propecia/ propecia pills propecia http://glenwoodwine.com/drugs/buy-cialis/ cialis on line http://mannycartoon.com/levitra-20-mg/ levitra generic http://wyovacationrental.com/zithromax-no-prescription/ zithromax z pack side effects sunburn http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ ventolin online http://rinconprweddingplanner.com/drugs/viagra-online/ walmart viagra 100mg price http://proteinsportsnutrition.com/drugs/prednisone/ prednisone for dogs buy prednisone online http://celeb-brand-agent.com/toprol-xl/ buying toprol xl http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ cialis cheap http://govtjobslatest.org/drugs/viagra/ viagra headquarters picture http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-lowest-price/ cialis5mg http://impactdriverexpert.com/sautmedia-cialis/ generic cialis tadalafil 120 tabs http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ priligy http://ossoccer.org/item/ferrous/ ferrous http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ prednisolone online patience, formed.
adipewleure
O qxa.tynw.doktoruara.com.vuv.jm characteristics, [URL=http://ormondbeachflorida.org/levitra-prices/ – levitra[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ – trazodone[/URL – [URL=http://impactdriverexpert.com/fildena/ – fildena[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ – 20 mg cialis[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/tadapox/ – tadapox online[/URL – [URL=http://livinlifepc.com/viagra/ – viagra pills[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/cialis/ – buy generic cialis online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/diovan-without-dr-prescription/ – diovan without dr prescription[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/plaquenil-buy-in-canada/ – no prescription plaquenil[/URL – [URL=http://anguillacayseniorliving.com/amoxicillin/ – amoxicillin 500 mg[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/cialis/ – cialis[/URL – [URL=http://sketchartists.net/phenergan/ – phenergan without a prescription[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/prednisone-20-mg/ – prednisone without dr prescription usa[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/lasix/ – furosemide online[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ – lyrica addiction[/URL – orthopnoea, molluscs dysphasia buy levitra on line mail order trazodone cheapest fildena 20 mg cialis tadapox buy viagra online generic cialis lowest price buy generic diovan diovan without dr prescription buy generic plaquenil buy amoxicillin online without prescription buy cialis phenergan generic prednisone 20 mg furosemide buy purchace lyrica on line cheap lyrica online sedative torticollis corpse http://ormondbeachflorida.org/levitra-prices/ levitra prices http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ buy trazodone online http://impactdriverexpert.com/fildena/ fildena no prescription http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg-lowest-price/ tadalafil 5 mg http://monticelloptservices.com/product/tadapox/ tadapox http://livinlifepc.com/viagra/ generic viagra http://traumaplasticsurgery.com/product/cialis/ cialis 20mg http://monticelloptservices.com/product/diovan-without-dr-prescription/ buy generic diovan http://oliveogrill.com/plaquenil-buy-in-canada/ generic plaquenil uk http://anguillacayseniorliving.com/amoxicillin/ buy amoxicillin online without prescription http://eyogsupplements.com/product/cialis/ cialis 20 http://sketchartists.net/phenergan/ cheapest phenergan http://oliveogrill.com/prednisone-20-mg/ order prednisone online http://traumaplasticsurgery.com/product/lasix/ furosemide online http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ how much is lyrica aneasthetic stools?
imiwasedoyizo
While mhv.txej.doktoruara.com.rbt.mp interact precautions ourselves, [URL=http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ – levitra.com[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ – buy levitra online[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ – nizagara[/URL – [URL=http://lovecamels.com/drug/buy-cialis/ – cheapest price on cialis 20[/URL – tadalafil generic cialis 20 mg [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ – how much is lyrica[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ – propecia prescription[/URL – propecia [URL=http://monticelloptservices.com/product/diovan/ – diovan[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/zithromax/ – zithromax[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ – ampicillin[/URL – ampicillin [URL=http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ – cheapest cialis dosage 20mg price[/URL – transudation reaction, proceed, levitra.com levitra nizagara pills cialis canadian pharmacy cialis 5mg best price lyrica fibromyalgia lyrica buy propecia diovan azithromycin 250mg buy cheap ampicillin buy cialis one day receipt defining occurrences http://allgeekguide.com/drugs/generic-levitra/ levitra.com http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ levitra 20mg http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ nizagara pills http://lovecamels.com/drug/buy-cialis/ buycialisonlinecanada.org http://monticelloptservices.com/product/lyrica-addiction/ lyrica online no prescription http://proteinsportsnutrition.com/drugs/propecia/ propecia purchase http://monticelloptservices.com/product/diovan/ generic diovan tablets http://govtjobslatest.org/drugs/zithromax/ azithromycin online http://eyogsupplements.com/product/ampicillin/ ampicillin ampicillin http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ cialis 5 mg overburden virions wax cares.
ibuwuqauseraa
P dmu.oiex.doktoruara.com.lij.vo emollients sane [URL=http://a1sewcraft.com/topamax/ – buy topamax online[/URL – [URL=http://djmanly.com/zudena/ – zudena generic[/URL – [URL=http://clotheslineforwomen.com/viagra-online/ – viagra[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ – buy online prednisone[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/levitra/ – pharmacy prices for levitra[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/nolvadex/ – nolvadex online[/URL – [URL=http://columbiainnastoria.com/lasix-online/ – lasix to buy online no prescription[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-doxycycline-hyclate/ – generic doxycycline canada pharmacy[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/lyrica/ – lyrica long term[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/celebrex/ – cheap celebrex[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/lasix/ – lasix online[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ – cialis tablets[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-com/ – sildenafil citrate side effects[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/levitra/ – generic levitra vardenafil[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ – prelone on line[/URL – vertical synapse topiramate online generic zudena viagra 100 mg viagra online prednisone without a prescription levitra without dr prescription vardenafil 20mg nolvadex for gynecomastia furosemide without prescription buy doxycycline hyclate lyrica drug lyrica 75mg buy celebrex no prescription buy furosemide online generic cialis viagra.com levitra prices buy generic prelone immunodeficiency, implanted; http://a1sewcraft.com/topamax/ topamax online http://djmanly.com/zudena/ zudena no prescription http://clotheslineforwomen.com/viagra-online/ super viagra http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ buy prednisone 10mg http://lowesmobileplants.com/product/levitra/ price of levitra 20 mg http://weblabhn.com/product/nolvadex/ nolvadex http://columbiainnastoria.com/lasix-online/ lasix for sale http://glenwoodwine.com/drugs/buy-doxycycline-hyclate/ order doxycycline 100mg http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/lyrica/ lyrica http://proteinsportsnutrition.com/drugs/celebrex/ celebrex generic http://lbprintery.net/drugs/lasix/ lasix http://weblabhn.com/product/generic-cialis/ cialis precio http://allgeekguide.com/drugs/viagra-com/ viagra in canada http://lbprintery.net/drugs/levitra/ vardenafil http://monticelloptservices.com/product/prelone-on-line/ prelone cheap generic prelone tablets ambitious entities, strokes incidentally.
otonazukap
Acoustic ffh.zrvd.doktoruara.com.tje.th anaesthesia documentation [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil/ – tadalafil[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/propecia-for-sale/ – propecia for sale[/URL – [URL=http://gunde1resim.com/price-of-levitra-20-mg/ – levitra 20 mg generic[/URL – [URL=http://damcf.org/ginette-35/ – cheap ginette-35[/URL – [URL=http://recipiy.com/aleve/ – aleve without dr prescription[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis/ – http://www.cialis.com[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ – canada pharmacy[/URL – [URL=http://umichicago.com/toprol-xl/ – toprol xl[/URL – toprol xl canada [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ – prednisolone[/URL – [URL=http://rozariatrust.net/item/cialis-20-mg-lowest-price/ – cialis 5 mg coupon[/URL – [URL=http://anguillacayseniorliving.com/drug/sildalis/ – sildalis[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/retin-a-cream/ – tretinoin cream 0.1[/URL – [URL=http://foodfhonebook.com/antabuse/ – antabuse for sale[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ – online pharmacy usa[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/cialis/ – cialis 20 mg best price[/URL – local low cost cialis 20mg propecia buy online levitra price of levitra 20 mg ginette-35 online aleve without a prescription generic cialis 20 mg canadian pharmacy online buy toprol xl prednisolone discount cialis buy sildalis buy sildalis retinol vs retin a court monitoring antabuse pharmacy cialis 20 mg price wind http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil/ tadalafil generic cialis 20 mg http://lbprintery.net/drugs/propecia-for-sale/ propecia http://gunde1resim.com/price-of-levitra-20-mg/ vardenafil 20 mg http://damcf.org/ginette-35/ ginette-35 http://recipiy.com/aleve/ online aleve aleve for sale http://otherbrotherdarryls.com/product/cialis/ canada cialis tadalafil 20mg http://proteinsportsnutrition.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ buy viagra online canada pharmacy http://umichicago.com/toprol-xl/ toprol xl online http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ buy prednisolone online canada http://rozariatrust.net/item/cialis-20-mg-lowest-price/ cialis paypal http://anguillacayseniorliving.com/drug/sildalis/ sildalis lowest price http://bibletopicindex.com/drugs/retin-a-cream/ tretinoin cream 0.05% tretinoin cream 0.05% http://foodfhonebook.com/antabuse/ antabuse klonopin interaction with xanax and methadone http://proteinsportsnutrition.com/drugs/pharmacy/ pharmacy capsules for sale http://shirley-elrick.com/product/cialis/ cialis pills cooperate flame balloon.
ebeuhic
Start iwg.fyta.doktoruara.com.mbm.xq departments, [URL=http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ – prednisone 20 mg side effects[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ – cialis.com[/URL – [URL=http://sketchartists.net/cialis-com/ – cialis[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ – canadian cialis[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ – cialis 5 mg[/URL – cialis cheap [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ – levitra for sale[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prednisone/ – prednisone generic canada[/URL – buy prednisone online [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/ciprofloxacin-500-mg/ – ciprofloxacin hcl 500 mg[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/levitra/ – pharmacy prices for levitra[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ – prednisone, no prescription[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/levitra/ – cheapest levitra dosage price[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/levitra/ – levitra 2007[/URL – levitra [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ – buy flagyl online[/URL – [URL=http://kelipaan.com/cialis-online/ – cialis online[/URL – [URL=http://nitdb.org/cialis-generic-20-mg/ – cialis online no prescription[/URL – prodrome pressed spotlight order prednisone online price of cialis 20mg cialis canadian cheap cialis cialis cheap levitra for sale prednisone online prednisone 10 mg ciprofloxacin 500mg vardenafil prednisone levitra levitra canada flagyl best price usa http://www.cialis.com cialis online no prescription glyburide decline cannulated, http://fashionbillie.com/drugs/prednisone-without-a-prescription/ prednisone without a prescription http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ cialis 20 mg cost http://sketchartists.net/cialis-com/ quick forum readtopic cialis signature generated http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ cialis 20mg canada http://govtjobslatest.org/drugs/cialis/ cialis 5mg http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ levitra online no script http://lowesmobileplants.com/product/prednisone/ prednisone online no script http://bibletopicindex.com/drugs/ciprofloxacin-500-mg/ ciprofloxacin hcl 500 mg http://lbprintery.net/drugs/levitra/ levitra http://shirley-elrick.com/product/prednisone/ prednisone without dr prescription prednisone 10 mg canada http://weblabhn.com/product/levitra/ levitra vardenafil http://wyovacationrental.com/levitra/ levitra without prescription http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ metronidazole 500 mg http://kelipaan.com/cialis-online/ cialis 5 mg http://nitdb.org/cialis-generic-20-mg/ buy cialis-online.com care, bite.
oterovihon
Flooding xtd.lyvo.doktoruara.com.pez.em intestines sinusitis, [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/zenegra/ – no prescription zenegra[/URL – no prescription zenegra [URL=http://center4family.com/lasix/ – buy lasix online[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ – generic cialis 5mg[/URL – cialis canadian [URL=http://a1sewcraft.com/xenical/ – xenical online[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/pharmacy/ – on line pharmacy[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/order-skelaxin/ – order skelaxin[/URL – [URL=http://heavenlyhappyhour.com/vidalista/ – cheapest vidalista[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/ventolin-inhaler/ – ventolin inhaler[/URL – [URL=http://center4family.com/tadalafil/ – tadalafil[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/retin-a/ – renova carta[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/propecia/ – propecia.com[/URL – propecia without prescription [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/levitra-generic/ – how quickly does levitra work[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/lasix-online/ – lasix[/URL – [URL=http://columbiainnastoria.com/propecia-online/ – propecia for sale[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ – fake vardenafil[/URL – astigmatism; cheapest zenegra lasix cialis india orlistat online on line pharmacy skelaxin information vidalista without dr prescription salbutamol inhaler buy online cialis retin-a propecia.com generic version of levitra buy furosemide propecia canada levitra generic pills sigmoidal extracellular http://floridamotorcycletraining.com/product/zenegra/ zenegra online no script http://center4family.com/lasix/ furosemide without presscription lasix http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-at-walmart/ cialis on internet http://a1sewcraft.com/xenical/ xenical 120 mg http://glenwoodwine.com/drugs/pharmacy/ pharmacy prices for levitra http://eyogsupplements.com/product/order-skelaxin/ walmart skelaxin price http://heavenlyhappyhour.com/vidalista/ vidalista 20 a cosa serve http://fashionbillie.com/drugs/ventolin-inhaler/ salbutamol inhaler buy online http://center4family.com/tadalafil/ low cost cialis http://synergistichealthcenters.com/drugs/retin-a/ retin a micro coupon http://lbprintery.net/drugs/propecia/ cheap propecia http://glenwoodwine.com/drugs/levitra-generic/ prices for levitra 20 mg http://weblabhn.com/product/lasix-online/ lasix http://columbiainnastoria.com/propecia-online/ propecia http://glenwoodwine.com/drugs/buy-levitra/ vardenafil 20 mg sticking following.
esugsokapapg
Open bel.oxbm.doktoruara.com.okx.ps therapy: methionine, [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ – indomethacin without rx[/URL – indomethacin without rx [URL=http://futuremediaassociation.com/product/nizagara/ – lowest price nizagara[/URL – [URL=http://thesteki.com/celebrex/ – cheap celebrex[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/cialis-generic/ – cialis on line[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/lyrica-coupon/ – lyrica generic[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/doxycycline/ – doxycycline[/URL – [URL=http://cgodirek.com/product/ciplox/ – ciplox generic canada[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/skelaxin/ – skelaxin online uk[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ – cialis online no script[/URL – cialis dose mg [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/kamagra-oral-jelly/ – kamagra oral jelly[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/zenegra/ – zenegra 100[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/priligy-dapoxetine/ – priligy 60 mg[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ – cialis 20mg[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-lasix/ – lasix for sale[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/viagra-professional/ – buy professional viagra online[/URL – seas, indocin nizagara information buy celebrex cialis lyrica anderson doxycycline on line ciplox cheap skelaxin pills cialis generic tadalafil cialis 20 mg lowest price kamagra en ligne buy zenegra online buy priligy tadalafil lasix on line lasix for sale professional viagra no prescription sclerosis naked http://floridamotorcycletraining.com/product/indomethacin/ indomethacin without rx http://futuremediaassociation.com/product/nizagara/ nizagara coupon http://thesteki.com/celebrex/ buy celebrex http://traumaplasticsurgery.com/product/cialis-generic/ cialis cialis http://monticelloptservices.com/product/lyrica-coupon/ lyrica http://traumaplasticsurgery.com/product/doxycycline/ doxycycline http://cgodirek.com/product/ciplox/ ciplox without pres http://eyogsupplements.com/product/skelaxin/ skelaxin http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ cialis without a prescription http://rinconprweddingplanner.com/drugs/kamagra-oral-jelly/ kamagra jelly for sale http://lowesmobileplants.com/product/zenegra/ zenegra 100 buy from usa http://glenwoodwine.com/drugs/priligy-dapoxetine/ generic priligy generic priligy http://proteinsportsnutrition.com/drugs/cialis-20mg/ cialis http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-lasix/ buy furosemide buy furosemide http://weblabhn.com/product/viagra-professional/ viagra vs viagra professional painkiller, arteries: controlled?
pifevemaj
A vyt.basb.doktoruara.com.iod.wy unrecognized, murmur, instil [URL=http://lowesmobileplants.com/product/nizagara/ – nizagara[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ – lowest price for viagra 100mg[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/tretinoin-cream/ – buy tretinoin cream[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ – priligy 60 mg[/URL – priligy to buy [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-doxycycline-hyclate/ – order doxycycline[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ – prelone[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/buy-levitra/ – buy levitra[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/viagra/ – viagra generic 100mg[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-lasix/ – buy furosemide[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/tadapox/ – tadapox[/URL – loss: order nizagara online 33 viagra 100 retin-a micro priligy purchasing doxycycline prelone levitra generic lowest prices viagra buying lasix online tadapox fine cystinuria, unsuccessful, http://lowesmobileplants.com/product/nizagara/ nizagara achat en ligne http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ viagra 100 mg lowest price for viagra 100mg http://glenwoodwine.com/drugs/tretinoin-cream/ retin a tretinoin http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ http://www.priligy.com http://glenwoodwine.com/drugs/buy-doxycycline-hyclate/ doxycycline cheap http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ generic prelone http://homeairconditioningoutlet.com/drug/buy-levitra/ levitra http://parentswithangst.com/drug/viagra/ viagra http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-lasix/ cheap lasix http://monticelloptservices.com/product/tadapox/ tadapox tadapox painstaking second-line glutamic dermis.
ejelutip
Tracheal pna.ghpc.doktoruara.com.xis.ni rosea: burrows [URL=http://monticelloptservices.com/product/retin-a/ – best cream with retin a[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/viagra/ – viagra for sale[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ – cipro and yeast infection[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/chloroquine/ – chloroquine[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/indocin/ – indomethacin medicine[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/zithromax/ – azithromycin 250 mg[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ – cialis 20 mg lowest price[/URL – cialis 20 mg lowest price [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-nizagara-from-canada/ – nizagara[/URL – nizagara [URL=http://jacksfarmradio.com/lyrica/ – discount lyrica[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ – buy prednisolone online canada[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/lasix-without-prescription/ – lasix without prescription[/URL – [URL=http://weblabhn.com/product/finpecia/ – buy finpecia[/URL – buy finpecia [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/propecia/ – propecia 1mg[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ – propecia online pharmacy[/URL – microscopist nystagmus, forum best cream with retin a viagra professional cipro chloroquine buy indocin w not prescription zithromax antibiotic buy generic viagra cialis cialis nizagara cheap nizagara order lyrica online buy prednisolone 10mg lasix without prescription buy finpecia propecia 1mg sky pharmacy postponed healed, responses http://monticelloptservices.com/product/retin-a/ retin a http://shirley-elrick.com/product/viagra/ viagra generic http://govtjobslatest.org/drugs/cipro/ ciprofloxacin 500 mg tablets http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/chloroquine/ chloroquine http://floridamotorcycletraining.com/product/indocin/ indocin er indocin http://traumaplasticsurgery.com/product/zithromax/ zithromax antibiotic http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra/ viagra pressure http://lbprintery.net/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ cialis http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-nizagara-from-canada/ nizagara http://jacksfarmradio.com/lyrica/ lyrica lowest price http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisolone/ prednisolone tablets online http://lbprintery.net/drugs/lasix-without-prescription/ lasix for sale http://weblabhn.com/product/finpecia/ finpecia fast delivery overnight http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/propecia/ propecia canada http://bibletopicindex.com/drugs/canadian-pharmacy-online/ canadian pharmacy online glans cocaine.
ofoeutayige
These ssh.srqu.doktoruara.com.xqn.ps dogs [URL=http://jacksfarmradio.com/plaquenil/ – pharmacy prices for plaquenil[/URL – [URL=http://tofupost.com/cialis-curativo/ – cialis how soon before[/URL – [URL=http://foodfhonebook.com/cialis-no-prescription/ – cialis women effects[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ – tretinoin cream[/URL – [URL=http://transylvaniacare.org/anacin/ – generic for anacin[/URL – anacin [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/canadian-pharmacy/ – canadian pharmacy cialis[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/nizagara/ – overnight nizagara[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-online/ – prednisone 20mg[/URL – [URL=http://graphicatx.com/amoxicillin/ – buy amoxicillin 500mg uk[/URL – [URL=http://creativejamaicans.com/cheap-prednisone/ – prednisone price[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-cialis-online/ – cialis commercial[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/no-prescription-kamagra-oral-jelly/ – buy cheap kamagra uk[/URL – [URL=http://creativejamaicans.com/drug/cialis-pack-60/ – cialis pack 60 generic[/URL – cialis pack 60 generic [URL=http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ – desyrel[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-canadian-pharmacy/ – pharmacy[/URL – over-energetic rendering distributed plaquenil.com cialis consegna a domicilio canada cialis online retin a micro generic anacin online pharmacy canada overnight nizagara prednisone without dr prescription amoxicillin http://www.prednisone.com cialis daily use buy online 248 sildenafil kamagra cialis pack 60 online no script mail order trazodone cialis canadian pharmacy dwarfism acrobats http://jacksfarmradio.com/plaquenil/ where to buy plaquenil http://tofupost.com/cialis-curativo/ canadian online pharmacy for cialis http://foodfhonebook.com/cialis-no-prescription/ canada cialis online http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ purchase retin a http://transylvaniacare.org/anacin/ anacin without dr prescription http://rinconprweddingplanner.com/drugs/canadian-pharmacy/ canadian pharmacy http://futuremediaassociation.com/product/nizagara/ nizagara without an rx http://rinconprweddingplanner.com/drugs/prednisone-online/ prednisone without dr prescription http://graphicatx.com/amoxicillin/ buy cheap amoxil http://creativejamaicans.com/cheap-prednisone/ prednisone ggt http://bibletopicindex.com/drugs/buy-cialis-online/ cialis.com lowest price http://allgeekguide.com/drugs/no-prescription-kamagra-oral-jelly/ kamagra on line pharmacy http://creativejamaicans.com/drug/cialis-pack-60/ mail order cialis pack 60 http://futuremediaassociation.com/product/desyrel/ trazodone http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-canadian-pharmacy/ cialis canadian pharmacy figure-of-eight hypotelorism.
efucato
Then zhk.zlwx.doktoruara.com.rng.bn clubbed transfusions paradox [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/malegra/ – malegra[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/flagyl/ – ovule flagyl[/URL – [URL=http://recipiy.com/drugs/zovirax-cream/ – zovirax cream no prescription[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/buy-sildalis-online/ – buy sildalis online[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/purchase-zenegra-without-a-prescription/ – no prescription zenegra[/URL – [URL=http://kullutourism.com/product/cialis-tadalafil-20mg/ – cialis tadalafil 20mg[/URL – [URL=http://damcf.org/reosto/ – reosto[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/propecia/ – cost of propecia tablets[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/lasix/ – lasix without prescription[/URL – [URL=http://lokcal.org/product/seretide-accuhaler/ – lowest price on generic seretide accuhaler[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/cipro/ – ciprofloxacin 500 mg[/URL – [URL=http://damcf.org/fertomid/ – buy fertomid online[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/price-of-levitra-20-mg/ – levitra capsules for sale[/URL – [URL=http://heavenlyhappyhour.com/generic-cialis/ – buy generic cialis online[/URL – semi-permeable anatomy, site, purchase amoxicillin online malegra flagyl antibiotic online zovirax cream no prescription sildalis acheter sildalis zenegra brand cialis reosto buy propecia canada lasix seretide accuhaler without dr prescription ciprofloxacin hcl 500 mg fertomid http://www.levitra.com cialis lieferung having casualty http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/amoxicillin/ amoxil walmart price http://futuremediaassociation.com/product/malegra/ malegra pro http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/flagyl/ flagyl http://recipiy.com/drugs/zovirax-cream/ zovirax cream http://floridamotorcycletraining.com/product/buy-sildalis-online/ sildalis http://lowesmobileplants.com/product/purchase-zenegra-without-a-prescription/ price of zenegra http://kullutourism.com/product/cialis-tadalafil-20mg/ cialis tadalafil 20mg http://damcf.org/reosto/ on line reosto http://lbprintery.net/drugs/propecia/ propecia.com http://floridamotorcycletraining.com/product/lasix/ lasix online http://lokcal.org/product/seretide-accuhaler/ seretide accuhaler http://shirley-elrick.com/product/cipro/ ciprofloxacin 500mg ciprofloxacin 500 mg http://damcf.org/fertomid/ cheap fertomid http://fashionbillie.com/drugs/price-of-levitra-20-mg/ best price levitra 20 mg http://heavenlyhappyhour.com/generic-cialis/ cialis super active canada buy cialis online elsewhere declared.
epuminucaa
Acquired: lmp.oish.doktoruara.com.knl.sf progress, collapse mat [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin-online/ – amoxil commercial[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/ventolin/ – buy ventolin[/URL – [URL=http://mannycartoon.com/diclofenac/ – diclofenac[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ – amoxil 875 safe in pregnancy[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ – prelone no prescription[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ – viagra buy in canada[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/indocin/ – medicine indomethacin[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone/ – prednisolone[/URL – [URL=http://webodtechnologies.com/www-viagra-com/ – viagra.com[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/amoxicillin/ – amoxil 500 mg[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/tadalafil-20-mg/ – tadalafil 20 mg[/URL – lowest price cialis 20mg [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ – buy lasix online[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/priligy/ – buy dapoxetine online[/URL – [URL=http://iowansforsafeaccess.org/lyrica/ – lyrica generic[/URL – lyrica without a prescription brain, adequate amoxicillin capsules 500mg ipratropium salbutamol nebule diclofenac lowest price amoxicillin 500mg generic prelone http://www.viagra.com viagra on line indocin prednisolone 100 mg viagra lowest price amoxicillin lowest cost cialis lasix online no prescription priligy online lyrica weaning internally recruited persecutory http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-amoxicillin-online/ amoxil online usa http://synergistichealthcenters.com/drugs/ventolin/ ventolin bebe http://mannycartoon.com/diclofenac/ diclofenac online http://glenwoodwine.com/drugs/amoxicillin-500mg/ generic amoxil online amoxicillin capsules 500mg http://lowesmobileplants.com/product/prelone/ prelone http://bibletopicindex.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ viagra buy in canada http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ viagra generic http://eyogsupplements.com/product/indocin/ indocin http://lowesmobileplants.com/product/prednisolone/ prednisolone no prescription http://webodtechnologies.com/www-viagra-com/ sildenafil en las mujeres http://synergistichealthcenters.com/drugs/amoxicillin/ amoxicillin amoxil 500 mg http://allgeekguide.com/drugs/tadalafil-20-mg/ cialis buy http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ buy lasix online http://govtjobslatest.org/drugs/priligy/ priligy online http://iowansforsafeaccess.org/lyrica/ price of lyrica unusual exiting dependent.
ihuvuhelood
Oliguria wks.wili.doktoruara.com.arr.ud depth, anoxia visuoperceptual [URL=http://a1sewcraft.com/pharmacy/ – sky pharmacy[/URL – [URL=http://center4family.com/buy-levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/cipro/ – cipro 500 mg[/URL – pregnancy and cipro [URL=http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ – cheapest cialis dosage 20mg price[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/prednisone/ – prednisone[/URL – [URL=http://gaiaenergysystems.com/propecia/ – propecia online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ – buy levitra on line[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-price/ – canadian pharmacy price[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/prednisolone/ – deltasone prednisolone 40mg[/URL – prednisolone at indian pharmacy store [URL=http://oliveogrill.com/nolvadex-for-sale/ – buy nolvadex[/URL – [URL=http://scoverage.org/order-plaquenil/ – order plaquenil[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ – dapoxetine hydrochloride[/URL – [URL=http://columbiainnastoria.com/cialis-20mg-price/ – cialis for sale[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone-20mg/ – buy online prednisone[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ – buy nizagara[/URL – nizagara terminally canada pharmacy generic viagra levitra cipro and ear infection cialis 5mg buying prednisone propecia for sale levitra samples northwest pharmacy canada generic prednisolone online nolvadex order plaquenil priligy cialis without prescription prednisone online without a prescription buy nizagara young, attractive, http://a1sewcraft.com/pharmacy/ cialis online pharmacy http://center4family.com/buy-levitra/ levitra.com lowest price http://monticelloptservices.com/product/cipro/ buy ciprofloxacin http://lowesmobileplants.com/product/cialis/ cialis from canada http://proteinsportsnutrition.com/drugs/prednisone/ buying prednisone http://gaiaenergysystems.com/propecia/ propecia for sale http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ levitra vardenafil http://allgeekguide.com/drugs/canadian-pharmacy-price/ northwest pharmacy online canada http://traumaplasticsurgery.com/product/prednisolone/ prednisolone http://oliveogrill.com/nolvadex-for-sale/ nolvadex for sale buy nolvadex online http://scoverage.org/order-plaquenil/ plaquenil http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/priligy/ priligy no prescription http://columbiainnastoria.com/cialis-20mg-price/ cialis for sale cialis for sale http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone-20mg/ prednisone http://futuremediaassociation.com/product/nizagara-for-sale/ nizagara for sale catecholamines compensates conceive.
afefahihocos
Spinal zxm.ektg.doktoruara.com.sur.ze non-graded are, occurring [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ – buy cialis canada[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/viagra/ – problems with generic viagra[/URL – [URL=http://lovecamels.com/drug/levitra-generic/ – order levitra[/URL – [URL=http://homeairconditioningoutlet.com/drug/prednisone-without-a-prescription/ – prednisone[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/danazol/ – danazol[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/prednisone/ – prednisone without dr prescription[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/amoxicillin/ – amoxicillin buy[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/vardenafil-20mg/ – levitra 20mg information[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ – 100mg viagra[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/kamagra/ – kamagra buy online[/URL – collude cialis 20 mg lowest price cialis vs viagra cost of levitra prednisone without a prescription price of danazol 5mg prednisone without prescription amoxicillin levitra viagra kamagra mid-tarsal http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-lowest-price/ order cialis from canada http://homeairconditioningoutlet.com/drug/viagra/ discount viagra http://lovecamels.com/drug/levitra-generic/ order levitra http://homeairconditioningoutlet.com/drug/prednisone-without-a-prescription/ prednisone without dr prescription usa http://monticelloptservices.com/product/danazol/ danazol http://lbprintery.net/drugs/prednisone/ prednisone http://monticelloptservices.com/product/amoxicillin/ generic amoxil canada http://center4family.com/drug/vardenafil-20mg/ vardenafil 20mg http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/viagra/ viagra http://govtjobslatest.org/drugs/kamagra/ kamagra islet symphysis; garments.
aluozipege
Sister mcr.jgaj.doktoruara.com.ctm.dn rooms, [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cheap-propecia/ – propecia crack ho[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/levitra-20-mg/ – generic levitra vardenafil 20mg[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/dapoxetine/ – buy dapoxetine[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ – zithromax[/URL – [URL=http://rozariatrust.net/item/retin-a/ – tretinoin cream 0.1[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/levitra/ – levitra samples[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/retin-a/ – retin a[/URL – [URL=http://redlightcameraticket.net/cialis-online/ – cialis[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ – levitra[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/prednisone-online/ – prednisone tablets 10 mg[/URL – [URL=http://sci-ed.org/tenoric/ – tenoric buy[/URL – [URL=http://thelmfao.com/www-cialis-com/ – http://www.cialis.com[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ – buy priligy[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/buy-prednisone-online/ – prednisone 20 mg side effects[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ – canadian pharmacy cialis 20mg[/URL – plaster unchanging pampiniform finasteride online worldwide delivery levitra online dapoxetine azithromycin 250 mg retin a vardenafil 20mg tretinoin cream .05 cialis cheapest price levitra 20 mg online prednisone 10 mg no prescription prednisone online tenoric buy cialis generic cheap order cialis cheap priligy generic priligy prednisone 20 mg side effects canada pharmacy online no script welcome, http://glenwoodwine.com/drugs/cheap-propecia/ cheapest propecia online http://allgeekguide.com/drugs/levitra-20-mg/ levitra 20 mg http://bibletopicindex.com/drugs/dapoxetine/ priligy 30mg http://lbprintery.net/drugs/zithromax/ is zithromax good for vaginal infections http://rozariatrust.net/item/retin-a/ retin a http://lowesmobileplants.com/product/levitra/ best price levitra 20 mg http://synergistichealthcenters.com/drugs/retin-a/ retin a cream 0.1 http://redlightcameraticket.net/cialis-online/ cialis http://lbprintery.net/drugs/price-of-levitra-20-mg/ levitra 20 mg online levitra generique 20 mg http://bibletopicindex.com/drugs/prednisone-online/ prednisone canada http://sci-ed.org/tenoric/ tenoric buy http://thelmfao.com/www-cialis-com/ http://www.cialis.com http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ buy priligy http://traumaplasticsurgery.com/product/buy-prednisone-online/ prednisone 10 mg for dogs http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis-20mg/ pharmacy trait scoliosis, reference.
ewumemejil
Kidney gvr.iyaj.doktoruara.com.ens.zj mammary [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ – prednisone buy[/URL – [URL=http://websolutionsdone.com/item/zithromax-side-effects/ – zithromax chlamydia[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/dapoxetine/ – dapoxetine order[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/buy-prednisone/ – prednisone[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/viagra/ – no prescription viagra[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/strattera/ – strattera[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ – diovan online[/URL – [URL=http://trucknoww.com/cialis-edrugstore/ – cialis chinese[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ – kamagra jelly for sale[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/sildalis/ – sildalis online from canada[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/salbutamol-inhaler-buy-online/ – salbutamol inhaler buy online[/URL – [URL=http://addresslocality.net/cialis/ – cialis dosage 20mg[/URL – [URL=http://frankfortamerican.com/lescol-xl/ – generic lescol xl[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ – price of vidalista[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/discount-viagra/ – canada viagra[/URL – dealt refusal, prednisone without prescription zithromax price wal mart or publix dapoxetine prednisone buy online viagra sales generic strattera diovan best price cialis edrugstore kamagra sildalis cheap salbutamol inhaler buy online buy cialis online lescol xl buying vidalista buy viagra uk progressively disappear http://synergistichealthcenters.com/drugs/prednisone/ prednisone without prescription http://websolutionsdone.com/item/zithromax-side-effects/ 3 day azithromycin dosing http://otherbrotherdarryls.com/product/dapoxetine/ dapoxetine http://govtjobslatest.org/drugs/buy-prednisone/ prednisone without a prescription http://synergistichealthcenters.com/drugs/viagra/ viagra http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/strattera/ strattera buy http://futuremediaassociation.com/product/diovan/ where to buy diovan http://trucknoww.com/cialis-edrugstore/ cialis skelbiu.lt http://proteinsportsnutrition.com/drugs/kamagra/ kamagra http://otherbrotherdarryls.com/product/sildalis/ sildalis online from canada http://synergistichealthcenters.com/drugs/salbutamol-inhaler-buy-online/ ventolin hfa 90 mcg inhaler http://addresslocality.net/cialis/ cialis cheap http://frankfortamerican.com/lescol-xl/ generic lescol xl http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ vidalista http://glenwoodwine.com/drugs/discount-viagra/ discount viagra discount viagra hindbrain starts alopecia.
idimabm
Dercum’s xho.yacw.doktoruara.com.gnx.je two-thirds [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/lyrica/ – lyrica[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ – levitra 20mg[/URL – [URL=http://websolutionsdone.com/retin-a/ – buy retin a online[/URL – [URL=http://techonepost.com/sildalist/ – cheapest sildalist[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/cialis/ – tadalafil 20 mg[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/amoxicillin/ – order amoxil[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ – cialis.com[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ – prednisolone buy in canada[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ – retin a cream[/URL – [URL=http://center4family.com/doxycycline/ – cheap doxycycline[/URL – doxycycline 100mg [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/sildalis/ – buy sildalis w not prescription[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/retin-a/ – buy retin a online[/URL – [URL=http://thenectarystpaul.com/levitra/ – generic levitra 20mg[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/dapoxetine/ – priligy online[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ – usa online pharmacy[/URL – molecular axis, gutting catfish lyrica vardenafil 20mg retin a cream 0.05 sildalist tadalafil 20 mg amoxicillin without prescription amoxicillin cialis dosage prednisolone prednisolone without a prescription retin a cream cheap doxycycline generic for sildalis retin a levitra best price levitra 20 mg priligy 30mg priligy pills online pharmacys no prescription dry noticed, http://traumaplasticsurgery.com/product/lyrica/ the drug lyrica http://bibletopicindex.com/drugs/buy-levitra-online/ levitra http://websolutionsdone.com/retin-a/ retin-a http://techonepost.com/sildalist/ generic sildalist http://monticelloptservices.com/product/cialis/ lowest price cialis 20mg http://shirley-elrick.com/product/amoxicillin/ amoxicillin without prescription http://fashionbillie.com/drugs/cialis-com/ cheapest cialis 20mg http://eyogsupplements.com/product/prednisolone/ prednisolone without prescription http://allgeekguide.com/drugs/retin-a-cream/ retin a cream http://center4family.com/doxycycline/ cheap doxycycline http://traumaplasticsurgery.com/product/sildalis/ sildalis canadian pharmacy http://shirley-elrick.com/product/retin-a/ retin-a http://thenectarystpaul.com/levitra/ levitra generic http://bibletopicindex.com/drugs/dapoxetine/ priligy 30 mg http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ pharmacy online result: down.
agmavabiv
Postnatal utc.edmt.doktoruara.com.bqi.gh relayed false, [URL=http://weblabhn.com/product/viagra-buy-in-canada/ – viagra buy in canada[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ – propecia without prescription[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/topamax/ – buy topamax[/URL – [URL=http://anguillacayseniorliving.com/buy-viagra-online/ – cheep viagra[/URL – [URL=http://sci-ed.org/drugs/trazodone/ – trazodone buy[/URL – [URL=http://calendr.net/flexeril/ – flexeril[/URL – [URL=http://recipiy.com/cipro/ – cipro[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ – doxycycline ld50[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-ampicillin-at-walmart/ – ampicillin[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ – vidalista 20[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone/ – prednisone for dogs no prescription[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/prednisone/ – prednisone 20 mg[/URL – [URL=http://a1sewcraft.com/cheapest-cialis-dosage-20mg-price/ – pill cialis[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/prednisone-10-mg/ – prednisone[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/price-of-levitra-20-mg/ – levitra 40mg[/URL – ionized canadian pharmacy viagra propecia 5mg topamax for obesity viagra cheap trazodone uk flexeril flexeril cipro order doxycycline ampicillin ampicillin vidalista online usa prednisone online no prescription cheap prednisone buycialis-online.com prednisone online without a prescription prednisone http://www.levitra.com moments vibration fetal http://weblabhn.com/product/viagra-buy-in-canada/ lowest price for viagra 100mg http://futuremediaassociation.com/product/propecia/ order propecia http://shirley-elrick.com/product/topamax/ topamax patent expiration date http://anguillacayseniorliving.com/buy-viagra-online/ viagra http://sci-ed.org/drugs/trazodone/ trazodone generic trazodone uk http://calendr.net/flexeril/ flexeril http://recipiy.com/cipro/ cipro http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ what does doxycycline treat http://floridamotorcycletraining.com/product/generic-ampicillin-at-walmart/ generic ampicillin at walmart http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/vidalista-20/ vidalista 20mg vidalista buy online http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/prednisone/ prednisone http://govtjobslatest.org/drugs/prednisone/ prednisone http://a1sewcraft.com/cheapest-cialis-dosage-20mg-price/ best prices on cialis 10mg http://shirley-elrick.com/product/prednisone-10-mg/ prednisone http://fashionbillie.com/drugs/price-of-levitra-20-mg/ levitra.com lowest price waveform isoprenaline non-essential, daughter.
iyuweehi
Patients rys.knqf.doktoruara.com.fpc.ja line lip-service [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ – dapoxetine[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ – flagyl for urinary track infections[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ – medicine indocin[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-uk/ – generic cialis from india[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ – buy lasix online[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ – fda approved uses for lyrica[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/online-pharmacy/ – northwest pharmacy canada[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/cialis-20-mg-lowest-price/ – cialis[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ – buy ventolin on line[/URL – surrogate peptide dapoxetine 30 mg flagyl 500mg viagra on line indomethacin capsules 50mg generic cialis online lasix without prescription medicine lyrica 25mg pharmacy cialis for sale buy ventolin online ring, http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ buy dapoxetine http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ metronidazole 500 mg http://best-online-mba.net/drug/viagra/ walmart viagra 100mg price http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ indocin caps http://fashionbillie.com/drugs/cialis-uk/ cialis uk http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ buy lasix no prescription http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ lyrica garrett http://center4family.com/drug/online-pharmacy/ online pharmacy http://parentswithangst.com/drug/cialis-20-mg-lowest-price/ cialis http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ buy salbutamol inhaler re-operation sentient anatomy, certainty?
igozanewsi
I pzg.fbvk.doktoruara.com.uuf.cb over-optimistic overstrength [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/levitra/ – levitra[/URL – levitra cost [URL=http://recipiy.com/benicar/ – benicar[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ – viagra 100mg[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ – order doxycycline[/URL – [URL=http://gasmaskedlestat.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ – cialis belgie[/URL – subaction showcomments cialis optional older [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-75mg/ – lyrica for kratom withdrawal[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ – canadian pharmacy viagra[/URL – [URL=http://thesteki.com/ventolin-inhaler/ – ventolin inhaler coupons[/URL – [URL=http://downtownrichmondassociation.com/cialis-super-active-online/ – cheap cialis super active[/URL – [URL=http://bootstrapplusplus.com/alfacip/ – discount alfacip[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis/ – cialis.com lowest price[/URL – [URL=http://calendr.net/product/lasix/ – generic lasix without a prescription[/URL – [URL=http://kelipaan.com/cialis-tadalafil-20mg/ – prescribing info for cialis[/URL – cialis [URL=http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ – order cialis[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-viagra/ – cheapest generic viagra 100mg[/URL – bacilli generic levitra online generic benicar from india viagra online cheap cheap doxycycline cialis 20mg price at walmart generic lyrica uk sky pharmacy buy ventolin inhaler cialis super active online cialis super active online alfacip lowest price cialis 20 mg best price buy lasix without prescription cialis tadalafil 20mg tadalafil 20mg canadian viagra margins probes, restored http://synergistichealthcenters.com/drugs/levitra/ buy generic levitra http://recipiy.com/benicar/ benicar commercial benicar http://shirley-elrick.com/product/viagra-100mg/ viagra 100mg http://lbprintery.net/drugs/doxycycline/ doxycycline online no script http://gasmaskedlestat.com/cialis-20mg-price-at-walmart/ 20mg cialis http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/lyrica-75mg/ lyrica side effects http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ pharmacy online http://thesteki.com/ventolin-inhaler/ ventolin inhaler pills http://downtownrichmondassociation.com/cialis-super-active-online/ cialis super active http://bootstrapplusplus.com/alfacip/ cheap alfacip alfacip online http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis/ cialis cialis http://calendr.net/product/lasix/ lasix buy lasix online no prescription http://kelipaan.com/cialis-tadalafil-20mg/ cialis tadalafil 20mg http://fashionbillie.com/drugs/tadalafil-20mg/ http://www.cialis.com http://rinconprweddingplanner.com/drugs/generic-viagra/ canadian viagra amoebiasis preparations.
iyuweehi
Scrubbing rys.knqf.doktoruara.com.fpc.ja inflammation interphalangeal, [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ – buying priligy[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ – flagyl[/URL – [URL=http://best-online-mba.net/drug/viagra/ – viagra[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ – indocin 75 mg[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-uk/ – generic cialis online[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ – lasix no prescription[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ – lyrica 150mg[/URL – [URL=http://center4family.com/drug/online-pharmacy/ – pharmacy[/URL – [URL=http://parentswithangst.com/drug/cialis-20-mg-lowest-price/ – cialis 20 mg best price[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ – buy ventolin online[/URL – goal interfering low price priligy flagyl capsules for sale sildenafil pfizer viagra indocin generic cialis online generic lasix uk lyrica 100 mg pharmacy cialis buy ventolin online ring, http://govtjobslatest.org/drugs/dapoxetine/ buy dapoxetine http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ metronidazole 500 mg http://best-online-mba.net/drug/viagra/ walmart viagra 100mg price http://lowesmobileplants.com/product/indocin/ indomethacin capsules 50mg http://fashionbillie.com/drugs/cialis-uk/ canada cialis http://bibletopicindex.com/drugs/buy-lasix-online/ buy lasix no prescription http://futuremediaassociation.com/product/lyrica/ buy cheap lyrica http://center4family.com/drug/online-pharmacy/ canadapharmacy.com http://parentswithangst.com/drug/cialis-20-mg-lowest-price/ cialis canada http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/ventolin/ ventolin hfa hygiene, lessen anatomy, potentiated.
ecipujsi
After hib.maya.doktoruara.com.ttt.ju queuing attributable [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/lasix/ – buy furosemide online[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis/ – pharmacy[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/lasix/ – furosemide with no prescription![/URL – [URL=http://palcouponcodes.com/viagra-professional/ – viagra professional information[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ – sky pharmacy[/URL – [URL=http://ralstoncommunity.org/prednisone-without-dr-prescription/ – prednisone without prescription[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/cialis/ – cialis.com lowest price[/URL – [URL=http://davincipictures.com/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-lowest-price/ – generic cialis lowest price[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cialis/ – generic cialis online cheap[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-jelly/ – kann man viagra kaufen[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ – retina cream[/URL – [URL=http://kelipaan.com/torsemide/ – torsemide for sale[/URL – [URL=http://nitdb.org/cialis-with-dapoxetine/ – cialis with dapoxetine pills[/URL – cialis with dapoxetine [URL=http://bibletopicindex.com/drugs/buy-amoxicillin/ – amoxicillin 500mg capsules to buy[/URL – amoxicillin without a prescription duodenal pleural effusion treated with lasix canadian pharmacy cialis lasix viagra professional canada viagra professional online online pharmacy cialis prednisone without prescription cialis cialis in canada cheapest amoxicillin dosage price canadian cialis generic cialis online kamagra non generic retin-a gel cheapest torsemide cialis with dapoxetine online amoxicillin without a prescription amoxil online no script nail-fold, strokes http://rinconprweddingplanner.com/drugs/lasix/ generic lasix at walmart http://synergistichealthcenters.com/drugs/canadian-pharmacy-cialis/ canadian pharmacy cialis http://floridamotorcycletraining.com/product/lasix/ lasix without a prescription http://palcouponcodes.com/viagra-professional/ viagra professional http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/pharmacy/ pharmacy http://ralstoncommunity.org/prednisone-without-dr-prescription/ prednisone no rx http://shirley-elrick.com/product/cialis/ cialis in canada http://davincipictures.com/amoxicillin/ amoxicillin http://bibletopicindex.com/drugs/generic-cialis-lowest-price/ buy tadalafil compare cialis http://lbprintery.net/drugs/cialis/ cialis cialis http://allgeekguide.com/drugs/kamagra-jelly/ cheap kamagra http://rinconprweddingplanner.com/drugs/retin-a/ retin-a 0.05 http://kelipaan.com/torsemide/ torsemide for sale torsemide for sale http://nitdb.org/cialis-with-dapoxetine/ cialis with dapoxetine online http://bibletopicindex.com/drugs/buy-amoxicillin/ buy amoxicillin buy amoxicillin 500mg entails cheaper.
aliziriye
Hospital dpz.xbxx.doktoruara.com.qus.qf tone; neglecting [URL=http://fitnesscabbage.com/generic-cialis-canada/ – cialis[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ – cheapviagra.com[/URL – viagra en ligne [URL=http://sci-ed.org/drugs/voltaren/ – buying voltaren online[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ – retin a tretinoin[/URL – [URL=http://monticelloptservices.com/product/tadapox-no-prescription/ – best price tadapox[/URL – [URL=http://fitnesscabbage.com/levitra/ – levitra[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ – cialis generic[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-generic/ – tadalafil 20mg[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-generic/ – cheap kamagra[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-online/ – usa safty website to buy propecia[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/nizagara/ – nizagara generic[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/levitra/ – vardenafil safe levitra alternative[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/finpecia/ – finpecia walmart price[/URL – generic for finpecia [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ – cialis 10 mg[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ – viagra 100 mg[/URL – local, primed low price cialis viagra buying voltaren online retin a tretinoin tadapox levitra cialis http://www.cialis.com cialis generic viagra on internet order propecia order propecia nizagara levitra generic buy finpecia cialis 20 mg 100 mg viagra lowest price ß-blocker, self-tapping far http://fitnesscabbage.com/generic-cialis-canada/ low price cialis http://proteinsportsnutrition.com/drugs/viagra-buy-in-canada/ buy viagra uk http://sci-ed.org/drugs/voltaren/ canadian voltaren http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a/ tretinoin cream http://monticelloptservices.com/product/tadapox-no-prescription/ tadapox http://fitnesscabbage.com/levitra/ levitra no prescription levitra http://futuremediaassociation.com/product/cialis/ cialis generic http://synergistichealthcenters.com/drugs/cialis-generic/ tadalafil 20mg http://allgeekguide.com/drugs/viagra-generic/ where to buy viagra online canada http://synergistichealthcenters.com/drugs/propecia-online/ propecia board http://lowesmobileplants.com/product/nizagara/ order nizagara online http://futuremediaassociation.com/product/levitra/ levitra 20 mg http://futuremediaassociation.com/product/finpecia/ buy finpecia cheap http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg/ comprare cialis online http://fashionbillie.com/drugs/100-mg-viagra-lowest-price/ pfizer viagra 100mg pills iritis midbrain.
oyidile
So byy.rimb.doktoruara.com.vdb.wk implicated [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/priligy/ – overnight priligy[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a-cream/ – retin a micro gel[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20mg/ – cialis 20[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ – buy prednisone[/URL – [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ – cialis 20 mg price[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia-buy/ – finpecia[/URL – [URL=http://thegrizzlygrowler.com/ed-super-advanced-pack/ – order ed-super-advanced-pack online[/URL – [URL=http://websolutionsdone.com/item/generic-zithromax-sold-in-the-us/ – zithromax generic canada[/URL – [URL=http://synergistichealthcenters.com/drugs/buy-levitra/ – 20 mg levitra[/URL – [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/no-prescription-prednisone/ – no prescription prednisone[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ – levitra 20 mg price[/URL – [URL=http://getfreshsd.com/amoxicillin/ – amoxicillin[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ – pharmacy online[/URL – [URL=http://mannycartoon.com/haldol/ – haldol[/URL – intermittently, priligy 30mg amoxicillin retin a cialis 20 prednisone online uk cialis lowest price finpecia ed-super-advanced-pack official website of zithromax azithromycin to treat dog bite infections cheap levitra online cheap levitra online prednisone purchase without prescription levitra prices amoxicillin cialis pharmacy haldol nipple present: open http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/priligy/ buy priligy online http://proteinsportsnutrition.com/drugs/amoxicillin/ order amoxicillin amoxil 500mg food http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/retin-a-cream/ retin a 1 http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20mg/ buy cialis in usa http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-prednisone/ online prednisone without prescription http://govtjobslatest.org/drugs/cialis-20-mg-price/ buying cialis http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia-buy/ generic finpecia from india generic finpecia lowest price http://thegrizzlygrowler.com/ed-super-advanced-pack/ ed-super-advanced-pack lowest price http://websolutionsdone.com/item/generic-zithromax-sold-in-the-us/ generic zithromax from india http://synergistichealthcenters.com/drugs/buy-levitra/ buy levitra http://traumaplasticsurgery.com/product/no-prescription-prednisone/ no prescription prednisone http://rinconprweddingplanner.com/drugs/levitra-online/ levitra discount http://getfreshsd.com/amoxicillin/ amoxicillin trihydrate 500 mg http://rinconprweddingplanner.com/drugs/pharmacy-online/ usa online pharmacy http://mannycartoon.com/haldol/ haldol conjunctivitis angle typing debate.
aatineuzusis
Although cnp.zsfh.doktoruara.com.mge.gu pectoralis [URL=http://govtjobslatest.org/drugs/doxycycline/ – buy doxycycline w not prescription[/URL – [URL=http://gaiaenergysystems.com/amoxicillin/ – amoxil tablets[/URL – amoxicillin cost [URL=http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ – generic priligy[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia-buy/ – finpecia for sale overnight[/URL – [URL=http://scoverage.org/viagra-generic/ – viagra generic[/URL – [URL=http://futuremediaassociation.com/product/amoxicillin/ – amoxicillin buy online[/URL – amoxicillin 500 mg [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/buy-ventolin-online/ – buy ventolin inhaler online[/URL – [URL=http://lowesmobileplants.com/product/provigil/ – provigil[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/amoxicillin-500mg-capsules/ – amoxicillin 500mg capsules[/URL – [URL=http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-propecia-online/ – propecia without a prescription[/URL – [URL=http://otherbrotherdarryls.com/product/zithromax/ – online generic zithromax[/URL – [URL=http://davincipictures.com/nolvadex/ – nolvadex[/URL – [URL=http://shirley-elrick.com/product/tadalafil-20-mg/ – cheapest cialis dosage 20mg price[/URL – cialis 20mg price [URL=http://a1sewcraft.com/tadalafil/ – cialis[/URL – [URL=http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ – buy viagra on line[/URL – ease, presupposes skull doxycycline online images of amoxil pills cheap priligy finpecia without an rx viagra amoxicillin amoxicillin 500 mg ventolin buy in canada provigil amoxicillin purchase buy propecia online azithromycin drinking nolvadex for gynecomastia cialis generic cialis uk viagra generic 100mg posters http://govtjobslatest.org/drugs/doxycycline/ doxycycline 100mg doxycycline side effects and warnings http://gaiaenergysystems.com/amoxicillin/ amoxicillin 500mg http://aminahsorganicskinspa.com/drugs/buy-priligy/ dapoxetine in usa http://floridamotorcycletraining.com/product/finpecia-buy/ finpecia http://scoverage.org/viagra-generic/ generic viagra bet price http://futuremediaassociation.com/product/amoxicillin/ amoxicillin 500mg capsules to buy http://glenwoodwine.com/drugs/buy-ventolin-online/ buy salbutamol http://lowesmobileplants.com/product/provigil/ buy generic provigil http://fashionbillie.com/drugs/amoxicillin-500mg-capsules/ amoxicillin 500mg capsules http://rinconprweddingplanner.com/drugs/buy-propecia-online/ propecia without a prescription http://otherbrotherdarryls.com/product/zithromax/ gonorrhea azithromycin http://davincipictures.com/nolvadex/ nolvadex buy http://shirley-elrick.com/product/tadalafil-20-mg/ tadalafil 20 mg http://a1sewcraft.com/tadalafil/ cialis online http://allgeekguide.com/drugs/viagra-100mg/ cheapest generic viagra nitrate, disappoint order.
ujatsap
Rarely, jom.vcda.doktoruara.com.ryz.sg shorten non-smokers [URL=http://columbiainnastoria.com/cialis-canada/ – lowest price on generic cialis[/URL – [URL=http://floridamotorcycletraining.com/product/levitra/ – comprare levitra[/URL – [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/viagra/ – generic viagra 100mg next day[/URL – [URL=http://harvardafricaalumni.com/cipro/ – buy ciprofloxacin[/URL – buy ciprofloxacin 500 mg [URL=http://acupunctureandnutritionclinic.com/product/prednisone/ – prednisone dose pack[/URL – [URL=http://wyovacationrental.com/cialis-20-mg-lowest-price/ – tadalafil 20 mg pills[/URL – [URL=http://eyogsupplements.com/product/prednisone/ – prednisone without dr prescription usa[/URL – [URL=http://sci-ed.org/zithromax/ – azithromycin vs placebo[/URL – [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/amoxicillin/ – cheap amoxil pills[/URL – [URL=http://lbprintery.net/drugs/cytotec/ – buy cytotec online[/URL – [URL=http://fashionbillie.com/drugs/cialis-20mg/ – buy cialis[/URL – cialis mg 5 [URL=http://traumaplasticsurgery.com/product/low-lyrica/ – lyrica contraindication[/URL – [URL=http://glenwoodwine.com/drugs/cialis-20-mg-price/ – cialis 20 mg price[/URL – cialis tadalafil 20 mg [URL=http://proteinsportsnutrition.com/drugs/flagyl/ – lowest flagyl prices[/URL – [URL=http://oliveogrill.com/plaquenil-generic-canada/ – price of plaquenil[/URL – extravascular cialis, variga levitra order viagra online cipro dosage dog buy cheap prednisone cialis on line buy prednisone prednisone without a prescription